Βασίλης Νόττας: Το Ιστολογοφόρο

Θυμάστε τη ¨γυναίκα τανάλια¨ για την οποία τραγουδούσε με περισσή τρυφερότητα ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου πριν μερικά χρόνια; Καμία σχέση με την θηλυκή τανάλια που περιγράφω εδώ παρακάτω.

Εκείνη αντιστεκόταν στην εξουσία, παλιά και νέα, αυτή εδώ ενδίδει. Εκείνη κοιμόταν στα πάρκα, ετούτη κοιμάται με χάπια που επιτρέπονται και τα διαφημίζει η TV. Εκείνη ανήκε στα αγριόχορτα και τα αγριολούλουδα, ετούτη ανήκει σ΄άλλα άγρια, τ’ αρπαχτικά και τ’ αναρριχόμενα, το γένος kairoscopicus. Εκείνη ατίθαση, αντισυμβατική, επαναστάτρια, υπήρχε ανέκαθεν, έστω στο περιθώριο, αυτή εδώ το περιθώριο, αν δε το σνομπάρει, το εκμεταλλεύεται. Και επί πλέον δεν είναι τόσο παλιά. Μόλις που έχει ξεπεταχτεί από τη χοάνη της πολιτισμικής βιομηχανίας. Και δεν την έχει τραγουδήσει κανένας (εκτός ίσως από κάτι λογοτεχνίζοντες διαφημιστές ή κάτι απελπισμένους σκυλάδες -αυτό δεν το αποκλείω!).

Μιλάω για τη νέα κατασκευή του αναρυθμιζόμενου κατεστημένου: Την επιθετική και ενσωματωμένη στυλοβάτρια του νέου ανταγωνιστικού (άνευ όρων, περιορισμών και εγγυήσεων) και καταναλωτικού (χωρίς περίσκεψη και αναστολές) συστήματος της νέας εποχής. Ένα υβριδικό κατασκεύασμα με ολίγη από εξωτασουτιέν παλιομοδίτικό φεμινισμό και πολλή από τσαμπουκά της πιο κλασσικής ανδροκρατικής παράδοσης, το όλον διανθισμένο με λάιφ στάιλ στήσιμο και σινιέ προτιμήσεις. Και μάλιστα, όλα αυτά,  χωρίς εκείνο το μύθο περί συνέπειας και μπέσας που χρησιμοποιούσαμε εμείς οι άντρες παλιά, ως (ανεπαρκές) κάλυμμα και προσωπείο της εξουσίας μας.

Μου φαίνεται μυστήριο πώς ξεφύτρωσε κι αναρωτιέμαι τι λίπασμα την τρέφει…

Αλλά κάνω λάθος.

Ψάχνοντας, όλα έχουν μια εξήγηση. Ή τουλάχιστον μια πειστική εκδοχή!

Έστω κι αν πρέπει να γυρίσει κανείς πίσω για να καταλάβει (πηγαίνοντας κόντρα -τι να κάνουμε;-  στους απολογητές του νέου κατεστημένου που αδιαφορούν για την Ιστορία και τα διδάγματά της -όταν δεν την κακοποιούν).   

Δε θα πάω  πολύ πίσω. Μόλις καμιά εξηνταριά χρόνια πριν, όταν στη Χιροσίμα εξερράγη η Πρώτη Ολικά Θανατερή Βόμβα. Τότε που για πρώτη φορά αποκτήσαμε την τεχνολογική δυνατότητα για συλλογική αυτοκτονία, και το φάσμα του συλλογικού Τέλους άρχισε να αιωρείται πάνω από την ακόμη ανδροκρατούμενη και άκρατα επιθετική ανθρωπότητα.  

Σίγουρα δεν ήταν η πρώτη φορά που εμφανιζόταν το φάντασμα του Τέλους.

Για παράδειγμά, όλο το μεσαίωνα κοιμόμασταν αγκαλιά μαζί του. Ήταν το ¨Τέλος τους Κόσμου¨ των προφητειών. Η Αποκάλυψη! Αλλά εκείνο ήταν ένα φάντασμα απειλητικό μεν, πλην όμως θεόσταλτο και θεοκινούμενο (το διαχειρίζονταν, για λογαριασμό του φαντασιακού μας, καπάτσοι επικοινωνητές-ιερείς), και εμείς δε μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα, εκτός από λίγη οικονομία στις αμαρτίες. Κι ένα κακό για το οποίο δε μπορείς  να κάνεις τίποτα, είναι μισό κακό. Η νέα όμως απειλή ξεκινούσε από μας, από μέσα μας. Και η ενοχή, το κακό, το διπλασιάζει.  

Μέχρι που έσκασε η Βόμβα, εκδηλώναμε (χωρίς προβληματισμούς για τις συνέπειες και θεωρώντας τες απολύτως φυσιολογικές και νόμιμες)  δύο ειδών επιθετικότητες, που και τις δύο τις ασκούσαμε βασικά οι αρσενικοί.

Την επιθετικότητα ενάντια στους άλλους και την επιθετικότητα ενάντια στη φύση.

Αυτή η δεύτερη (εντατικό άρμεγμα από τη φύση μέσω της επιστήμης και της τεχνολογίας όσων εμείς κρίναμε ως αναγκαία, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις της αφαίμαξης στη συνολική Ζωή), δεν είχε συναντήσει ακόμη (τότε) τα οικολογικά όριά της. Όχι τουλάχιστον με τρόπο ορατό  -ο κόσμος ήταν ακόμη απέραντος (όσο κι αν  κάποιες ενοχές αντικαθρεφτίζονταν ήδη σε αρχαίους μύθους, όπως εκείνος του Προμηθέα ή της βιβλικής Βαβέλ). Όμως κι αυτό το οδυνηρό ξύπνημα δε θα αργούσε να συμβεί. Ήταν υπόθεση μιας μόνο γενιάς. 

Η πρώτη, πάλι, επιθετικότητα,  οδηγούσε σε διαρκείς πολέμους. Αλλά οι παλιοί πόλεμοι, όσο καταστροφικοί κι αν ήταν, δεν έβαζαν σε κίνδυνο τη συνολική ύπαρξη του είδους. Μπορεί ο εκάστοτε φουσκωτός να ξεκινούσε απτόητος, κάθε τόσο, τις κατακτητικές εκστρατείες του ανά τον κόσμο, αλλά με ρόπαλα και σπαθιά, άντε και με τουφέκια και κανόνια, κινδύνευαν μόνο κάποιοι μάχιμοι αντίπαλοι, κάμποσοι άμαχοι, άντε κι ο ίδιος ο τσαμπουκάς και οι δικοί του. Η υπόλοιπη ανθρωπότητα τη σκαπουλάριζε.Από τη Χιροσίμα και μετά δε θα είναι πια έτσι! Ο φουσκωτός τσαμπουκάς θα μπορεί να μας πάρει όλους στο λαιμό του! 

Τον καιρό που πρωτοφάνηκε το μανιτάρι, γεννιόταν μια γενιά, η γενιά που μεγάλωσε με τη Βόμβα και τα οπτικοακουστικά μέσα και που το ’68 (εικοσάρα πια) εξεγέρθηκε ζητώντας το λόγο (στην Ελλάδα λίγο αργότερα, και λίγο αλλιώτικα, λόγω χούντας).

Εν τάξει, μπορεί κάποιοι στη συνέχεια να κατέληξαν Κόν Μπετίτ, Δαμανάκη ή Ανδρουλάκης, αυτό δε σημαίνει ότι τότε δεν έγινε μια πλατιά και ισχυρή εξέγερση συνειδήσεων.

Καταλάβαμε λοιπόν, διαισθητικά στην αρχή, πιο συνειδητά αργότερα,  μερικοί στην αρχή, πιο πολλοί στη συνέχεια, ότι αν η επιθετικότητα δεν είναι πια μέσο επιβίωσης, αλλά κίνδυνος εξάλειψης, και  αν η επιθετικότητα είναι κυρίως χαρακτηριστικό της άρχουσας ανδροκρατίας, είναι καιρός να δοκιμάσουμε τη συμβολή του «άλλου μισού τ’ ουρανού» πού ’λεγε κι ο μακαρίτης, ο Μάο.

Κι έτσι πολλοί από μας γίναμε ¨φεμινιστές¨, δηλαδή οπαδοί μιας εναλλακτικής μορφής διαχείρισης της επιβίωσης. Που δε θα ’μοιαζε με τη δικιά μας. Που θα αρθρωνόταν γύρω από τον γυναικείο αλτρουισμό και τη Λυσιστράτειο ειρηνοφιλία. Που θα αναδείκνυε τα πανανθρώπινα κοινά σημεία που εμείς αγνοήσαμε! 

Βέβαια, εδώ που τα λέμε, εκείνο που πρωτοσυναντήσαμε, ήδη τη δεκαετία του 70, ήταν  ο ζόρικος φεμινισμός που κήρυσσε τον πόλεμο στους αρσενικούς αδιακρίτως. Το παραβλέψαμε, είπαμε ότι κάθε κίνημα έχει τις παιδικές του ασθένειες, και ότι, έστω κι αν η Ιστορία δεν δέχεται τις ηθικο-συναισθηματικές εκδοχές, μετά από χιλιετίες εξάρτησης κάποια απωθημένα θα βγαίνανε στην επιφάνεια με επιθετικό τρόπο. Και περιμέναμε να φανεί η θηλυκή Πρόταση. Και περιμένουμε ακόμη. 

Στο μεταξύ όμως ο κόσμος άλλαξε. ¨Όχι όπως θα θέλαμε εμείς. Οι αλλαγές στο πεδίο της γνώσης (χάρη σε μια ιδιότυπη πολιτικοκοινωνική συγκυρία) συνοδευτήκαν από μια σειρά κοινωνικών και πολιτισμικών αλλαγών που, απρόσμενα, προέρχονταν, αυτή τη φορά, από τα Πάνω. Παράδοξο: τα Πάνω έπαψαν να είναι ¨συντηρητικά¨, τουλάχιστο σε ορισμένα πεδία. Ξαφνικά τα Πάνω έγιναν ¨απελευθερωμένα¨ και (παίζοντας με τις λέξεις) ¨φιλελεύθερα¨, αν όχι σε όλους τους τομείς, στον οικονομικό -αυτονόητα  και στον σεξουαλικό ομολογημένα! Αφού πρώτα και οι δύο εκχυδαϊστήκαν δεόντως!

Τα Πάνω, απαρτιζόμενα τώρα από πανίσχυρους ιδιώτες μπορούσαν πλέον, χάρη στις ικανότητες των υπολογιστών, να χειριστούν μεγάλους πληθυσμούς (αγαθά, ανθρώπους) χωρίς τη αρωγή της κρατικής μηχανής. Άρα το κράτος κατέστη περιττό! (ιδιαίτερα, φυσικά, το κοινωνικό κράτος). Οι Ιδιώτες ιδιοποιήθηκαν τα νέα Μέσα Επικοινωνίας και έτσι δεν έχουν ανάγκη ούτε καν τον κοινωνικοποιητικό ρόλο των παραδοσιακών θεσμών, όπως πχ η Εκκλησία. Έτσι, όλως παραδόξως, μπήκε ακόμη κι αυτή στο στόχαστρο του (οικονομικά) εξαρτημένου τηλεπικοινωνιακού ιεραρχείου.

Τα Πάνω αυτήν την περίοδο δεν χρειάζονται Αρχές. Ούτε Ηθική. Ίσως όταν η νέα κατάσταση παγιωθεί να επινοήσουν καινούργιες. Για την ώρα αρκούνται στην άνοια του ¨πολιτικώς ορθού¨ ψελλίσματος.  Ωστόσο το νέο κατεστημένο έχει ανάγκη  από (υψηλά, μέσα και χαμηλόβαθμα) διαχειριστικά στελέχη. Και να που δίπλα στον ανανήψαντα τέως αριστερό (εδώ χρειάζεται ειδική μελέτη) και τον ταλαίπωρο, στρεσαρισμένο και ανασφαλή γιάπη, σκάει μύτη και η ¨γυναίκα τανάλια¨. 

Στις εμποροκρατούμενες καταναλωτικές κοινωνίες ο παραδοσιακός αρσενικός (και οι χοντροκομμένες αξίες που κουβαλάει -έστω κι αν αυτές οι αξίες αναφέρονται απλά σε ένα επίπεδο εξιδανίκευσης και όχι απαραίτητα στη πράξη),  δεν κρίνεται αρκετά προσιδιάζων ώστε να προσφέρει τα χρειαζούμενα στο νέο σύστημα. Δεν μπορείς να πείθεις ότι πουλάς τις καλύτερες αόρατες υπηρεσίες και ταυτόχρονα να ισχυρίζεσαι ότι ¨έχεις μπέσα¨ και ότι ¨φοράς παντελόνια. Δε δένει!

Οι κατά καιρούς  επικοινωνητές (χειριστές του φαντασιακού) της ανδροκρατικής κοινωνίας, είχαν επινοήσει διάφορα ιδεολογικά συστήματα προκειμένου να αιτιολογήσουν και να διατηρήσουν την ανδρική εξουσία. Και θα μπορούσε να πει κανείς ότι, όσο πιο μεγάλη υπήρξε αυτή η εξουσία, τόσο πιο ωραιοποιημένα υπήρξαν τα σχετικά ιδεολογήματα.  (Παράδειγμα, ο μεσαιωνικός ιπποτισμός. Αριστοτεχνική κατασκευή με διαχρονική εμβέλεια, τον τελευταίο καιρό στα αζήτητα της κυρίαρχης κουλτούρας).

 Όμως, οι ιδεολογικές κατασκευές λειτουργούν επειδή γίνονται πιστευτές, άσχετα αν εφαρμόζονται κατά γράμμα ή όχι. Υπό την επιρροή ακατάλληλων ιδεολογημάτων, ο κλασσικός αρσενικός, δεν κάνει πια για διευθυντικό στέλεχος της Νέας Εποχής: θα πρέπει πλέον να αντικατασταθεί από κάποιο υποκατάστατο. Βέβαια, εξ ίσου ακατάλληλες είναι και οι αλτρουιστικά θηλυκές γυναίκες, όπως εξ άλλου και οι ιδεολογίζουσες κλασσικές φεμινίστριες.

Να λοιπόν που, εκ των πραγμάτων, αναδεικνύεται η σημασία και η χρησιμότητα της γυναίκας ¨τανάλια¨.

Καταναλώτρια χωρίς ενοχές, λάτρης του παρόντος, με νέο είδος επιθετικής συμπεριφοράς -πιο προσαρμοσμένο στην ασυνέπεια του συστήματος, εύπλαστη από τους Πάνω λόγω παντελούς έλλειψης προσανατολιστικών αξόνων, αλλά ταυτόχρονα άτεγκτη προς τους κάτω λόγω αναρριχητικών φιλοδοξιών, έρχεται να συμπλεύσει (με τα νύχια έξω) με τον αρσενικό γιάπη, ο οποίος έχει κάνει ήδη ό,τι του ήταν δυνατό για να προσαρμοστεί στις ανάγκες της εμποροκρατίας και της κατανάλωσης (άλλα μου φαίνεται ότι εν τέλει χάνει το παιχνίδι).                    

Βασίλης Νόττας