Τον Μίκη Θεοδωράκη
τον γνώρισα μέσα από την μουσική του. Ήμουν έφηβος και ρίγησα συνεπαρμένος ακούγοντάς την να πλαισιώνει τους ποιητές του τόπου. Ένοιωθα ότι αυτή η μουσική με ένωνε με ό, τι ευγενέστερο είχε η γενιά μου και με ό, τι καλύτερο είχα να αντλήσω από τους παλιότερους.
Τον τραγούδησα, μαζί με χιλιάδες κόσμο, στις διαδηλώσεις ενάντια στην αποστασία, και, χαμηλόφωνα, μαζί με τους φίλους μου, πρόθυμους να φάνε ξύλο για αυτή την αποκοτιά πριν και κατά τη διάρκεια της χούντας.
Τον γνώρισα προσωπικά στην Φλωρεντία στα χρόνια της δικτατορίας.
Τον μετέφρασα κιόλας στα ιταλικά, σε μια από τις ομιλίες του για την Δημοκρατία στην Ελλάδα, στο Πράτο της Τοσκάνης
Τον έβρισα πατόκορφα όταν ενεπλάκη στο βρόμικο ’89 (έναρξη -μεταξύ άλλων- της νεότερης εκδοχής της τηλεκρατίας στην Ελλάδα),
Τον άκουσα με ενδιαφέρον και σεβασμό να αγγίζει και πάλι, τον τελευταίο καιρό, τις χορδές της ελληνικής ευαισθησίας (που παρ’ όλα ταύτα υπάρχει).
Τα παραπάνω θεωρώ ότι αρκούν για να αιτιολογήσουν γιατί αύριο θα κατεβώ στην Αριστοτέλους.
Κι αν δεν αρκούν, προσθέτω ότι κατεβαίνω για να αντλήσω ελπίδες όχι μόνο από τον Μίκη, αλλά κύρια από τον απλό κόσμο που θα είναι εκεί.

Λιακάδα. Ο Καύσωνας την κάνει γυριστή στους καταστροφολόγους και δηλώνει  απών. Αντίθετα, στην Πάνω Πόλη τουλάχιστον, έχει πρωινή δροσούλα.

Οι τηλεοράσεις αναμμένες εδώ κι εκεί μουρμουρίζουν τα δικά τους. Ετοιμάζομαι να κατηφορίσω προς το εκλογικό κέντρο.

Σήμερα ψηφίζω. Ακόμη κι αν πρόκειται για ένα κοινοβούλιο όπως το ευρωπαϊκό, με περιορισμένα δικαιώματα και πνιγμένο στα λόμπι, αποκλείεται ν’ απαρνηθώ αυτοβούλως το δικαίωμα της ψήφου. Ίσως γιατί ανήκω σε μια γενιά που έζησε και ξέρει τι θα πει στέρηση της λαϊκής πολιτικής έκφρασης. Ίσως γιατί δε θέλω, πέφτοντας στην παγίδα της «αποχής», το μήνυμα της «μη ψήφου» μου να ανακατευτεί με το «μη μήνυμα» του κάθε βαρεμένου που δε ξέρει καν γιατί δε ψηφίζει. Ίσως γιατί δε θέλω να τεντώνομαι και να εκνευρίζομαι το βράδυ, ακούγοντας να ερμηνεύουν τη «μη ψήφο» μου διάφοροι άσχετοι, πλάθοντας το χυλό της αποχής κατά τα πως τους βολεύει.

Ψηφίζω, αρνούμενος τις άμεσες και έμμεσες παροτρύνσεις για ¨ξεπέρασμα¨ της αυθεντικής Δημοκρατίας και αντικατάσταση της ψήφου από υποβολιμαίες ψευτοεπιστημονικές δημοσκοπήσεις.

Ωστόσο δε δίνω εξουσιοδότηση εν λευκώ σε κανέναν. Όποιος  πάρει τη ψήφο μου ας ξέρει ότι δεν πρόκειται για συγκατάβαση αόμματου οπαδού. Η επιλογή μέσω της ψήφου δεν είναι δογματική συναίνεση ούτε ποδοσφαιρικό κόλλημα. Θα προσπαθήσω να αρθρώσω τα μηνύματά μου. Υπάρχει ακόμη η ψήφος που πονάει.

Το ΠΑΣΟΚ οδεύει προς εκλογή νέου ηγέτη, κι  εγώ θυμήθηκα, και λέω να σας διηγηθώ, μια μικρή προσωπική εμπειρία που συνέβη πριν τέσσερα περίπου χρόνια, όταν είχαμε την πρώτη πανηγυρική εφαρμογή «αμεσο-δημοκρατικής εκλογής αρχηγού», όπως τουλάχιστον τη νοούσε η τότε ηγεσία του κινήματος.

Όντας ενεργό μέλος παλιότερα, ήμουν ήδη την εποχή εκείνη ξεκομμένος από την κομματική ζωή.

Έβλεπα ότι τα παλιά οράματα πνίγονταν μέσα σ ’ένα κύμα βολεμένου πραγματισμού που κατακυρίευε την οργάνωση, τον τόπο και πολύ περισσότερο το χώρο της δουλειάς μου (στο πανεπιστήμιο).  

Αλλά δεν ήταν μόνο που εγώ αισθανόμουν κάθε μέρα και πιο απογοητευμένος, ήταν και που επί περίπου μια δεκαετία εκκρεμούσε η μετακίνηση (που είχα ζητήσει) από την κλαδική των μηχανικών στην οργάνωση του πανεπιστημίου (με τους μηχανικούς είχα ζήσει περιόδους δημιουργικής πολιτικής έξαρσης, αλλά στο μεταξύ είχα αλλάξει κύρια απασχόληση και μου φάνηκε εύλογο να δρω πολιτικά στο χώρο της νέας μου δουλειάς). 

Όμως λογάριαζα χωρίς τη ανερμάτιστη κομματική γραφειοκρατία ή τις διάφορες (όσο και αδιαφανείς) σκοπιμότητές της. Το αποτέλεσμα ήταν ότι η μετακίνηση τρενάριζε, ενώ με θυμόντουσαν μόνο στις αρχαιρεσίες των μηχανικών ή των πανεπιστημιακών και με ξεχνούσαν στις κομματικές διεργασίες, έως ότου τις κατάργησαν, και αυτές, ολωσδιόλου.

Ας είναι.

Έτσι φτάσαμε στο τέλος της εποχής Σημίτη, στην «παράδοση του δαχτυλιδιού», και στην απόπειρα νομιμοποίησης της νέας ηγεσίας μέσω μιας θεαματικής κινητοποίησης των μελών και των φίλων.

Εμένα, η όλη ιστορία μου φάνηκε αστεία και έτσι δημοσίευσα στην εφημερίδα ¨Μακεδονία¨ το σχόλιο που σας παραθέτω αμέσως παρακάτω: 

¨Μακεδονία¨ Τετάρτη 11 Φεβρουαρίου 2004

Πώς  (επιτέλους)  ανακηρύχθηκα  αρχηγός  της  οικογενείας μου

Κι εγώ, όπως και πολλοί άλλοι της γενιάς μου, δεν πρόλαβα.

Είτε το ήθελα πολύ, είτε δεν είχα νοιώσει την ανάγκη ως αδήριτη, γεγονός είναι πάντως ότι δεν πρόλαβα.

Στο παρελθόν άλλοι το είχαν κατορθώσει!

Πολλοί! Με γενική συναίνεση, δια νόμου, χωρίς ιστορίες και αντιρρήσεις.

Όλοι σχεδόν οι αρσενικοί πριν από τη γενιά μου, από καταβολής ιστορίας δηλαδή, σχεδόν όλοι είχαν διατελέσει αρχηγοί οικογενείας.

Ως και ο πατέρας μου, αν και αυτός κάποιες ενστάσεις χρειάστηκε να τις αντιμετωπίσει. Για τον παππού και τους προγενέστερους ούτε συζήτηση!

Αρχηγοί με κύρος, ακολούθους και αυλή (με πηγάδι)!

Εγώ πάλι έπεσα σε εποχή μετασχηματισμών, αλλαγών και μεταλλάξεων και το θέμα δεν πρόλαβε καν να τεθεί.

Γνώρισα τη γυναίκα μου μέσα στα καπνογόνα του ευρωπαϊκού ’68. Μεγάλη τότε η κουβέντα για εξίσωση, για δημοκρατία, για συμμετοχή, τίποτα για αρχηγούς, έστω οικογενειακούς και οικόσιτους.

Όταν αργότερα διαμορφωθήκαμε σε (τριμελή) οικογένεια, και πάλι προέκυψε πιο σημαντικό το να περάσει κανείς αυτό που νόμιζε σωστό (πράγμα όχι εύκολο) παρά να διεκδικήσει να τον ανακηρύξουν αρχηγό.

Εξ άλλου όλα τα μέλη ήξεραν να επικαλούνται τις δημοκρατικές διαδικασίες. Άλλωστε τι μάθαμε τόσα χρόνια αντιχουντικοί και τι διδάξαμε το παιδί μας; Ότι η δημοκρατία είναι ένα λειτουργικό σύστημα που βοηθά στο να ληφθούν αποφάσεις. Πως δικαιώνει και πως δικαιώνεται.

Εγώ, η σύζυγος και ο γιος, λοιπόν, πλειοψηφίες εναλλασσόμενες (τι να πρωτοκάνεις με ένα 33,3%) σε εγρήγορση διαρκή, και εμένα να μου βγαίνει δύσκολο να διεκδικήσω την πατροπαράδοτη, πανηγυρική και (όσο γίνεται) πιο μόνιμη αρχηγία.

Όλα έδειχναν ότι θα ήμουν καταδικασμένος να μη ζήσω (ούτε εξ αντανακλάσεως, ούτε με την τήρηση των δημοκρατικών διαδικασιών) την περιπόθητη αίγλη, το ευγενές αίσθημα, τη σώφρονα ευθύνη και τη δημοκρατική ευεξία του να είσαι αρχηγός αυτής της μικρής μεν, πλην όμως σημαντικής κοινωνικής ομάδας.

Ώσπου άκουσα να μιλούν για τη σύγχρονη, μεταμοντέρνα εκδοχή της συμμετοχικής δημοκρατίας.

Εδώ που τα λέμε, περί συμμετοχής ήξερα. Τι στην ευχή ’68 είχα ζήσει!

Δεν ήξερα όμως ότι η έννοια μπορούσε να αναπλαστεί, να διασταλεί και να αποδώσει καρπούς την Τρίτη Χιλιετία.

Όταν το ’μαθα, αποφάσισα να περάσω στη δράση!

Ο νέος παράγων που με βοήθησε να ξεπεράσω το εξουσιαστικό μου τέλμα ήταν η έννοια του ¨φίλου¨. Πράγματι (ευτυχώς) η οικογένειά μου δεν είχε μόνο μέλη. Είχε και φίλους! Φίλους που την εγκρίνανε, που την τιμούσαν με επισκέψεις, που συμμετείχαν σε μακαρονάδες και οικογενειακές χαρτοπαιξίες.

Η νέα συμμετοχική αντίληψη μου επέβαλε να μην τους στερήσω το δικαίωμα ψήφου. Τουλάχιστον σε θέματα που (εγώ) έκρινα ότι ήταν συμμετοχικώς ωφέλιμα.

Την περασμένη Κυριακή, λοιπόν, τους κάλεσα να εκφραστούν ελεύθερα, αυτοπροσώπως, τηλεφωνικά, με φαξ, με τέλεξ και βεβαίως με ι-μέιλ πάνω στο επίμαχο θέμα: «Τι θα λέγατε αν γινόμουν ο αρχηγός της οικογενείας μου;».

Πιο μπροστά είχα φροντίσει να τους υποσχεθώ ότι οι γαστρονομικές παροχές σε επίπεδο παρέας όχι μόνο θα συνεχίζονταν αλλά και θα επαυξάνονταν!

Την πεθερά μου, που μπορεί να μην είναι αρκετά μεταμοντέρνα ώστε να καταλαβαίνει πλήρως τα επιτεύγματα της σύγχρονης πολιτικής επικοινωνίας, αλλά που έχει κάποιες υγιείς παραδοσιακές απόψεις για την οικογενειακή ιεραρχία, τη διόρισα επικεφαλής της (μονομελούς) εφορευτικής επιτροπής.

Το βράδυ έκανα την καταμέτρηση.

Έπιασα φοβερά ποσοστά!

«Αυτονόητο!», «Φυσικό!», «Έμπαινε μεγάλε!» έλεγαν μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές ψήφους.

ΥΓ, Η γυναίκα μου έχει κάποιες ενστάσεις για τις διαδικασίες, αλλά της εξήγησα ότι πρέπει να εκσυγχρονιστεί, γιατί ο κόσμος άλλαξε και η οικονομοτεχνική προοπτική των νέων καιρών θα την αφήσει εκτός εξελίξεων. 

****

Εγώ έγραψα τότε τα παραπάνω και ο νοών νοείτω.

Και φυσικά, (παρά τα παράπονα της πεθεράς μου), δεν έλαβα μέρος στην αστεία αυτή διαδικασία εκλογής πολιτικού αρχηγού, χωρίς αντίπαλο και χωρίς καθορισμένο εκλογικό σώμα.

Για αυτό και μου προξένησε μάλλον έκπληξη, όταν λίγο καιρό μετά, το τηλέφωνο χτύπησε και μια άγνωστη νεανική γυναικεία φωνή με προσκάλεσε στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ.

Και όχι μόνον εξεπλάγην, αλλά επί πλέον είχα μία πιο εξειδικευμένη απορία: Πού με βρήκανε; Πού με είχαν τελικά καταχωνιασμένο;

Στους αρχιτέκτονες μηχανικούς;  στους κοινωνιολόγους; στους πανεπιστημιακούς;

Αν και δε περίμενα απάντηση από την άγνωστη νεανική γυναικεία φωνή, το διατύπωσα το ερώτημα. 

Και είχα την απάντηση άμεσα:

«Μα από τον κατάλογο εκείνων που ψήφισαν τον Πρόεδρο…» 

Έμεινα κόκαλο! 

ΥΓ Σπουδαία τα λάχανα θα μου πείτε… Και θα ’χετε δίκιο. Άλλωστε οι θλιβερές μικροϊστορίες σαν την παραπάνω δεν είναι ότι με πτοούν. Αντίθετα, αισθάνομαι και πάλι τη διάθεση να εκφραστώ πολιτικά. Επιτέλους, και πάλι στο ΠΑΣΟΚ ένα υγιές ψυχόδραμα. Όπως παλιά.

Θα τα ξαναπούμε σύντομα.

Βασίλης Νόττας