Ιντερμέδιο ανάμεσα στο Δ΄ και το Ε΄ μέρος

Η Επιστολή του Ευμένη του Καρδιανού προς τον Καλλισθένη τον Ολύνθιο

Αγαπητέ Καλλισθένη Χαίρε

Επωφελούμαι από την εσπευσμένη επιστροφή του Εύελπι στα Σούσα για να σου στείλω, μαζί με τους χαιρετισμούς και τις ολόψυχες ευχές για την πλήρη ίασή σου, την παρούσα γραφή, έτσι ώστε να σε ενημερώσω για τα τελευταία νέα της εκστρατείας, καθώς και για τις απόψεις μου πάνω σε ορισμένα από τα τρέχοντα θέματα που απασχολούν την υπηρεσία μας.

Πρωτύτερα όμως θέλω να σε συγχαρώ για τα ενδιαφέροντα στοιχεία που αναδείχτηκαν στα Σούσα, κατά την έρευνα σχετικά με την κλοπή των κειμηλίων που επιχειρήθηκε εκεί. Πιστεύω ότι θα μας βοηθήσουν όχι μόνο να εξιχνιάσουμε πλήρως τις ανθελληνικές απόπειρες  που άρχισαν να εκδηλώνονται από τους μέχρι τώρα αιφνιδιασμένους Πέρσες, αλλά και στο να τροποποιήσουμε την πολιτική μας σε όποιον τομέα χρειαστεί, έτσι ώστε να γίνουμε χρησιμότεροι στην επίτευξη των στόχων της εκστρατείας.

Αναλυτικότερα, θα ήθελα να υποβάλω στην προσοχή σου τις ακόλουθες σκέψεις μου.

Πρώτο: Σχετικά με τις κινήσεις των Περσών Πριγκίπων.

Όλα δείχνουν ότι ο βασιλέας προσανατολίζεται στο να αναλάβει την ηγεσία της αυτοκρατορίας, όχι επικαλούμενος το ¨δίκαιο των νικηφόρων όπλων¨, αλλά μέσω μιας,  όσο το δυνατό περισσότερο νομιμοποιημένης, ¨διαδοχής¨. Θεωρεί ότι αυτή η λύση θα εξασφαλίσει αποδοχή και μακροβιότητα στην ελληνική παρουσία στα εδάφη που αποσπούμε από τους Πέρσες. Εκείνος όμως που είναι ο πλέον ενδεδειγμένος για να δώσει την απαιτούμενη νομιμοποίηση σε μια τέτοια αλλαγή, δεν είναι άλλος από τον Δαρείο τον ίδιο.

Το οικογενειακό περιβάλλον του Αχαιμενίδη, όπως ήδη γνωρίζεις, με πρώτη την μητέρα του την Σισύγαμβρη,  τον προτρέπει να τα βρει με τον Αλέξανδρο και να αποδεχτεί τον ρόλο του υποτελούς τοπικού ηγεμόνα.  Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συνοδευτεί από τον γάμο του Αλέξανδρου με την κόρη του φυγάδα -όσο κι αν οι μακεδόνες στρατηγοί διαφωνούν ριζικά, γιατί, όπως ξέρεις,  θα προτιμούσαν αναφανδόν μια βασίλισσα από μακεδονικό οίκο ή εν πάση περιπτώσει, με ελληνικό αίμα. Αυτό  είναι ίσως το μόνο θέμα στο οποίο οι παλαίμαχοι στρατηγοί του Φίλιππου ομονοούν με την βασιλομήτορα Ολυμπιάδα -επί του παρόντος απομακρυσμένη, αλλά που ασκεί πάντοτε ισχυρή επιρροή.

Ο ίδιος ο Δαρείος φαίνεται ότι δεν απορρίπτει τελεσίδικα ένα τέτοιο ενδεχόμενο και προσπαθεί να κερδίσει χρόνο υποχωρώντας, όσο πιο συντεταγμένα μπορεί, έως ότου τα πράγματα ισορροπήσουν ευνοϊκότερα για τον ίδιο.

Όμως αυτή η προοπτική δεν προκαλεί μόνο τις αντιδράσεις των παλαίμαχων εταίρων, αλλά -απ’ ό, τι φαίνεται- και πολλών ισχυρών ιρανών ευγενών. Ο κίνδυνος από την ενδεχόμενη συσπείρωσή τους είναι ορατός, και τα όσα μου μετέφερε ο Εύελπις σχετικά με την κλοπή των κειμηλίων, επιβεβαιώνουν ότι είναι έτοιμοι να επέμβουν δραστικά. 

Θεωρώ ότι η απόφασή σου να ψάξεις τους πιθανότερους υποκινητές μιας ανταρσίας κατά του Δαρείου ανάμεσα στους δυσαρεστημένους αποτυχόντες υποψήφιους διαδόχους του προηγούμενου αυτοκράτορα, είναι σωστή. Περιμένω τα πορίσματα της ομάδας που ερευνά το θέμα, έτσι ώστε να μπορέσω να εισηγηθώ τις απαραίτητες κινήσεις και επαφές στον Αλέξανδρο.

Εμείς άλλωστε, ως υπηρεσία, θα κινηθούμε προς το παρόν άτυπα, αλλά άμεσα: Σκέφτομαι να αναθέσω στον νεαρό Ευρυμέδοντα -εκείνον με τον οποίο σου απέστειλα τα συγγράμματα που καταφέραμε να περισώσουμε εγκαίρως- αποστολή διείσδυσης στο περιβάλλον του σατράπη στον οποίο αναφέρεσαι, τον Βήσσο.  Ο Θεσσαλός Ίλαρχος αποδείχτηκε εξαιρετικά ικανός και έχει κάποιες φιλίες που θα διευκολύνουν την αποστολή.  Είναι καλό να γνωρίζουμε αν ο Βήσσος κινείται από πατριωτισμό ή από προσωπική φιλοδοξία, ώστε να χειριστούμε κατάλληλα την περίπτωσή του. Καλό είναι επίσης να μάθουμε εάν κατέληξαν σε αυτόν τα κειμήλια που κλάπηκαν στα Σούσα -και, γιατί όχι, να τα πάρουμε πίσω.

Επίσης, θέλω να σε ενημερώσω ότι εισηγήθηκα στον βασιλέα την έμμεση ανταμοιβή του σατράπη Αβουλίτη για την συνεργασιμότητά του, με τον διορισμό του γιού του ως διοικητή-σατράπη σε μια από τις περιοχές που θα περάσουν στην κυριότητα μας κατά τη προέλαση προς τα βόρεια.

Δεύτερο: Σχετικά με το περσικό ιερατείο και την πολιτική του.

Έχουμε ήδη συζητήσει στο παρελθόν για τις ιδιομορφίες των ιερατείων της Ανατολής και συμφωνούμε όσον αφορά στη σημασία των πολιτικών και των οικονομικών τους δραστηριοτήτων, που είναι εντονότερες και πολύ περισσότερο οργανωμένες από εκείνες των αντίστοιχων του ελληνικού χώρου. Μετά τα όσα μου έγραψες στην τελευταία επιστολή σου και εκείνα που μου μετέφερε ο Εύελπις σχετικά με τις προτάσεις του επίσημου ιερατείου των πιστών στον Αχούρα Μάσδα, νομίζω ότι θα πρέπει να εξετάσουμε το θέμα με απροκαταληψία και προσοχή.

Πολύ περισσότερο που, πάντα σύμφωνα με τα όσα ανακαλύψατε στα Σούσα, το ανταγωνιστικό ιερατείο, εκείνο των πρώην υποτελών στους Πέρσες περιοχών -οι ιερείς του Μαρδούκ και άλλοι παρόμοιοι- τα έχει βρει με τους ¨αυτοκρατορικούς¨ του Ανάξαρχου, τους οποίους και ενισχύει οικονομικά με αντάλλαγμα την πρόσβαση σε ορισμένους τομείς της νέας διοίκησης. Πάντως, νομίζω ότι αυτό το θέμα, αν και σοβαρό, δεν επείγει, και ότι θα έχουμε τον χρόνο να το διερευνήσουμε από κοινού, όταν με τη βοήθεια του Νεφεληγερέτη Δία επανέλθεις στην προελαύνουσα εκστρατεία.

Τρίτο: Σχετικά με ακριβώς αυτούς τους ¨σοφίζοντες¨ υπέρμαχους των αυτοκρατορικών τρόπων διοίκησης, τον Αβδηρίτη Ανάξαρχο και τους δικούς του.

Δυστυχώς θα πρέπει να σε ενημερώσω ότι κατά την πρόσφατη περίοδο της απουσίας σου η επιρροή τους μοιάζει αυξημένη. Όσο και αν είναι ελάχιστα δημοφιλείς ανάμεσα στους εταίρους, έχουν αποκτήσει γερές ρίζες στις ορδές των ακολουθούντων, ιδιαίτερα εκείνων που ασχολούνται με τις ανταλλαγές και τις προμήθειες. Επί πλέον, οι σχέσεις τους με το βαβυλωνιακό και  ελαμικό ιερατείο, επιβεβαιώνονται από την συνάθροιση που εντοπίσατε στα Σούσα. Οι μέθοδοί τους εξακολουθούν να διέπονται από άμετρο κολακεία προς όποιον ισχυρό παρουσιάζεται ευεπίφορος σε αυτήν, αλλά προφανώς δεν εξαντλούνται εκεί. 

Νομίζω ότι θα πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα τις πλεκτάνες τους, γιατί, μεταξύ άλλων, ο βασιλιάς μοιάζει να θέλει να αλλάξει κάπως τη δημόσια εικόνα του – που μέχρι σήμερα χαρακτηριζόταν από το ελληνικό μέτρο, την συντροφικότητα, και την λιτότητα- και τελευταία  αποδίδει μεγαλύτερη σημασία στους μεγαλόσχημους τρόπους συμπεριφοράς των κατακτημένων. Θα πρέπει να έχουμε το νου μας, γιατί αυτήν την χρονιά, χρονιά κατά την οποία με τον έναν ή τον άλλο τρόπο το θέμα του Δαρείου θα λήξει, θα παρθούν σημαντικότατες αποφάσεις. Όμως και γι αυτό το θέμα θα τα πούμε από κοντά. Ελπίζω σύντομα.

Τέταρτο: Σχετικά με την χθεσινή πυρκαγιά που κατέκαψε μεγάλο μέρος του  ανακτορικού συγκροτήματος, για την οποία σίγουρα θα έχεις ήδη πληροφορηθεί από τις φρυκτωρίες πριν λάβεις την παρούσα επιστολή.

Δεν εξεπλάγην. Φοβόμουνα μια τέτοια εξέλιξη και σου έγραψα σχετικά όταν σου απέστειλα με τον Ευρυμέδοντα ό, τι μπόρεσα να περισώσω από τα συγγράμματα της αυτοκρατορικής βιβλιοθήκης και του ναού.  Όμως, όπως και εσύ, θα προτιμούσα να την είχαμε αποτρέψει. Δυστυχώς δεν στάθηκε δυνατό.

Ωστόσο εκείνο που με προβληματίζει είναι ότι η εντολή για τον εμπρησμό δεν δόθηκε από τον Αλέξανδρο, ούτε από κάποιο αρμόδιο όργανο της μακεδονικής ή της συμμαχικής διοίκησης.

Το ξέρω γιατί είχα μιλήσει μαζί του πρόσφατα, ακριβώς πάνω σε αυτό το θέμα. Ο Αλέξανδρος είναι αλήθεια ότι εξέταζε την σχετική πρόταση ορισμένων στρατηγών, οι οποίοι επιχειρηματολογούσαν ανοιχτά υπέρ της λήψης εκφοβιστικών μέτρων, πριν από το νέο ξεκίνημα των στρατευμάτων. Όμως έκρινε ότι τα αποτελέσματα από την λεηλασία της ¨Πόλης των Περσών¨ που προηγήθηκε, δεν ήταν τα αναμενόμενα και ότι η ανεκτική πολιτική που ακολουθήσαμε μέχρι τώρα με τις πόλεις που δεν αντιστάθηκαν στην επέλασή μας, φέρνει καλύτερα αποτελέσματα.

Εγώ βέβαια υπερθεμάτισα ζητώντας να προστατεύσουμε την αξιοπιστία που έχουμε ήδη κερδίσει και εγγυήθηκα ότι έχουν γίνει όλες οι απαραίτητες αγορές και επιτάξεις ώστε να μην έχουμε προβλήματα ανεφοδιασμού κατά την επικείμενη προέλαση, ακόμη και αν οι τοπικοί πληθυσμοί δεν φανούν πλήρως συνεργάσιμοι. Ο βασιλιάς συμφώνησε ότι δεν χρειάζονται άλλες εκφοβιστικές πράξεις. Αποκλείω να άλλαξε γνώμη στο μικρό χρονικό διάστημα που μεσολάβησε ως το ξεκίνημα της φωτιάς.

Έτσι, πιθανότατα, θα κατέληγα ότι η πυρκαγιά εξερράγη τυχαία, πολύ περισσότερο που υπήρχαν πολλές μεγάλες φωτιές αναμμένες στους δρόμους της Περσέπολης, καθώς διεξάγονταν οι ευχετήριες γιορτές για τη νέα εξόρμηση. Όμως -ο Εύελπις θα σου πει τις λεπτομέρειες- υπάρχουν πληροφορίες που μιλούν για εμπρησμό, στον οποίο είναι ανακατεμένοι αφενός κάποιοι από τους συνακολουθούντες και αφετέρου η γνωστή ομάδα των ¨αυτοκρατορικών¨. Στόχος τους είναι να ενοχοποιηθούν οι Αθηναίοι ως ¨σύμμαχοι¨ που δε σέβονται την κοινή διοίκηση και παίρνουν εκδικητικές πρωτοβουλίες σε βάρος του τοπικού πληθυσμού, υπονομεύοντας την επίσημη ανεκτική πολιτική του Αλέξανδρου. Στον άτυπο ¨ιδεολογικό¨ πόλεμο που έχουν κηρύξει κατά των ανεξάρτητων πολιτειών που αυτοδιοικούνται και υπέρ της αυτοκρατορικής ομοιογένειας και ισοπέδωσης, κρίνουν ότι ένας τέτοιος μύθος θα τους έδινε επιχειρήματα και προπαγανδιστικά όπλα.

Παρόλα αυτά αποφάσισα -ο Εύελπις θα σου μεταφέρει το σκεπτικό μου- να μην ενεργήσω ανοικτά εναντίον τους, τουλάχιστον προς το παρόν. Τους θεωρώ φίδια και θα ήθελα να τους επιτεθούμε μόνον όταν θα κατέχουμε τα κατάλληλα όπλα. Προς το παρόν προέχει η συλλογή πλήρως τεκμηριωμένων στοιχείων. Πάντως θα ήθελα και τη δική σου άποψη πάνω σε αυτό το θέμα. 

Αυτά για τα γενικότερα ζητήματα.

.

Τώρα θα ήθελα μόνο να προσθέσω ότι η εισήγησή σου για την αποστολή του νεαρού Μεγαρέα στην Αθήνα, με την ιδιότητα του συνοδού των αγαλμάτων που επιστρέφουμε στους αθηναίους πολίτες, εγκρίθηκε άμεσα από τον ίδιο τον βασιλέα.

Η ιδέα να παραδοθούν από έναν μη μακεδόνα, και πολύ περισσότερο από κάποιον που γνωρίζει καλά την πόλη και που μπορεί να θεωρηθεί σχεδόν Αθηναίος, κρίθηκε ως χρήσιμη διπλωματική  κίνηση.  Όπως ξέρεις, ο Αλέξανδρος αντιμετώπισε ανέκαθεν ευνοϊκά την πόλη της Παλλάδος Αθηνάς, παρά το ότι είναι ενήμερος για την σκληρή αντιπολίτευση στη μακεδονική πολιτική που ασκείται εκεί από ένα μεγάλο μέρος των Αθηναίων ρητόρων. 

Όμως υπάρχουν -αυτή είναι η προσωπική μου άποψη- τουλάχιστον δύο θέματα εξ αιτίας των οποίων η στάση των Αθηνών κατά το προσεχές χρονικό διάστημα γίνεται και πάλι σημαντική και είμαι σίγουρος ότι και εσύ συμμερίζεσαι αυτές μου τις διαπιστώσεις:

Το πρώτο σχετίζεται με τους Σπαρτιάτες, οι οποίοι μέχρι πρόσφατα επέμεναν να διαφοροποιούνται από τους υπόλοιπους Έλληνες και να δημιουργούν αντιμακεδονικές συσπειρώσεις και διασπαστικά προβλήματα∙ συχνά ύστερα από περσικές προτροπές και με την υλική βοήθεια ορισμένων ασιατών σατραπών. Εντούτοις, μετά την πρόσφατη ήττα τους στη Μεγαλόπολη της Πελοποννήσου από τον αντιβασιλέα Αντίπατρο, όλα δείχνουν ότι, εκόντες άκοντες, θα ηρεμήσουν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.

Αυτό όμως σημαίνει ότι η Αθήνα είναι και πάλι απαλλαγμένη από τον προαιώνιο αντίπαλό της στον ελλαδικό χώρο, και κάτι τέτοιο είμαι σίγουρος ότι θα δημιουργήσει στους Αθηναίους ισχυρό πειρασμό να αναζητήσουν και  πάλι τον ηγεμονικό ρόλο του παρελθόντος. Πολύ περισσότερο που, μετά την ήττα των Σπαρτιατών, οι απανταχού αντιμακεδόνες θα στραφούν και πάλι προς την Αθήνα.  Επομένως συμφωνώ μαζί σου ότι η μέγιστη επιτόπια εποπτεία είναι χρήσιμη.

Από την άλλη πλευρά, όπως ξέρεις, η νίκη του Αντίπατρου δεν ήταν εύκολη. Ο μακεδόνας αντιβασιλιάς είχε μεγάλες απώλειες, έστω κι αν η ¨συσπείρωση¨ των Σπαρτιατών είχε μεγαλύτερες. Ήταν πάντως μια νίκη επί των Λακεδαιμονίων, οι οποίοι αν και δεν βρίσκονται αυτή την στιγμή στις καλύτερες μέρες τους, έχουν ακόμη ισχύ και απήχηση στην παλιά Ελλάδα.

Το δεύτερο θέμα αφορά ακριβώς τις ενδεχόμενες παράπλευρες επιπτώσεις αυτής της νίκης. 

Ας πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, όπως θα έλεγε και ο δάσκαλός σου, ο Αριστοτέλης: Αφού  ο   Αντίπατρος κατάφερε να εξουδετερώσει τους Λάκωνες, εξασφάλισε μια νίκη που του προσδίδει μέγιστο κύρος. Ίσως υπερβολικό. Για τους περισσότερους έλληνες το να νικάς τους Σπαρτιάτες αποδίδει, ακόμη και σήμερα,  αίγλη σχεδόν ισοδύναμη με το να καταλύεις την αυτοκρατορία των Περσών. Επομένως, η ήττα των Λακεδαιμονίων μας απαλλάσσει μεν από τους προαιώνιους παρενοχλητές, αλλά η υπερβολική ενίσχυση του αντιβασιλέα δεν εντάσσεται ανάμεσα στα ευκταία γεγονότα, πολύ περισσότερο που ο Αντίπατρος δεν τα πάει και τόσο καλά με την βασιλομήτορα Ολυμπιάδα, η οποία δεν χάνει ευκαιρία να τον κατηγορεί στον γιό της. 

Είμαι σίγουρος ότι εκφράζω και την  δική σου άποψη αν πω ότι το καλύτερο σημείο για να παρατηρήσει κανείς αυτού του είδους τις εξελίξεις, δεν είναι η αυλή του Αντίπατρου όπου βέβαια υπάρχουν ήδη κάποιοι απαραίτητοι πληροφοριοδότες, αλλά η εποπτική παρουσία μας στην πόλη εκείνη όπου το πρόβλημα δεν είναι να βρεις την οποιαδήποτε πληροφορία χρειάζεσαι, αλλά να τη ζυγιάσεις, να την αξιολογήσεις και να την ξεχωρίσεις από τις άπειρες εσκεμμένες παραπλανητικές φήμες που κυκλοφορούν.

Ο Βασιλιάς λοιπόν συμφώνησε μαζί μας ότι ο δικός σου, ο Εύελπις, είναι σε θέση να παίξει αυτόν το ρόλο για ένα διάστημα. Στην συγκατάθεσή του μέτρησε βέβαια, τόσο η συμβολή του Μεγαρέα στη μεταφορά του τμήματος του θησαυρού της Περσέπολης στα Σούσα, όσο και η ταχεία έρευνα που διεξήγαγε για τη θρασεία ενέργεια των Περσών στο εκεί θησαυροφυλάκιο. Βέβαια μέτρησε και ότι γνωρίζει καλά το -εδώ που τα λέμε πολύπλοκο- σύστημα θεσμών και αξιών που ισχύει στην πόλη της Παλλάδος.

Μίλησα σε γενικές γραμμές στον Μεγαρέα, για τα καθήκοντα που καλείται να αναλάβει στην πόλη των Αθηνών, αλλά είμαι σίγουρος ότι εσύ θα τον κατατοπίσεις πολύ καλύτερα.

.

Σε όλα αυτά, θα ήθελα αγαπητέ Καλλισθένη να προσθέσω και κάτι τελευταίο:

Ο Άνακτας ζήτησε να διεξαχθεί μια αξιόπιστη έρευνα σχετικά με το ηθικό του στρατεύματος, κυρίως των μακεδόνων, αλλά και των λοιπών ελλήνων οπλιτών, ιδιαίτερα των μη μισθοφόρων. Είναι φανερό ότι το αποτέλεσμα αυτής της έρευνας θα βαρύνει στην απόφασή του για τη συνέχιση ή όχι της εκστρατείας, μετά την εξουδετέρωση του Δαρείου.

Όμως, παρά το ότι μια τέτοια έρευνα ανήκει φυσιολογικά στα καθήκοντα της δικής μας ομάδας, ο βασιλιάς δεν όρισε ακόμη σε ποιον θα την αναθέσει, αλλά ζήτησε να του υποβληθούν προτάσεις σχετικά με την μέθοδο που θα ακολουθηθεί.

 Είμαι σε θέση να γνωρίζω ότι, μέχρι στιγμής, οι προτάσεις που υποβλήθηκαν είναι τρεις, εκ των οποίων οι δύο έχουν συνταχθεί από τη δική μας υπηρεσία, ως ενδεχόμενες εναλλακτικές μέθοδοι.

Προτείνουμε ή την παραδοσιακή μέθοδο, δηλαδή τη χρησιμοποίηση του δικτύου των πληροφοριοδοτών που ήδη δρα στις χαμηλές βαθμίδες του στρατεύματος, αφού πρώτα τους εκπαιδεύσουμε ειδικά  πάνω στα ακριβή ζητούμενα της έρευνας,  ή μία ηπιότερη και περισσότερο καινοτόμο μέθοδο: να δημιουργήσουμε συνεργεία ερευνητών που θα εξηγούν στους οπλίτες ότι η γνώμη τους για τις συνθήκες που διεξάγεται η εκστρατεία μετράει στη λήψη των αποφάσεων και ότι μπορούν να την εκφράσουν ελεύθερα. Στη συνέχεια θα αξιολογήσουμε τις απαντήσεις, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και ορισμένα άλλα στοιχεία, όπως τον χρόνο που ήδη υπηρετούν οι ερωτώμενοι, το όπλο στο οποίο ανήκουν, την προέλευσή τους, την ηλικία τους κλπ.

Βέβαια, στην εισήγησή μας διευκρινίζουμε ότι οι δύο αυτές μέθοδοι είναι δυνατό και ίσως ωφέλιμο, να υιοθετηθούν παράλληλα αμφότερες.  

Η τρίτη πρόταση δεν προέρχεται από εμάς και δεν είμαι σε θέση να σου πω την ακριβή προέλευσή της, αλλά όταν την ακούσεις, πιστεύω ότι θα καταλάβεις χωρίς δυσκολία ποιοι την εμπνεύστηκαν.

Στην ουσία πρόκειται για μια απάτη σε βάρος των οπλιτών: Υποτίθεται ότι οργανώνεται μια νέα ημεροδρομική υπηρεσία και με την ευκαιρία οι στρατιώτες καλούνται να επικοινωνήσουν δωρεάν με τους οικείους τους στην πατρίδα, Οι επιστολές αυτές όμως καταλήγουν σε ειδικά συνεργεία που καταγράφουν και αξιολογούν οποιεσδήποτε απόψεις έχουν σχέση με το ζητούμενο, δηλαδή με το κατά πόσο οι οπλίτες ευνοούν, αντέχουν ή αποστρέφονται μια παράταση της εκστρατείας. Όμως, οι εμπνευστές αυτής της πρότασης αποφεύγουν να εικάσουν κατά πόσο θα μειωθεί η αξιοπιστία της ηγεσίας στο στράτευμα και ποιες θα είναι οι λοιπές αντιδράσεις των οπλιτών όταν θα μάθουν -γιατί είμαι σίγουρος ότι το πράγμα θα μαθευτεί, Έλληνες ήμαστε- ότι η ηγεσία τους κορόιδεψε.

Το μόνο που μπορώ να προσθέσω αγαπητέ Καλλισθένη είναι ότι, κατά τη γνώμη μου, η επιλογή των μεθόδων για την υλοποίηση της συγκεκριμένης έρευνας θα δείξει κατά που γέρνει η πλάστιγγα στο στενό βασιλικό περιβάλλον. Εγώ, που ξέρεις πόσο αγαπώ και σέβομαι το νεαρό βασιλιά μας, δε σου κρύβω ότι ανησυχώ.

.

Φίλτατε Καλλισθένη

Σου ζητώ συγγνώμη για τον χρόνο που υποθέτω ότι θα χρειάστηκε για την αποκρυπτογράφηση ορισμένων τμημάτων της επιστολής, αλλά ξέρεις όσο κι εγώ ότι υπό τις παρούσες συνθήκες ισχύει απολύτως η λαϊκή ρήση η σχετική με το ¨φυλάττειν τα ιμάτια¨.

.

Ας είσαι γερός και είθε να επανέλθεις υγιής στο μέτωπο το συντομότερο δυνατό.

.

Ο εκ Καρδίας Ευμένης του Ιερωνύμου.

Με το κεφάλαιο που αναρτώ σήμερα ολοκληρώνεται το τέταρτο μέρος του ιστορικού, υπό εκπόνηση, μυθιστορήματος με τον (πάντα προσωρινό -τυχόν υποδείξεις αποδεκτές) τίτλο ¨Κύλικες και Δόρατα¨.

Θα ακολουθήσει ένα ακόμη ιντερμέδιο, πιθανώς η επιστολή του Ευμένη προς τον Καλλισθένη, όπου και θα γίνεται μια ανασκόπηση των έως τώρα πεπραγμένων, βοήθεια προς τους πιο αφηρημένους από τους ενδεχόμενους αναγνώστες, και μετά το πέμπτο, πιθανότατα προτελευταίο μέρος.

Θεωρώ ότι το μυθιστόρημα πήρε ήδη τον ¨κατήφορο¨ (οι βασικοί ήρωες έχουν σκιαγραφηθεί, η επιθυμητή ατμόσφαιρα έχει διαγραφεί, μια σειρά ¨αναμονές¨ έχουν παρατεθεί, πράγμα που διευκολύνει την εκπόνηση του εναπομείναντος τμήματος) προς την λήξη.

Ωστόσο νομίζω ότι δεν θα αποφύγω τον πειρασμό να εντάξω ένα μέρος της (υπόλοιπης) πλοκής, στην πιο γοητευτική πόλη της εποχής, την πόλη που στο δεύτερο μισό του τέταρτου π.Χ. αιώνα διάγει την (πρώιμη) belle époque της, την πόλη που σφύζει από πνευματικές και άλλες ανησυχίες, την πόλη όπου συχνάζουν οι πιο αξιόλογοι φιλόσοφοι, καλλιτέχνες, αλλά και κατάσκοποι και τυχοδιώκτες του αιώνα εκείνου. Φυσικά μιλάω για την Αθήνα, που αυτή την περίοδο, παρά την πολιτική παρακμή, ζει μια από τις πιο ενδιαφέρουσες περιόδους της ιστορίας της. 

Έτσι, αυτό το καλοκαίρι του (μεταμνημονιακού) 2016 αποδρώ έχοντας βυθιστεί για τα καλά στον τέταρτο π.Χ. αιώνα, όπου συλλέγω στοιχεία για τους ήρωες της εποχής (τους ιστορικούς -τους μυθιστορηματικούς ως γνωστόν τους κάνω ό, τι θέλω) που πρέπει να μπουν στο μυθιστόρημά μου έχοντας τη σωστή ηλικία και (στο μέτρο του δυνατού) αυθεντικά τα λοιπά χαρακτηριστικά.

Βέβαια, η εποχή είναι αρκετά παρωχημένη και πολλοί μύθοι έχουν έκτοτε παρεμβληθεί παρενοχλώντας τις ακριβείς ¨ιστορικές¨ χρονολογήσεις. 

Ένα μικρό παράδειγμα: υπάρχουν ήδη στους αρχαίους ιστορικούς αναφορές στο ειδύλλιο του κωμικού δραματουργού Μένανδρου με την εταίρα Θαίδα. Όμως η Θαίδα φεύγει από την Αθήνα το 334 πΧ, ακολουθεί την εκστρατεία μέχρι τέλους και, στη συνέχεια, τον Πτολεμαίο στην Αίγυπτο, ενώ απ’ ότι φαίνεται ο Μένανδρος το 334 είναι μόλις   οκτώ χρονών. Από την άλλη ¨λέγεται¨ ότι ο Μένανδρος, ακόμη και όταν του το ζήτησε ο ίδιος ο Πτολεμαίος, αρνήθηκε να μετεγκατασταθεί στην Αίγυπτο. Επομένως το πού και πώς αυτοί οι δύο συναντήθηκαν,  νομίζω ότι μπορεί μεν να αντιμετωπιστεί μυθιστορηματικά, αλλά σίγουρα, εάν η συνεύρεση συνέβη, πρέπει να έγινε αργότερα, άρα (για να μην τα πολυλογώ)   πρέπει να ξαναδώ (και να τροποποιήσω) ορισμένες στραβές νύξεις που έχω  ήδη κάνει σχετικά με αυτό το θέμα.

Κατά τα άλλα, σας στέλνω τις ευχές μου για έναν αίσιο και δροσερό υπόλοιπο Αύγουστο.

Μέρος Δ΄ Κεφάλαιο 15.

Εύελπις, η τελευταία μέρα στην Περσέπολη.

Ο αέρας είναι παχύς και μαύρος. Και ακίνητος. Δε φυσάει πια όπως φυσούσε όλη τη νύχτα, και η μαυρίλα αναδύεται τώρα κάθετα από τα καμένα χαλάσματα, Στο κέντρο των μελανών σωρών λάμπουνε ακόμη πύρινα ίχνη απ’ τα ξύλινα δοκάρια των κτισμάτων. Ο καπνός ανηφορίζει και ενώνεται με το φαιό νέφος που βαραίνει πάνω από την πόλη. Η μέρα είναι προχωρημένη, αλλά αλλόκοτα σκοτεινή.

Ο Εύελπις επιστρέφει έφιππος από το Επιτελείο, το οποίο έχει και πάλι εγκατασταθεί στις σκηνές εκστρατείας, και κατευθύνεται προς το κατάλυμά του. Ελπίζει να το βρει ακέραιο καθώς βρίσκεται κάπως απόμερα από τη ζώνη της φωτιάς. Ξάγρυπνος και κατάκοπος, έχει ανάγκη από λίγη έστω ξεκούραση πριν ξεκινήσει το ταξίδι πίσω, προς τα Σούσα. Έτσι επιταχύνει τον βηματισμό του ¨Βέλους¨ αγνοώντας τους λίγους άτακτους που προσπαθούν ακόμη να βρουν λάφυρα ανάμεσα στο χαλάσματα.

Το μεγαλύτερο μέρος της στρατιάς, με εξαίρεση την Φρουρά της Πόλης και λίγους συνακολουθούντες που πήραν μόλις χτες το απόγευμα την απαραίτητη άδεια να παραμείνουν ως έποικοι, κατευθύνεται ήδη μέσα στη δύσοσμη σκοτεινιά προς την βορινή πύλη, για να προωθηθεί στη συνέχεια προς την ανατολική πλευρά των βουνών του Ζάγκρου, στο εσωτερικό της κοιτίδας των Περσών και των Μήδων .

 Στο μυαλό του Μεγαρέα συνωστίζονται ερωτηματικά, αντιφατικές σκέψεις και συναισθήματα που κονταροχτυπιούνται.

Από τη μια μεριά η ψυχή του είναι σκοτεινή και θλιμμένη: το κακό, εν τέλει, δεν στάθηκε δυνατό να αποφευχθεί.

Τα ανάκτορα της Περσέπολης, ο ναός και ένα μεγάλο τμήμα της βιβλιοθήκης,  παραδόθηκαν τελικά σε φλόγες που δεν είχαν τίποτα το καθαρτήριο. Η φωτιά είχε ξεκινήσει από κάποιο σημείο στα ανατολικά του κτιρίου της Απαντάνα και μετά ο άνεμος την είχε εξαπλώσει ανισόμερα. Ευτυχώς, η Αφροδίτη είχε βάλει το χέρι της και ο γυναικωνίτης, αν και αρκετά κοντά στην τροχιά της πυρκαγιάς, είχε τελικά γλιτώσει. 

Τα τσακάλια είχαν ξαποληθεί στα χαλάσματα προτού καν η φωτιά καταλαγιάσει. Τα ισχυρότερα από τα σώματα του στρατού, εκείνα που θα μπορούσαν να ελέγξουν αποτελεσματικά την κατάσταση, αποχωρούσαν ήδη από τα χαράματα προς τον βορά. Το μόνο τμήμα των ανακτόρων που παράμενε αλώβητο και που ακόμη φυλασσόταν  αυστηρά, ήταν το φυλάκιο με τον υπόλοιπο θησαυρό της Περσέπολης, πέρα από το τμήμα που είχε ήδη μεταφερθεί στα Σούσα. Η πυρκαγιά μάλλον δεν θα επηρέαζε τη συνέχιση της χρηματοδότησης της εκστρατείας.

Ωστόσο, πολλή κατακτημένη γνώση είχε απόψε εξαφανιστεί, μαζί με τους παπύρους και τις περγαμηνές της βιβλιοθήκης και η αναπλήρωσή της θα απαιτούσε χρόνο και μεγάλη ανθρώπινη προσπάθεια. Ο Καλλισθένης, ο Ευμένης, ο ίδιος ο Εύελπις, καθώς και άλλοι που ήθελαν να αισθάνονται ανιχνευτές, απελευθερωτές, προστάτες και αναδιανομείς της Γνώσης είχαν υποστεί απόψε μια σοβαρή ήττα, που όσο κι αν ήταν προβλέψιμη, πόναγε.

Σ’ ένα άλλο κομμάτι της ταραγμένης ψυχής του Εύελπι υπάρχει ένα απρόσμενο, περίεργο είδος αγαλλίασης. Ένα είδος παρήγορης ανάσας που μοιάζει να προέρχεται από μια καταλαγιασμένη επιθυμία. Κάτι που μοιάζει με την ηδονή και την ευτυχία της ανταπόκρισης.

Ανταπόκριση;

Δεν είναι η ακριβής λέξη. Εκείνο που η Θαίδα του παραχώρησε χτες  ήταν μια νύχτα που θα του μείνει ασφαλώς αξέχαστη. Μια νύχτα πάθους όπου, εν τέλει, (ποιοι άραγε Θεοί είχαν θελήσει ένα τέτοιο φαντασμαγορικό σκηνικό;) οι φλόγες δεν ήταν μόνο λέξεις μεταφορικές και αλληγορικές για να περιγραφτεί ένας έρωτας (ο δικός του) για καιρό καταπιεσμένος, που ξαφνικά αποκτούσε σάρκα, ή μάλλον δυο φλεγόμενα -σε έξαρση αμοιβαίας έλξης- όμορφα νεανικά σώματα.

 Όμως ήξερε πια ότι για την Θαίδα αυτή η νύχτα ήταν μόνο μια προσφορά, ένα δώρο, ένα δείγμα ότι τα αισθήματά της για εκείνον υπήρχαν, και ίσως σε άλλες συνθήκες, σε άλλες συγκυρίες, σε μια άλλη ζωή, θα αρκούσαν για να φτιάξουν ανάμεσά τους κάτι το ιδανικό. Όχι όμως  σε αυτήν τη φάση της ζωής της.

Δεν του τα είπε όλα αυτά με ρητό τρόπο. Βρίσκονταν όμως, κατανοητά, στις σιωπές της, στον τρόπο με τον οποίο άλλαζε τη κουβέντα και αρνιόταν να απαντήσει στην παράκλησή του να τον ακολουθήσει.

Ίσως κι εκείνος δεν είχε επιμείνει όσο θα έπρεπε. 

Ίσως και να το έκανε -εκείνη, γυμνή πλάι του, ήταν κίνητρο ικανό για να χάσει κάθε μέτρο, κάθε αίσθηση ευπρέπειας και ίσως θα έπρεπε να την παρακαλούσε, ίσως να την ικέτευε, ίσως να την πίεζε με οποιοδήποτε τρόπο- αλλά τελικά όχι, δεν είχε επιμείνει αρκετά. Προτίμησε να κάνει μαζί της έρωτα, πάλι και πάλι, μέχρις ότου… αποσπασματικοί ήχοι από ανθρώπινες κραυγές, ανακλάσεις από μακρινές κοκκινωπές λάμψεις και όλο και πιο έντονα ρεύματα οσμών από καύση ετερόκλητων ουσιών, δεν έφτασαν ως την κάμαρα του γυναικωνίτη.

Ό Εύελπις είχε σηκωθεί από την κλίνη και είχε  πλησιάσει το παράθυρο. Έξω η νύχτα είχε αρχίσει να αποκτά έντονο πορφυρό χρώμα. Και η αιτία δεν ήταν οι φωτιές των γιορτών της αναχώρησης και των ευχητήριων τελετών για την αίσια έκβαση των μελλοντικών μαχών που έκαιγαν από νωρίς στις πλατείες. Ήταν φλόγες τεράστιες, αν και ακόμη  μακρινές από τον γυναικωνίτη: Με επίκεντρο το κεντρικό παλάτι, ψηλά, το μεγαλοπρεπές ανακτορικό συγκρότημα καιγόταν.

«Μα τους χίλιους δαίμονες της φωτιάς… Να που ο εμπρησμός έγινε! Τα ανάκτορα φλέγονται. Και ο δυνατός αέρας θα εξαπλώσει τις φλόγες ποιος ξέρει ως που. Ποιος τόλμησε άραγε τελικά…;», αναρωτήθηκε μεγαλόφωνα.

Ακούστηκε ένα σύντομο καμπανιστό γελάκι από τη μεριά της Θαίδας.

«Δεν το ξέρεις ποιος έβαλε τη φωτιά; Μα εγώ φυσικά!», ξαναγέλασε.

Στο ερωτηματικό βλέμμα του Μεγαρέα, η Θαίδα απαντά ενημερώνοντάς τον για την χθεσινή επίσκεψη του Αθηναίου πρέσβη Ηλιόδωρου, καθώς και για το πώς οι προβλέψεις του είχαν επαληθευτεί από την άλλη επίσκεψη, εκείνη που της είχε κάνει σήμερα το πρωί ο σοφιστής Ανάξαρχος αυτοπροσώπως. Ο Αβδηρίτης της είχε ζητήσει, με θράσος (που έδειχνε πόσο λίγο εκτιμούσε, αλλά και πόσο πολύ υποτιμούσε κατά βάθος τη διάσημη εταίρα) αλλά και με δελεαστικές υποσχέσεις ανταμοιβής, να προκαλέσει τον εμπρησμό της πόλης κατά τη διάρκεια του συμποσίου που διοργανώνεται απόψε εν όψει της επανεκκίνησης της στρατιάς. Εκείνη, μια Αθηναία, ασφαλώς θα μπορούσε να καθοδηγήσει τους δαυλούς των συμποσιαστών σε μια (οφειλόμενη απέναντι στην Ιστορία και την Νέμεση) πυρά.

Αλλά δε περιορίστηκε σ’ αυτό. Καθώς η Θαίδα μειδιούσε χωρίς να αντιδρά, είπε κι άλλα. Ισχυρίστηκε ότι το πυρ θα έκανε καλό στην εκστρατεία, υπαινίχτηκε ότι το κάψιμο το επιθυμούν κλιμάκια του στρατεύματος και μάλιστα όχι μόνον τα χαμηλά και, βέβαια, επανέλαβε ότι ήταν μοναδική ευκαιρία για μια κίνηση που θα ολοκλήρωνε την εκδίκηση για τα δεινά που είχαν προκαλέσει ίσαμε τώρα οι Πέρσες στους ελληνικούς λαούς και ιδιαίτερα στους Αθηναίους.

«Ναι, αλλά δεν ήσουν εσύ που προκάλεσες αυτήν τη φωτιά», ρωτάει ευθέως ο Εύελπις.

«Και βέβαια δεν ήμουν. Αλλά δεν θα εκπλαγώ εάν αύριο διαδοθούν φωνές που να ρίχνουν σε μένα το φταίξιμο.  Σύμφωνα με τον Ηλιόδωρο έχουν ήδη ετοιμάσει τις κατάλληλες φήμες που με ενοχοποιούν. Εγώ, αν θες να ξέρεις, ούτε που απάντησα στον σοφιστή. Τον οδήγησα ως την πόρτα γελώντας, πράγμα που τον ανάγκασε να φύγει μουρμουρίζοντας ακατανόητες φράσεις, πιθανότατα απειλητικές.

Όπως βλέπεις, δεν πήγα καν στο αποψινό συμπόσιο των τελετών αναχώρησης. Για δικαιολογία είπα ότι ο πιστότερος θαυμαστής μου, ο Πτολεμαίος, λείπει από την πόλη, πράγμα που είναι άλλωστε αληθινό», χαμογέλασε η Θαίδα. «Εγώ, όπως μπορείς να διαπιστώσεις είμαι αλλού κι έχω και αξιόπιστο μάρτυρα, εσένα».

«Τότε ποιος;»

«Ίσως δεν ήμουν η μόνη στην οποία έκαναν εμπρηστικές προτάσεις, ίσως να έχουν απευθυνθεί και αλλού ή ίσως υπάρχουν και άλλοι, πέρα από τον Ανάξαρχο και τους δικούς του, που επιθυμούν να καεί η Περσέπολη». 

«Η Περσέπολη έχει ήδη λεηλατηθεί ¨δια σιδήρου¨. Απόψε καίγονται τα ανάκτορα. Έχεις μάθει κάτι σχετικά;»

Η Θαίδα έμεινα για μια στιγμή σκεφτική. «Ξέρω αυτά που ψιθυρίζονται εδώ και αρκετές μέρες. Ότι το ανακτορικό συγκρότημα, που όπως και η πόλη είναι δημιούργημα αμιγώς περσικό, θα καταστραφεί από τους Μακεδόνες για να φοβηθούν και επομένως να γίνουν συνεργάσιμες οι φυλές που κατοικούν κατά μήκος της διαδρομής που θα ακολουθήσει το στράτευμα.   Όμως, ναι, υπάρχει και κάτι που έμαθα μόλις απόψε, λίγο πριν έρθεις. Μια από τις ακολούθους μου, μια αξιόλογη νεαρή γυναίκα που ανήκει στους Ερετριείς, ξέρεις εκείνους τους ταλαιπωρημένους που συναντήσαμε πριν μπούμε στην Περσέπολη, μου ανάφερε ότι σήμερα το μεσημέρι, στην Αγορά, πήρε τ’ αφτί της μια συζήτηση που αφορούσε το κάψιμο της Περσέπολης».

«Από ποιον;»

«Η Μυώπη, έτσι τη λέμε την νεαρή, δεν ήταν σε θέση να μου τους περιγράψει, γιατί είναι σχεδόν τυφλή. Αναγνώρισε όμως ότι μιλούσαν στο γνωστό της ιδίωμα, τα μικτά ιωνικά και περσικά των απογόνων των πρώην αιχμαλώτων των Περσών, των Ερετριέων. Πρέπει να είναι ανακατεμένοι στην υπόθεση της φωτιάς, είτε αυτόβουλα, είτε παρακινούμενοι από άλλους».

«Αυτά που μου λες είναι πολύτιμα», λέει ο Μεγαρέας τρυφερά. «Αν η ηγεσία το θελήσει, το θέμα της πυρκαγιάς θα εξιχνιαστεί. Σε ευχαριστώ και πάλι Θαίδα» .

«Σου τα λέω, γιατί ποτέ δεν απαίτησες να μάθεις οτιδήποτε από μένα. Αυτό είναι ένα από τα πράγματα που εκτιμώ, Εύελπι».

 Εκείνος την πλησιάζει. Η δική του φλόγα έχει αναζωπυρωθεί. «Λοιπόν Θαίδα, θα με ακολουθήσεις στην Αθήνα;» 

Εκείνη κοιτάζει προς το παράθυρο τις λάμψεις  που ανακλώνται εκεί.

«Οι περισσότερες γυναίκες είναι απόψε στο συμπόσιο, αλλά οι δικές μου ακόλουθοι είναι εδώ. Δεν νομίζεις ότι πρέπει να τις ξυπνήσουμε πριν η φωτιά πλησιάσει. Έτσι κι αλλιώς είμαστε έτοιμες για αναχώρηση. Σήμερα θα πρέπει να ξεκινήσουμε κι εμείς». Αλλά, λέγοντας αυτά τα λόγια, η Αθηναία τραβιέται κάνοντάς του χώρο στο κρεβάτι.

Κάτι μέσα του λέει στον Εύελπι ότι υπάρχει χρόνος και ότι η δική του φωτιά είναι τουλάχιστον το ίδιο επικίνδυνη με εκείνη που έχει αρχίσει να κατατρώει τα Ανάκτορα της Περσέπολης.

Εκείνο το πρωί, ο Μεγαρέας αποχαιρέτισε την Θαίδα. Ούτε αυτός ούτε εκείνη έκαναν οποιαδήποτε νύξη για το χρονική διάστημα που θα μπορούσε να διαρκέσει αυτός ο αποχαιρετισμός.

Ο Εύελπις έφυγε από τον γυναικωνίτη με ένα κομμάτι του εαυτού του άδειο, και τον υπόλοιπο σε τεταμένη υπερένταση. Πίσω από το μελανό νέφος μπορούσε να μαντέψει τις πρώτες ακτίνες του ήλιου που πήρε να ανηφορίζει. Έστρεψε το Βέλος προς τα βόρια, κατάφερε να παρακάμψει το πλήθος που είχε πλημμυρίσει τους δρόμους και, λίγο αργότερα, έφτασε στο επιτελείο, που πλέον είχε μετεγκατασταθεί στο στρατόπεδο της βορινής Πύλης, επιβλέποντας και συντονίζοντας την έξοδο της στρατιάς.

Ο Ευμένης ήταν κι αυτός άγρυπνος. Δεν έδειχνε ιδιαίτερα έκπληκτος για την πυρκαγιά. Η κύρια ανησυχία του αυτή τη στιγμή ήταν να μην επηρεαστεί αρνητικά η έναρξη της νέας πορείας και η στρατιά να μετακινηθεί με ομαλό τρόπο.

Παρόλα αυτά βρήκε χρόνο για να ακούσει τον Εύελπι, που συνοπτικά και χωρίς αναφορά στη Θαίδα, τον ενημέρωσε για τα όσα ¨κυκλοφορούν στην Πόλη¨ σχετικά με τον εμπρησμό, τις σχετικές κινήσεις του Ανάξαρχου και της ομάδας του, καθώς και για  το ενδεχόμενο ρόλο των ¨Ερετριέων¨.

«Αυτά τα έμαθες από την Θαίδα, έτσι δεν είναι; Αυτή είναι η βασική πηγή σου;», τον ρώτησε άμεσα ο Ευμένης.

«Ναι», παραδέχτηκε ο Μεγαρέας. «Δεν την θεωρείς αξιόπιστη;»

«Το αντίθετο. Όμως η Θαίδα είναι μία πηγή που δεν μπορώ να επικαλεστώ. Και πολύ περισσότερο δεν μπορώ να την ανακρίνω. Αυτή την περίοδο βρίσκεται υπό την προστασία του Πτολεμαίου του Λάγου, άτομο φιλόδοξο και ανερχόμενο, αλλά αυτό είναι το λιγότερο. Την προστατεύει -υπάρχει ειδική εντολή γι αυτό- ο ίδιος ο Αλέξανδρος».

Στο πρόσωπο του Εύελπι εμφανίστηκε προς στιγμήν μια απόχρωση έκπληξης, που γρήγορα εξαφανίστηκε.

«Πάντως», συνέχισε ο Ευμένης, «οι πληροφορίες σου για τους υπαίτιους της  αποψινής φωτιάς είναι χρήσιμες και να είσαι σίγουρος ότι το θέμα θα το διερευνήσουμε, άσχετα από το εάν θα δημοσιοποιήσουμε τα πορίσματα  της έρευνας ή όχι».

Ο Ευμένης σταμάτησε για μια στιγμή.

«Σκέφτομαι ότι ίσως θα πρέπει να αφήσουμε τη ψυχή των στρατιωτών απερίσπαστη από τις εσωτερικές δολοπλοκίες, τουλάχιστον  όσο κρατάει η νέα εξόρμηση. Και επί πλέον, ίσως θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν ότι υπέρ της φωτιάς είχαν ταχθεί και ορισμένοι στρατηγοί που σίγουρα δεν συμμετείχαν στην αφή της. Είναι πολεμιστές πιστοί στον Αλέξανδρο, που ποτέ δεν θα έκαναν κάτι τέτοιο χωρίς τη ρητή διαταγή από εκείνον, -μπορώ να σε διαβεβαιώσω ότι ο Άνακτας δεν έδωσε ποτέ τέτοια διαταγή- και που δεν πρέπει να αισθανθούν ότι τους στοχοποιούμε.

Τέλος πάντων, αφού τα περσικά ανάκτορα σε μεγάλο βαθμό κάηκαν πια, όσο κι αν αυτό είναι οδυνηρό κυρίως όσο αφορά στην βιβλιοθήκη, ίσως μας συμφέρει για την ώρα να αφήσουμε το γεγονός να λειτουργήσει εκφοβιστικά για όσους ντόπιους σκέφτονται ακόμη να μας αμφισβητήσουν, όπως εξάλλου υποστήριζαν αυτοί οι πολεμιστές. Αν πάλι εκείνο που επιδιώκουν οι εμπρηστές είναι να δυσχεράνουν τις σχέσεις μας με την Αθήνα, εμείς έχουμε ήδη προγραμματίσει πράξεις που ενισχύουν αυτές τις σχέσεις. Η δική σου αποστολή στην Αττική είναι ίσως η σημαντικότερη από αυτές.

Ίσως επαναφέρουμε το θέμα της αποψινής φωτιάς όταν θα έχουμε εξουδετερώσει οριστικά τον Δαρείο και τους ακόλουθούς του.  Όσο για τον Ανάξαρχο, θα ελέγχουμε τους ελιγμούς του και θα κινηθούμε δραστικότερα όταν οι αποδείξεις για την ενοχή του θα είναι εξόφθαλμες.

Εσύ, πότε σκοπεύεις να φύγεις για τα Σούσα;»

«Το συντομότερο, ακόμη και σήμερα».

«Όχι, πρέπει πρώτα να σου μιλήσω διεξοδικότερα για ορισμένα πράγματα που θα πρέπει να προσέξεις στην Αθήνα Τα βασικά. Θα σου δώσω και μια επιστολή για τον Καλλισθένη που θα την γράψω τώρα, μόλις πάρω μια ανάσα από τη φασαρία της πυρκαγιάς. Άκου να δεις τι θα κάνουμε. Τώρα είσαι ελεύθερος για καμιά ώρα και μπορείς να πας να δεις τον Άρπαλο…»

Ο Εύελπις ανασήκωσε το κεφάλι του και τον κοίταξε ερωτηματικά.

«Α ναι, δεν σου το ‘πα. Ο γιος του Μαχάτα έστειλε τους ανθρώπους του και σε ζητούσαν. Είναι κι αυτός εδώ, θα τον βρεις στις σκηνές της βασιλικής ακολουθίας. Πήγαινε να δεις τι θέλει και μετά επέστρεψε εδώ. Πιστεύω ότι σε λίγο η φωτιά θα είναι υπό πλήρη έλεγχο και θα έχουμε χαλιναγωγήσει και τις τελευταίες ομάδες του όχλου. Θα έχω έτοιμη την επιστολή και θα μπορέσουμε να μιλήσουμε».

Ο Ευμένης του έριξε μια διερευνητική ματιά από την ¨κορυφή ως τα νύχια¨. «Αδελφέ μου», είπε, «δεν είσαι ακόμη σε θέση να ταξιδέψεις. Όταν τελειώσουμε θα επιστρέψεις στο κατάλυμά σου και θα ξεκουραστείς. Αν θέλεις μπορείς να αναπαυτείς και  εδώ, στο στρατόπεδο. Πάντως, ειδοποίησε τους συνοδούς σου να είναι έτοιμοι για το ταξίδι επιστροφής στα Σούσα από αύριο. Αν κρίνεις ότι δεν αρκούν ζήτησε από τον υπασπιστή μου να σου δώσει μια πρόσθετη ομάδα φρουρών».

Ο Μεγαρέας ευχαρίστησε τον Καρδιανό, αλλά όταν θα τελείωναν, προτιμούσε να επιστρέψει στο κατάλυμά του και να ξεκινήσει για τα Σούσα το συντομότερο δυνατό, χωρίς πρόσθετη συνοδεία.

Ό Άρπαλος τον υποδέχτηκε με ένα δυσερμήνευτο χαμόγελο κρεμασμένο στις άκρες των λεπτών του χειλιών. Ούτε αυτός έδειχνε να έχει κοιμηθεί αυτήν τη νύχτα. Όμως κάτι σαν μικρό κομμάτι πυρκαγιάς έκαιγε ακόμη στα γαλαζωπά του μάτια.

«Είδες Μεγαρέα;» του είπε. «Πόλεμοι, μάχες, θάνατοι, πορείες, αλώσεις, οδυρμοί, αλλά και εξάρσεις  για την νίκη και την κατάκτηση… και μετά; Ένα παφ, μια μικρή σπίθα, ένα τίποτα, και τα ¨κέρδη¨, τα λάφυρα, η Δόξα θα έλεγα, μπορούν να μετατραπούν σε μαύρη στάχτη, σε τίποτα!» Το μειδίαμά του έγινε ειρωνικό:  «Ωστόσο το θέαμα δεν ήταν μόνο διδακτικό, ήταν και συναρπαστικό, δε συμφωνείς;»

Ο Εύελπις ήταν στερημένος από διάθεση είτε να συμφωνήσει είτε να διαφωνήσει με τις ποιητικές διαπιστώσεις του Άρπαλου. Κάθισε σε ένα πολυθρόνιο εκεί δίπλα και σιώπησε.

Ο Άρπαλος αποφάσισε να μπει στο θέμα:

«Έμαθα ότι επιστρέφεις στην Αθήνα και θέλω να σου ζητήσω μια μικρή χάρη», του είπε.

Ο Μεγαρέας τράβηξε τα χαλινάρια και το Βέλος επιβράδυνε και σταμάτησε μπροστά στην σιδερένια, διακοσμημένη με γρύπες, αυλόπορτα.

Το οίκημα που τον φιλοξενούσε ήταν πράγματι σώο και οι υπηρέτες, που είχαν βγει στην είσοδο για να αποτρέψουν όποιον τυχόν το θεωρούσε ακατοίκητη λεία προς λεηλασία, τον υποδέχτηκαν με φωνές ενθουσιασμού.

Ο Εύελπις ανέβηκε στην κάμαρά του και σε λίγο κοιμόταν βαθειά, χωρίς όνειρα, αν εξαιρέσουμε την εικόνα ενός δρόμου που στο βάθος του βρισκόταν τα Σούσα και η ευγενική μορφή του Καλλισθένη∙ αλλά πίσω από τα Σούσα ανέτελλε σιγά σιγά η μεγεθυμένη εικόνα μιας άλλης πόλης, οικείας και αγαπημένης, η εικόνα του άστεως των Αθηνών.

(Τέλος του τέταρτου μέρους)

Μέρος Δ΄Κεφάλαιο 14. Η ερωτική εξομολόγηση του Εύελπι

Περίμενα. Πολύ. Ίσως πιο πολύ από ότι έπρεπε. Μη νομίσεις ότι ήταν μια αναμονή ανώδυνη. Κάθε άλλο. Όλος αυτός ο χρόνος ήταν γεμάτος με αντιφατικά συναισθήματα. Θα σου εξηγήσω.

Από τη μια είχα εξάρσεις επιθυμίας. Ξέρω ότι πρέπει να τις είχες μαντέψει, δεν μπορεί να ‘ναι καινούργιο, μήτε εξαιρετικό γεγονός για σένα το να ξυπνάς επιθυμίες στους άλλους. Σε όλους τους άλλους. Δε μπορεί παρά να ξέρεις ότι δεν υπάρχει ασπίδα ικανή να εξουδετερώσει τη γοητεία και την έλξη που αποπνέεις.

Αλλά και όταν, όντας μακριά σου, δεν ήταν η απτή, ζωτική επιθυμία εκείνη που κύρια με τυραννούσε, ήσυχος και αποκομμένος από σένα και την οπτασία σου (που κατοικεί πλέον μόνιμα στην κεφαλή και την καρδιά μου) δεν ήμουν.

Σε σκεφτόμουν Θαίδα. Ή μάλλον σε ονειρευόμουν. Κι ήταν τα όνειρα, άλλοτε πανέμορφες αναλαμπές κοιμισμένης ευτυχίας, κι άλλοτε άγχος και ανησυχία, και ερωτήματα και φόβοι, μαζί μ’ ένα αίσθημα ανημποριάς και αμφιβολίας.

Ριχνόμουν τότε με εμμονή στην εκτέλεση των καθηκόντων μου, προσπαθώντας να ανακτήσω την κυριότητα πάνω στις σκέψεις και στις προτεραιότητές μου, που νόμιζα πως ήξερα ποιες ήταν. 

Ανώφελα. Έφτανε μια στιγμή, μια απειροελάχιστη στιγμή ειλικρίνειας με τον εαυτό μου και να που η θεϊκή σου εικόνα εμφανιζόταν και κάλυπτε οτιδήποτε άλλο στον ορίζοντα. 

Είσαι πολύ ψηλά για μένα Θαΐδα. Τόσο που μόνο ως θεά -δεν υπερβάλλω- να μπορώ να σε σκέπτομαι. Και έστω κι αν με ξέρεις λίγο, δε μπορεί παρά να μη με θεωρείς ούτε ντροπαλό ούτε υπερβολικά ταπεινόφρονα. Δεν είμαι.

Όμως εσύ ήσουν για μένα κάτι που απ’ την αρχή ήταν σημαντικό, αλλά απροσδιόριστο, και μετά  έγινε όλο και πιο πολύ σημαντικό και απρόσιτο.

Δεν ξέρω, δεν μπορώ να εικάσω  τι μπορεί να σκέφτεσαι. Μπορεί να λες από μέσα σου: Μα τι λέει τώρα ο Εύελπις, πώς πήραν τα μυαλά του τόσο αέρα, και πώς τολμάει… Ή να λες: τι τον έπιασε ξαφνικά, αν είναι αληθινά τα όσα θέλει να πει, γιατί δεν τα έδειξε τόσο καιρό τώρα….

Η επιστολή σου Θαίδα, το γράμμα σου,  πρέπει να ήταν η αφορμή που περίμενα για να πάρω το κουράγιο και να σου εκφράσω τα όσα με τυραννούν. 

Με σκεφτόσουν, ανησυχούσες για μένα. Δε δίστασες να αγνοήσεις τους κινδύνους που συνεπάγεται το να πάει κανείς κόντρα σε μια ισχυρή και επικίνδυνη ομάδα αυλικών και να με ειδοποιήσεις για όσα σκοτεινά εξυφαίνονται.

Πρέπει να τ’ ομολογήσω… Είναι η επιστολή σου που έριξε στον δίσκο της ζυγαριάς το πετραδάκι που έλειπε, κι έτσι εκεί που έβραζα στο ζωμό του φόβων και των αμφιβολιών που εξισορροπούσαν αδυσώπητα την έλξη που ασκείς πάνω μου,  κατάλαβα… ο δίσκος δεν είχε πια ισορροπία, και εγώ, με όλο μου το είναι, με ολόκληρη την απελπισμένη μου επιθυμία, έγερνα προς εσένα… Γέρνω προς εκείνη  που ήταν για μένα απρόσιτη οπτασία από παλιά, ήδη από τον καιρό που βρισκόμασταν και οι δύο στην Πόλη της  Αθηνάς, ανέκαθεν.

Η Πόλη της Αθηνάς…

Σου έγραψα ότι θέλω να σου μιλήσω και να που αφήνω απόψε την καρδιά μου να σου εξομολογηθεί όσα την τυραννάνε…

Όμως  αγαπημένη μου Θαίδα, το ξέρω, όπως το ξέρεις και εσύ, ότι έλαχε να ζούμε σε μια εποχή αλλόκοτη, όπου ανήσυχοι και δυσερμήνευτοι θεοί διασκεδάζουν αλλάζοντας καθημερινά τις ζωές των ανθρώπων και των εθνών.

Να λοιπόν που σήμερα, σήμερα που έρχομαι να σου αφιερωθώ και να σου ζητήσω να δεχτείς τη συντροφιά και την αφοσίωσή μου, μαθαίνω ότι πρέπει να φύγω.

Μου ανατέθηκε αποστολή που θα με απομακρύνει για ένα διάστημα από την εκστρατεία. Φεύγω αγαπημένη μου Θαίδα, σύντομα, μία από τις προσεχείς μέρες, συνοδεύοντας μαζί με ορισμένους από τους αθηναίους πρέσβεις τα περίφημα αγάλματα των ¨τυραννοκτόνων¨ που είχε αρπάξει ο Ξέρξης, πίσω στην Αθήνα.

…Και… δεν ξέρω αν πρέπει ή όχι, δεν ξέρω πως θα το πάρεις, δεν ξέρω αν είναι ανάμεσα σε εκείνα που οι θεοί επιτρέπουν, ξέρω μοναχά πόσο ονειρεμένα ωραίο θα ήταν για μένα, αν στο αίτημά μου έλεγες ναι.

Θαίδα θέλεις να ‘ρθεις μαζί μου;

Ξέρω πόσο αγαπάς την γενέτειρά σου Ταξιδέψαμε μαζί προς τα εδώ, ας επιστρέψουμε μαζί στην Πόλη που και οι δυο νοσταλγούμε. Μπορείς; Θέλεις;

Αργότερα, όταν ο Εύελπις θα σκέπτεται τα όσα συνέβησαν τη νύχτα εκείνη, δε θα θυμάται ακριβώς πόσα από τα παραπάνω λόγια πρόφερε στην πραγματικότητα και πόσα απλώς θα ήθελε να έχει πει. Εκείνο όμως που θα θυμόταν με εξαιρετική σαφήνεια, ήταν το χαμόγελο της Θαίδας, όταν, χωρίς να μιλήσει καθόλου, τον είχε πλησιάσει, είχε ανασηκωθεί στις άκρες των λεπτών της ποδιών, είχε αγγίξει απαλά το πηγούνι του και είχε οδηγήσει τα χείλη του στα δικά της.