Επίλογος ένα:  Καλλισθένης

Εκείνο το βράδυ έσταξε λίγο, αλλά τελικά δεν έβρεξε∙  ο ουρανός ωστόσο, έμεινε νεφελώδης και σκοτεινός∙

Η συντροφιά των ιππέων, ακολουθώντας στενά παράμερα σοκάκια, έφτασε κοντά στην κεντρική πλατεία των Βάκτρων, εκεί όπου διασταυρώνονται οι κύριοι δρόμοι για να καταλήξουν ύστερα ακτινωτά στις περιμετρικές πύλες των τειχών.  Πίσω τους, οι φλόγες, αφού ξεπετάχθηκαν απότομα φωτίζοντας ένα τμήμα του χαμηλού νυχτερινού θόλου, είχαν αρχίσει κάπως να καταλαγιάζουν. Προφανώς είχαν επέμβει οι φρουροί, καθώς και μερικοί από τους άνδρες των  περιπόλων που είδαν τη φωτιά να κοκκινίζει ξαφνικά τη βόρεια πλευρά της πόλης και έτρεξαν να βοηθήσουν στην κατάσβεση.  

Οι εφτά καβαλάρηδες (και το άλογο όπου είχαν φορτωθεί τα έγγραφα, καθώς και μερικά άλλα πράγματα του Καλλισθένη), απέφυγαν να διασχίσουν την πλατεία και σταμάτησαν για λίγο σε έναν μεγάλο δημόσιο Κήπο, έρημο αυτήν την ώρα. Ήθελαν να αποχαιρετίσουν τον Δάσκαλο που θα συνέχιζε προς τα γειτονικά βουνά συνοδευμένος από τον Ευρυμέδοντα και τον Κάνθαρο. Τον πρώτο γιατί, αν και κατάκοπος, ήξερε το δρόμο καλύτερα από οποιοδήποτε άλλο και τον δεύτερο γιατί δήλωσε πως αισθάνεται άνετος και ξεκούραστος.

 Ξεπέζεψαν και αγκάλιασαν τον Καλλισθένη ένας ένας. Ο Χοντρόης υπέβαλε το σεβασμό και  τις ευχές του στο ιδιόρρυθμο γλωσσικό του ιδίωμα, ο Σωσίβιος ευχήθηκε στον Καλλισθένη να του πάνε από εδώ και μπρος όλα αίσια και συνέστησε στον Ευρυμέδοντα να αναπαυθεί καλά και να μην επιχειρήσει για δεύτερη φορά, άυπνος, την επιστροφή απ’ τον βουδιστικό ναό στα Βάκτρα.

Ύστερα ήρθε η σειρά του Οινοκράτη. Ο Καλλισθένης τον αγκάλιασε με φιλική οικειότητα και του είπε πως λυπάται που δεν πρόλαβαν να μιλήσουν για τις περιπέτειες του ταξιδιού στην Αθήνα. Ο Σικελός του απάντησε πως ελπίζει ότι θα τα πουν όλα και με λεπτομέρειες είτε στην Ασία είτε στην Ελλάδα, αλλά, σε κάθε περίπτωση, σύντομα.

Ο Εύελπις είναι τεντωμένος, αλλά και ευδιάθετος. Αγκαλιάζει τον Ολύνθιο τελευταίος. Θα ήθελε να τον συνοδέψει μέχρι το τέλος της διαδρομής, αλλά πρέπει να ενημερώσει άμεσα τον Ευμένη για όσα συνέβησαν απόψε. «Ευχαρίστησέ τον εκ μέρους μου». λέει ο Δάσκαλος. «Πες του πως η αλληλεγγύη του δεν με εξέπληξε. Ήξερα πως έχω έναν καλό φίλο. Ευχαρίστησε επίσης τη Θαίδα. Και τον Αριστοτέλη».

«Να είσαι ήσυχος Δάσκαλε, θα μεταφέρω τα μηνύματά σου», λέει ο Μεγαρέας. «Και τα κείμενά που μου έδωσες θα παραδοθούν στον Σταγειρίτη. Με μεγάλη μου χαρά θα του κοινοποιήσω πως ό, τι κι αν θα λένε οι φήμες, είσαι ζωντανός και ασφαλής».  

Μετά σκέφτεται κάτι ακόμη: «Ίσως θα είναι καλό, για λόγους ασφάλειας, εκεί που θα πας, να μη χρησιμοποιήσεις το πραγματικό σου όνομα, αλλά ούτε ένα παρανόμι όπως ο ¨Έλληνας¨ ή ο ¨Φιλόσοφος¨. Θα ήθελα πάντως να ξέρω τι όνομα θα διαλέξεις για να διευκολυνθώ όταν – ελπίζω όπου να ‘ναι- θα έρθω ξανά σε επαφή μαζί σου.  

Ο Καλλισθένης το σκέφτεται. «Ως τώρα ¨εξεστράτευσα¨ κι από δω και μπρος θα ήθελα να ¨οδεύω¨ ως περιηγητής. Ας φτιάξουμε λοιπόν μια καινούργια λέξη από αυτές τις δύο. Τι θα έλεγες για το ¨Ταξιδιώτης¨;

«Καλό μου φαίνεται», αποφάνθηκε ο Εύελπις.

Επίλογος δύο: Εύελπις – Ευμένης

Ο Εύελπις επισκέφτηκε τον Ευμένη στο προσωπικό του κατάλυμα . Αν και ήταν προχωρημένη νύχτα, ο Καρδιανός τον περίμενε ξύπνιος και ανήσυχος. Όταν έμαθε πως ο Ολύνθιος φίλος και συνεργάτης του  αποδέχθηκε τελικά να φυγαδευτεί, η ένταση καταλάγιασε, οι ρυτίδες στο μέτωπό του έγιναν λιγότερο βαθιές και οι κινήσεις του πιο ήρεμες.

Ζήτησε να μάθει τις λεπτομέρειες. Ο Εύελπις του αφηγήθηκε τα γεγονότα  των τελευταίων ωρών και του εξήγησε πώς και γιατί ο Καλλισθένης θα μπορούσε από τώρα και στο εξής να θεωρείται νεκρός.

«Ακόμη καλύτερα έτσι!» αποφάνθηκε ο Ευμένης.  «Μην ανησυχείς», πρόσθεσε. «Εάν τα τεκμήρια που απόμειναν επί σκηνής είναι αυτά που μου περιγράφεις, δεν θα είναι δύσκολο ο μεν Καλλισθένης να θεωρηθεί ¨αυτόχειρας¨, ο δε επικεφαλής της φρουράς ¨εξαφανισμένος λιποτάκτης¨. Άλλωστε θα ζητήσω τη σχετική έρευνα να την αναλάβει η υπηρεσία μας. Ο φρούραρχος των Βάκτρων δε θα έχει αντίρρηση. Είναι μια παλιά καραβάνα του πεζικού και απ’ όσο τον ξέρω είναι κι αυτός απ’ εκείνους που δεν τους αρέσει να ανακατεύονται σε υποθέσεις με ¨πολιτική¨ διάσταση.

Θα βγάλουμε μια σύντομη ανακοίνωση που θα μιλάει για ¨έρευνα που διεξάγεται σχετικά με την αυτοκτονία του Ολύνθιου¨. Κάνει μια σύντομη παύση και σκέφτεται μεγαλόφωνα: «Και όπως είναι προβλέψιμο, στα παρασκήνια θα κυκλοφορήσουν διάφορες εκδοχές που μάλλον θα μπερδέψουν τους ιστορικούς του μέλλοντος.  Εμείς δεν θα επιμείνουμε. Θα τους αφήσουμε να υποστηρίξουν ό, τι προτιμούν».

«Και στον Αλέξανδρο τι θα πεις;»

«Στην ουσία την αλήθεια, αλλά με τον τρόπο που θα κρίνω πως πρέπει να την ακούσει».

«Δηλαδή;»

«Ο Αλέξανδρος επιστρέφει αύριο. Το μυαλό του θα είναι επικεντρωμένο στην εκστρατεία. Θα θέλει πριν από όλα να μάθει αν η επιμελητεία είναι έτοιμη να στηρίξει την νέα εξόρμηση. Ωστόσο είμαι σίγουρος πως  θα ενδιαφερθεί να μάθει και εάν ο Καλλισθένης ομολόγησε τη συμμετοχή του στην απόπειρα δολοφονίας. Θα μιλήσω μαζί του και θα του πω πως, από ό, τι όλα δείχνουν, ο Ολύνθιος αυτοκτόνησε αυτοπυρπολούμενος χωρίς να ομολογήσει καμία συμμετοχή. Εάν αντιδράσει όπως στην περίπτωση του Κλείτου του Μέλανα, θα τον παρηγορήσω, όπως έκανε τότε και ο Καλλισθένης. Εάν χαρεί γιατί θα θεωρήσει πως έχει έναν εχθρό λιγότερο, θα του πω και πάλι αυτά που του έλεγε ο Ολύνθιος. Με δύο λόγια: επικίνδυνοι δεν είναι αυτοί που του λένε τις σκληρές αλήθειες, αλλά αυτοί που τον κολακεύουν, ό, τι κι αν κάνει».

Μετά με κοίταξε προσεκτικά  

«Εσύ τώρα, πες μου, τι σκέφτεσαι…;»

«Όπως σου είπα, ο Καλλισθένης μου άφησε ορισμένα κείμενα. Είναι γραμμένα όταν σκόπευε να αυτοκτονήσει. Ανέλαβα να τα παραδώσω στον Αριστοτέλη, ενώ ένα αντίγραφο (θα το φτιάξω προσωπικά εγώ) προορίζεται για εσένα. Κατά τα άλλα, μετά την ¨αποχώρηση¨ του Καλλισθένη δεν ξέρω ούτε κι εγώ ποια ακριβώς είναι η θέση μου στην εκστρατεία. Μάλλον εσύ είσαι ο αρμοδιότερος να αποφασίσεις και να μου πεις».

«Κοίτα, έχω ήδη ενημερώσει τον Αλέξανδρο ότι επέστρεψες ύστερα από δική μου εντολή, φέρνοντας προσωπικά την αναφορά σου για την κατάσταση που επικρατεί αυτή την στιγμή στην Ελλάδα. Στο επιτελείο υπάρχει ήδη μια ανάλογη αναφορά που προέρχεται από τις υπηρεσίες του αντιβασιλέα Αντίπατρου. Υποτίθεται ότι πρέπει να τις μελετήσω και τις δύο -είναι μια δουλειά που κανονικά θα έπρεπε να κάνω σε συνεργασία με τον Καλλισθένη- και να αποφανθώ εάν υπάρχουν ανεξήγητες αντιφάσεις.  Εναντίον σου δεν υπάρχουν αυτήν τη στιγμή συγκεκριμένες κατηγορίες (αν και οι φήμες σε αναμειγνύουν σε πολλά) και μετά την ¨αναχώρηση¨ του Καλλισθένη είσαι αντικειμενικά χρήσιμος εδώ, στην εκστρατεία. Παρ’ όλα αυτά νομίζω πως είναι πιο φρόνιμο, για όλους μας, να επιστρέψεις επί του παρόντος, στην Αθήνα. Άλλωστε δεν τα πήγες άσχημα εκεί κάτω. Μείνε εδώ λίγες μέρες ακόμη, τελείωσε την αντιγραφή των κειμένων του Καλλισθένη, βοήθησέ με να αξιολογήσουμε την κατάσταση στον ελληνικό χώρο και μετά, εγώ θα ακολουθήσω τη στρατιά προς ανατολάς και εσύ γύρισε στην Αθήνα.

Ο Εύελπις κούνησε το κεφάλι του καταφατικά. Ναι, όπως έχουν τα πράγματα αυτή τη στιγμή, προτιμά να επιστρέψει οίκαδε.

Επίλογος τρία: Εύελπις – Θαίδα

Ο Εύελπις δεν είχε ακόμη αποφασίσει πότε θα πήγαινε να αποχαιρετίσει την Θαίδα. Βέβαια, θα προτιμούσε να την δει προτού επιστρέψει ο μνηστήρας της. Και αυτό θα συνέβαινε σήμερα ή αύριο. Άρα θα έπρεπε μάλλον να βιαστεί. Όμως, ο Οινοκράτης εκείνο το πρωί ζήτησε να του μιλήσει για ένα προσωπικό του θέμα, και μετά απ’ αυτήν τη συνομιλία, αποφάσισε ότι πρέπει να την δει τώρα αμέσως.   Ωστόσο είπε να είναι πιο διακριτικός απ’ όσο μέχρι στιγμής, γι αυτό έστειλε τον Οινοκράτη να ρωτήσει αν είναι σε θέση να τον δεχτεί. Ο Οινοκράτης γύρισε πίσω φέρνοντας καταφατική απάντηση. Ναι, η ωραία της εκστρατείας θα τον δεχόταν. Πήγε λοιπόν στην κεντρική πλατεία και αγόρασε ένα κόσμημα που είχε εντοπίσει εκεί τις προηγούμενες μέρες. Ένα πανέμορφο περιδέραιο με σμαλτωμένη στο κέντρο την εικόνα ενός χελιδονιού. Για να της το χαρίσει. Ως δώρο αποχαιρετισμού.

Εκείνη τον περίμενε όρθια, χαμογελαστή και πιο όμορφη παρά ποτέ,.

«Όχι, δεν παραξενεύομαι που ήρθες να με δεις. Υποθέτω πως φεύγεις για την Αθήνα. Δεν χαίρομαι γι αυτό. Θα μου λείψεις. Αλλά ίσως είναι το καλύτερο για σένα αυτή τη στιγμή», του είπε. «Άλλωστε την επίσκεψή σου την περίμενα. Η τελευταία φορά που σε είδα δεν θα μπορούσε να είναι η τελευταία που βλεπόμαστε. Υποπτεύομαι ότι από ένα σημείο και μετά δεν άκουγες καν τι σου έλεγα…»

Τον πλησίασε και τον αγκάλιασε με τρυφερότητα. «Όμως θέλω να σου πω πως ξέρω, πως είμαι σίγουρη, ότι κατά βάθος με καταλαβαίνεις περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο».

Εκείνος την έσφιξε πάνω του. Σκέφτηκε πως είναι όντως η τελευταία φορά.  Μετά την απώθησε απαλά. Και διαπίστωσε παραξενεμένος ότι κι αυτό μπορεί να το κάνει.

Εκείνη ήθελε να δείξει ότι είναι ψύχραιμη. «Ώστε η προσπάθεια να βοηθήσεις τον Ολύνθιο ολοκληρώθηκε. Όχι δε θέλω να μου πεις λεπτομέρειες. Από το πρωί κυκλοφόρησε πως το κτίριο όπου ήταν περιορισμένος έπιασε τη νύχτα φωτιά και πως πιθανότατα ο ένοικός του αποτεφρώθηκε. Όμως εσύ είσαι εδώ και μπορώ να σε κοιτάζω στα μάτια. Και τα μάτια σου αποκλείουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο.  Δεν ξέρω τι ακριβώς συνέβη, αλλά όχι, δεν έχασες απόψε τον αγαπημένο σου Δάσκαλο. Ξέρεις… κι εγώ σε καταλαβαίνω!»

Ο Εύελπις κρατούσε τώρα τα δυο της χέρια στις παλάμες του. Τα έσφιξε.

«Θαίδα, πέρα από οτιδήποτε άλλο, θέλω να σου πω ότι σου είμαι ευγνώμων. Η συμπαράστασή σου ήταν πάντα πολύτιμη. Και πιο πολύ αυτές τις δύσκολες μέρες».

Κάτι σαν δάκρυ ύγρανε την άκρη των γαλάζιων ματιών της, αλλά εκείνη χαμογελούσε.

«Θέλω να μεταφέρεις την αγάπη και τους χαιρετισμούς μου στους φίλους μου και, γιατί όχι, σε όλους τους Αθηναίους!»

«Θα το κάνω», την διαβεβαίωσε εκείνος. Και μετά: «Θέλω μια ακόμη χάρη από σένα. Ξέρεις, ο μικρός θεός Έρωτας κυκλοφορεί αθέατος μεν, αλλά δραστήριος ανάμεσά μας, και είναι σίγουρο πως θύματά του δεν είμαστε μόνον εμείς. Θύμα του υπήρξε και ο Οινοκράτης, ο Σικελός συνεργάτης μου. Ξέρεις πως μεγάλωσα υπό την εποπτεία του και ότι του έχω αδυναμία. Σήμερα μου εξομολογήθηκε πως είναι ερωτοχτυπημένος με ένα από τα κορίτσια σου. Το Πουλχερίδιον. Θέλει να την νυμφευτεί και να την πάρει μαζί του στην Αθήνα. Σίγουρα θα έχεις μάθει πως ο Σικελός έχει χειραφετηθεί. Του έχει μάλιστα αποδοθεί η ιδιότητα του επί τιμή κατοίκου της Αττικής. Κατά τα άλλα είναι αμειβόμενο μέλος της υπηρεσίας των λογίων, αποσπασμένος ως άμεσος βοηθός μου. Έχει έσοδα. Με παρακάλεσε λοιπόν να σου ζητήσω την άδεια να την κάνει νόμιμη και επίσημη γυναίκα του. Και επέμεινε να σου διευκρινίσω ότι για την χειραφέτησή της είναι πρόθυμος να προσφέρει όλες του τις οικονομίες, που, μεταξύ μας, αποτελούν ένα σεβαστό ποσό.

«Χμμ!» έκανε η Θαίδα. «Να και κάτι που όχι μόνο δεν ήξερα, αλλά δεν είχα καν υποπτευθεί. Άρα ο μύθος ότι τάχα τα γνωρίζω όλα, -δυστυχώς- καταρρέει!»

Για λίγες στιγμές κλείνει τα μάτια της και σκέφτεται.

«Πες του ότι θα μιλήσω με τη μικρή. Αν μου επιβεβαιώσει ότι όντως θέλει να γίνει η Κυρία του Οινοκράτη, και να αναχωρήσει μαζί του για την Αθήνα, τότε όχι μόνο θα της δώσω τη σχετική άδεια, αλλά και δεν θέλω κανένα απολύτως αντάλλαγμα γι αυτό».

 «Το βρίσκω σωστό», είπε ο Εύελπις. «Και,  μάλιστα, ομολογώ πως ζηλεύω. Από ποιον θα μπορούσα να ζητήσω το χέρι σου;»

«Από κανέναν», είπε η Θαίδα. «Είναι πια αργά για προτάσεις. Κλείσαμε».

.

Εκείνος της έδωσε το δώρο. «Για να με θυμάσαι».

Της άρεσε. «Μόνο που» είπε, «τα χελιδόνια όλο φεύγουν…»

«Ναι, αλλά συνήθως επιστρέφουν»   παρατήρησε, αδιόρθωτος, ο Εύελπις.

.

Επίλογος τέσσερα: Οινοκράτης -Χοντρόης

Ο Οινοκράτης με βήμα ανάλαφρο κατευθύνεται προς το μέγαρο της Θαίδας. Είναι ένα όμορφο φθινοπωρινό δειλινό και όλα δείχνουν να πηγαίνουν καλά. Κι αν κάτι δε πάει και τόσο καλά, θα στρώσει. Ο Οινοκράτης είναι αισιόδοξος. Οι Μοίρες θέλουν να κάνουν τα δικά τους, αλλά κάτι μετράμε κι εμείς. Σε λίγο θα δει το Πουλχερίδιο και θα μάθει τι αποφάσισε η Θαΐδα γι αυτούς τους δύο.  Ο Εύελπις του είπε ότι της μίλησε και πως κατ’ αρχήν είναι ευνοϊκά διατεθειμένη απέναντί στο ζευγάρι. Όμως πρώτα θα μιλούσε με την προστατευόμενή της.  

Ο Οινοκράτης είναι σίγουρος πως κι αυτή η συνάντηση δεν μπορεί παρά να πήγε καλά και θέλει να το γιορτάσει. Μαζί της. Γι αυτό δεν την επισκέπτεται με άδεια χέρια. Εδώ ο Εύελπις πήρε δώρο για τη Θαίδα παρόλο που (απ’ ότι ο ίδιος του είπε) η σχέση τους τελείωσε οριστικά! (μάλλον θα μπήκε σε αναστολή επ’ αόριστον, προτιμά να πιστεύει ο Σικελός). Όταν ο Εύελπις κάνει κάτι καλό, κάτι που ο Οινοκράτης το εγκρίνει, δεν βρίσκει κανένα λόγο να μη το κάνει κι αυτός. Έχει λοιπόν μαζί του ένα αστραφτερό δαχτυλίδι.

Και όχι μόνον αυτό. Έχει και το μικρό αγγείο με ό, τι έχει μείνει από την  γνήσια Χαχόμα. Όχι την ¨αιρετική¨, όχι εκείνη  που έφτιαξαν ιδιοχείρως μαζί με τον Χοντρόη και που, όπως αποδείχτηκε ¨ανοίγει στόματα¨ και αποκαλύπτει μυστικά, όχι, δεν θέλει να ανακρίνει το Πουλχερίδιον. Προτιμά να το πιστεύει. Το πιστεύει, και τέρμα. Ιδιαίτερα όταν του λέει ¨ναι¨, και τον ακολουθεί.

Η Γνήσια Χαχόμα προκαλεί μόνον όνειρα. Περίεργα όνειρα που μοιάζουν αληθινά. Και ο Οινοκράτης έχει βάσιμες υποψίες  ότι πρόκειται για όνειρα προφητικά. Και δεν διστάζει να παραδεχτεί ότι τον τελευταίο καιρό, το μέλλον, -μια έννοια στην οποία κατά το παρελθόν απέφευγε να εστιάζει- τώρα τον ενδιαφέρει. Απόψε λοιπόν, θα την κεράσει και θα πιει στην υγειά της αυτό το μαγικό ποτό. Κι ας πάρουν τον λόγο οι μυστηριώδεις δυνάμεις.

Χωρίς να το αντιληφθεί το βήμα του γίνεται όλο και ταχύτερο. Όμως, παρά το ότι η μέρα όπου να ‘ναι τελειώνει, στους δρόμους υπάρχει κίνηση. Ακόμη μια φορά τα στρατεύματα έχουν αρχίσει να αναχωρούν για παραπέρα. Προφανώς έχει γίνει προσεκτική αναγνώριση της διαδρομής και έτσι θα μπορέσουν να συνεχίσουν την πορεία τους προς τα ανατολικά υπό το σεληνόφως.

Αυτή τη φορά προηγείται το Μηχανικό.   Τεράστιες πλατφόρμες πάνω σε μεγάλους τροχούς σέρνονται από δεκάδες γεροδεμένα υποζύγια μεταφέροντας σκελετούς πολιορκητικών πύργων, βάσεις καταπελτών, κριούς κρούσης, καθώς και εργαλεία και εξαρτήματα για τις επί τόπου κατασκευές.

Πολλοί, βακτριανοί και άλλοι, στέκονται στην άκρη των δρόμων και παρατηρούν με -αναπόφευκτο- ενδιαφέρον την αναχώρηση. Από μια τέτοια ομάδα προέρχεται η φωνή που φτάνει ως τον Σικελό: «Οίνον Εκράτα, Ελθέ. Ήθελόν σοι παπαρουσιάσει φίλον τινά».

Για κοίτα! Ο γνωστός Χοντρόης έχει βγει βόλτα, και μάλιστα έχει κάνει νέους φίλους!

Ο Οινοκράτης πλησιάζει. Μαζί με τον Ολοστρόγγυλο υπάρχει ένας νεαρός Πέρσης. 

Ο Χοντρόης τον παρουσιάζει. Ένας ακόμη γηγενής που μιλάει ελληνικά. Όχι ακριβώς ντόπιος. Ούτε ακριβώς Πέρσης. Κατάγεται από τη Βαβυλώνα και είναι γιος ενός αξιωματούχου που είχε για μεγάλο διάστημα υπηρετήσει τον Μεγάλο Βασιλέα στις πόλεις της Ιωνίας. Ακολουθεί τη στρατιά για να τελειοποιήσει τις γνώσεις του για τους Έλληνες και τη γλώσσα τους.  Εκείνο όμως που επιθυμεί κατά βάθος -και διακαώς- είναι να πάει στην Αθήνα.

Ο Χοντρόης συνηγορεί: «Δοκείς  δυνατόν ούτος μεθ’ ημών έλθείν;» Ο Οινοκράτης κοιτάζει τον  βαβυλώνιο προσεκτικά. Κάτι του θυμίζει αυτή η λεπτή μελαχρινή φυσιογνωμία.

 «Έλα λίγο μαζί μου», λέει στον Χοντρόη. «Θέλω να σου πω κάτι». Τον αγκαλιάζει με το δεξί του χέρι και τον παρασύρει λίγα βήματα πάρα πέρα.

«Ξέρεις τι σκέφτηκα δικέ μου; Πως αρκετά σε τραβολόγησα μαζί μου, από τη μια άκρη του κόσμου στην άλλη. Και ίσως αυτό ήταν υπέρμετρα εγωιστικό από μέρους μου. Εσύ όμως ήσουν άψογος. Αυτές τις μέρες λοιπόν σκεφτόμουν κάτι άλλο. Έκανα κάποιες νύξεις στον Εύελπι και δεν φαίνεται να έχει αντίρρηση. Παρόλο που εμένα προσωπικά, για να στα λέω όλα, δεν μ’ αρέσει και τόσο. Εντούτοις, εάν εσύ το επιθυμείς, ισχύει.

Άκου: Τώρα που οδεύοντας για την Αθήνα θα περάσουμε ξανά από τα Σούσα, μπορώ να εισηγηθώ στον Εύελπι να σε αφήσουμε εκεί. Σε αυτή την περίπτωση θα σε εφοδιάσω με τα χρειαζούμενα έγγραφα, ώστε να μην έχεις προβλήματα με τις Αρχές. Δε θα είναι μια πλήρης ελευθερία, αλλά σίγουρα θα είσαι σε προνομιακή θέση σε σχέση με πολλούς άλλους συμπατριώτες σου.  Λοιπόν; Τι λες; Πριν εμπλέξουμε και άλλους στο ταξίδι της επιστροφής, θέλω να ξέρω τη γνώμη σου. Αν θέλεις να το σκεφτείς μπορώ να σου δώσω λίγο χρόνο. Αλλά πραγματικά λίγο».

«Ουχί!» λέει κατηγορηματικά ο Χοντρόης.

«Ουχί τι;»

«Ουδεμία εστί χρεία χρόνου προς σκέψιν. Θέλει εκφράζειν ημετέραν θέσιν παπάραυτα».

«Δηλαδή;»

«Ουχί. Ουκ επιθυμώ παπαραμένειν ενταύθα!».

Ο Οινοκράτης του χτύπησε τη πλάτη. «Εν τάξει Χοντρόη», του είπε. «Ομολογώ ότι αυτό ήθελα να ακούσω. Αλλά, βλέπεις, εγώ χειραφετήθηκα πρόσφατα και όπου να ‘ναι θα αποκτήσω άλλου είδους δεσμά. Είπα λοιπόν μήπως, εν τω μεταξύ, τα κατάφερνα να κάνω πιο ελεύθερο κάποιον άλλο. Θα μπορούσες να είσαι εσύ. Αλλά χαίρομαι πιο πολύ που αποφασίζεις να μείνεις μαζί μας. Πάμε τώρα να γνωρίσουμε τον νέο φίλο σου. Πώς τον λένε είπαμε;

«Περούξ, αλλά υπό τον Ελλήνων Βηρωσός αποποκαλείται.

Ο Οινοκράτης τώρα θυμάται! Στρέφεται προς τον Βαβυλώνιο. «Εσύ δεν ήσουν που, πριν τρία περίπου χρόνια μαζί με τον Μαρτούκη τον Βαβυλώνιο, μεταφράζατε στα Σούσα, στο θησαυροφυλάκιο, την στήλη του αρχαίου βασιλιά Χαμουραμπί;»

Ο Βησωρός γνέφει καταφατικά και παραδέχεται. Ναι αυτός είναι.

Ο Οινοκράτης θυμάται που, πριν αναχωρήσει για την Ελλάδα, είχε αρχίσει να ερευνά την σχέση των Άλλων με τους Βαβυλώνιους: τραπεζίτες-ιερείς και διανοούμενους, έρευνα που το ταξίδι στην Αθήνα είχε διακόψει. Θυμάται πως είχε δει τον Μαρτούκη στη σύσκεψη των συνωμοτών στον ναό του Μαρδούκ, όταν είχε διεισδύσει εκεί μαζί με τον Χοντρόη και έτσι είχε στρέψει την προσοχή του σ’ αυτόν.

«Και είσαι εν γνώσει», συνεχίζει, «πως ο Μαρτούκης ήταν σε επαφή με τον Ανάξαρχο και άλλους έλληνες αυλικούς;»

«Όχι πολλά πράγματα, αλλά ναι, κάτι ξέρω», παραδέχεται ο νεαρός Βαβυλώνιος.

«Ωραία. Θέλω να έρθεις αύριο να μου τα πεις όλα εξαντλητικά. Το εάν θα σε πάρουμε μαζί μας ή όχι θα εξαρτηθεί από τα πόσα ξέρεις και πόσο ενδιαφέροντα είναι…»

«Ασφαλώς γιγνώσκει τα μάλα!», υπερθεματίζει ο Χοντρόης. «Εκτός γαρ τούτων, ειδήμων ούτος εστί μεθόδου τινός ήτις τα του μέλλοντος προλέγει, ουχί τοις σπλάχνοις αναφερομένη, μηδέ των οιωνών επικαλουμένη, αλλά των άστρων και των αυτών κινήσεων!»

.

 Επίλογος πέντε: Οινοκράτης – Πουλχερίδιον

Το Πουλχερίδιον ήταν χαμογελαστό. Όσο κι αν τον τελευταίο καιρό είχε κάπως σοβαρέψει, δεν είχαν πάψει να της αρέσουν τα απρόοπτα και οι αναπάντεχες εξελίξεις. Και κάπως έτσι έβλεπε τον επικείμενο γάμο της με τον Οινοκράτη. Ως μια ευχάριστη, αναπάντεχη έκπληξη, συνοδευμένη από ένα ταξίδι, όχι προς το άγνωστο (το άγνωστο ήταν μια τετριμμένη έννοια για όσους έπαιρναν μέρος στην εκστρατεία), αλλά προς μια μυθική, ειρηνική αυτήν την περίοδο, Πόλη. Της είχαν κάνει ένα κεφάλι να(!) οι λοιπές ακόλουθοι της Θαίδας που είχαν τη τύχη να κατάγονται από εκεί. Αυτές που, όπως και η ίδια η Κυρά, αυτό-ονομάζονταν ¨Ατθίδες¨ και που φρόντιζαν να μαθαίνουν έγκαιρα τι σόι νέες συνήθειες είχαν εμφανιστεί στην Αττική για να τις εφαρμόσουν και εκεί, στην άκρη του κόσμου. 

Και έπειτα, στο Πουλχερίδιον άρεσαν δύο είδη ανδρών: Αυτοί που την έκαναν να γελάει και αυτοί που ήξεραν να οργανώνουν ευχάριστες εκπλήξεις. Και ο Οινοκράτης έδειχνε να έχει αμφότερες αυτές τις ικανότητες.

Η Κυρά Θαίδα, πάντως είχε φροντίσει να την ενημερώσει και να την προειδοποιήσει. Ο Γάμος δεν είναι ένας θεσμός που προστατεύει αυτομάτως τη γυναίκα. Γι αυτό θα έπρεπε να είναι σε εγρήγορση και να μη διστάζει να διεκδικεί τα δίκια της. Το Πουλχερίδιον όμως χαμογέλασε πονηρά γιατί ήξερε, όπως το ήξεραν όλες εκεί μέσα, ότι και η κυρά Θαίδα ήταν έτοιμη να αποδεχτεί πρόταση γάμου, από τρανό στρατηγό του Αλέξανδρου, αν δεν την είχε ήδη δεχτεί. Η Θαίδα ερμήνευσε σωστά το χαμόγελό της και άρχισε να της μιλάει τώρα για την αείμνηστη Ασπασία που ήταν τόσο ευτυχισμένη αλλά και τόσο δραστήρια κοντά σε έναν από τους μεγάλους άνδρες των Αθηνών -μάλλον τον έλεγαν Περικλή. ¨Και ξέρεις κάτι Πουλχερίδιον; Η Ασπασία δεν ήταν καν Αθηναία. Καταγόταν από την Ιωνία, όπως κι εσύ!¨

Άρα όλα καλά. ¨Η Έγκριση δόθηκε!¨ Αυτό είπε με ενθουσιασμό στο αυτί του Οινοκράτη καθώς τον αγκάλιασε μόλις εκείνος μπήκε στην μικρή αίθουσα υποδοχής. Ο Οινοκράτης την ανασήκωσε από το έδαφος και την έφερε μια γυροβολιά.

Ύστερα κάθισαν να τα πουν γύρω από το χαμηλό τραπέζι, όπου σε λίγο χαμογελαστά, χαριτωμένα κορίτσια έφεραν και τοποθέτησαν εδέσματα και ποτά. Ο Οινοκράτης πρόσθεσε το αγγείο με την αγαπημένη του γνήσια Χαχόμα. Εξήγησε στην Πουλχερία  πώς την είχαν ανακαλύψει με τον Χοντρόη και ότι είναι αλλιώτικη από την άλλη, για την οποία της είχε γράψει σε κάποιο από τα γράμματά του. Εκείνη θέλησε να δοκιμάσει αμέσως, αλλά ο Σικελός της είπε να μιλήσουν πρώτα λίγο -έχουν τόσα να πουν απόψε!- γιατί αυτή φέρνει ύπνο. Ύστερα της έδωσε το δώρο του και το Πουλχερίδιο έκανε πολλές χαρές, το φόρεσε και μάλιστα έβαλε φωνή και από το παραπέτασμα της εισόδου έσκασαν μύτη οι φίλες της για να θαυμάζουν το δαχτυλίδι και να κάνουν κολακευτικά σχόλια για τον δωρητή.

Αφού λοιπόν έξω είχε νυχτώσει για τα καλά και αφού είχαν τιμήσει δεόντως (εξαντλήσει, θα έλεγε κανείς) τα ποικίλα ποτά του σπιτιού και αφού είπαν πολλά, για πολλή ώρα, (αλλά θα είχαν ασφαλώς και άλλα, εξ ίσου πολλά, να προσθέσουν) η Πουλχερία άπλωσε το λευκό της χέρι, έπιασε από το λαιμό τη φιάλη με τη χαχόμα και μετάγγισε το περιεχόμενό της στους δύο σκύφους, τον δικό της και του Οινοκράτη. ¨Στην αγάπη μας¨, είπε με έναν μικρό ανεπαίσθητο λόξυγκα.  ¨Σ’ αυτό!¨ συμφώνησε απολύτως και ο Οινοκράτης.

Έτσι το Πουλχερίδιον εξασφάλισε έναν άμεσο, μάλλον βαρύ και πολύωρο ύπνο. Εάν είδε όνειρα το αγνοούμε και δεν μας προκύπτει να διηγήθηκε κάτι σχετικό σε κάποιον. Πάντως την άλλη μέρα ήταν εξ ίσου ευδιάθετη με την προηγούμενη, οπότε εικάζουμε ότι τα τυχόν όνειρά της είτε δεν ήταν άσχημα, είτε δεν τα ερμήνευσε ως τέτοια.

Ο Οινοκράτης ναι, είδε. Κι επειδή τον τελευταίο καιρό σημείωνε κι αυτός (όπως και ο προϊστάμενός  του, ο οποίος έχει αρχίσει να συγγράφει το ιστορικό του δοκίμιο) μερικά από τα όσα του συμβαίνουν, έχουμε μερικά (ατελή) στοιχεία από…

 

Επίλογος έξι: Σκηνές από το όνειρο του Οινοκράτη

Ο Οινοκράτης πετάει. Όχι, δεν πετάει άχρηστα πράγματα, πετάει ο ίδιος∙ ίπταται!

Υπερίπταται!

Και του αρέσει, όσο κι αν το περιβάλλον γύρω του είναι μάλλον σκοτεινό και έχει κάποια προβλήματα προσανατολισμού. Η πορεία του -πορεία περισσότερο ήρεμου βέλους παρά αγχωμένου μεταναστευτικού πτηνού- ακολουθεί μια τροχιά άδηλη, όσο και το απώτερο μέλλον.

Πάντως, ενδόμυχα, ξέρει ότι προορισμός του είναι η Δύση. Άλλωστε  για ένα τέτοιο ταξίδι -ταξίδι επιστροφής στη Δύση- δεν προετοιμάζεται τον τελευταίο καιρό; Τώρα φαίνεται ότι κάνει απλώς μια αναγνωριστική πτήση. Αλλά για να αναγνωρίσει οτιδήποτε πρέπει πρώτα να δει κάτι, έτσι δεν είναι; Εν τούτοις, για την ώρα, δε βλέπει τίποτα. Απάνω  του έχει άπειρα αστέρια, κάτω του μαυρίλα αδιερεύνητη.

Όμως όχι. Δεν είναι ακριβώς μόνος. Στο βάθος, κόντρα στο ασημένιο αστερόφως, διαγράφεται μια σκιά. Κάποιος εξ ίσου ιπτάμενος τον πλησιάζει. Μα ναι, τον αναγνωρίζει. Τον έχει ξανασυναντήσει σε μια από αυτές τις ονειρικές του αποδράσεις. Είναι εκείνος ο σφιχτοντυμένος,  κοτσονάτος γέροντας που τον λένε Ουγκ. Ή Χιουγκ. Ή, μάλλον Γιούγκ, δε θυμάται καλά. Ναι, αυτός είναι. Μόνο που αυτή τη φορά δε φοράει υφασμένα σωληνωτά μανίκια μόνο στα χέρια και τα πόδια, αλλά έχει (εν είδει πίλου) και ένα σκληρό μαύρο σωλήνα πάνω στο κεφάλι, που είναι να απορεί κανείς πώς δεν του φεύγει, καθώς ελίσσεται εναερίως για να μπει σε τροχιά παράλληλη με εκείνη του Οινοκράτη.

«Χαίρε γέροντα από τα ψηλά βουνά του Κέντρου», τον χαιρετά ο Σικελός. «Πώς από δω;»

«Μα, όπως ακριβώς και την άλλη φορά που συναντηθήκαμε, είμαι εδώ χάρη στην επινόησή μου», απαντά εκείνος με έκδηλη ικανοποίηση. «Μία χημική σύνθεση που καταφέρνει να διαπερνά τις φυσικές άμυνες που εγείρει το συλλογικό ασυνείδητο και να μου εξασφαλίζει αναπάντεχες οπτικές και λοιπές εμπειρίες του παρελθόντος ή και του μέλλοντος».

«Μία τι; Δεν καταλαβαίνω τίποτα απ’ αυτά που μου λες», διαμαρτύρεται ο Οινοκράτης. «Προσπάθησε να γίνεις λίγο πιο κατανοητός σε παρακαλώ».

«Με απλούστερα λόγια: Το βασικό πρόβλημα δεν είναι η δική μου παρουσία εδώ, αλλά η δική σου. Αν δε κάνω λάθος πρέπει να είσαι πολύ παλιός».

Τι είναι αυτά που λέει ο Παππούς; Ο Οινοκράτης αντιδρά: «Με όλο το σεβασμό, δεν μας τα λες καλά γέροντα. Αν κάποιος είναι παλιός εδωπέρα, αυτός είσαι αδιαμφισβήτητα εσύ. Εγώ είμαι εδώ μάλλον γιατί …ονειρεύομαι. Ίσως, ίσως λέω, να έχει παίξει κάποιο μικρό ρόλο και ένα μαγικό ποτό των Ιρανών. Δεν το αποκλείω».

«Α, ένα μαγικό ποτό. Αυτό μου λύνει μερικές απορίες. Να γιατί η αναγνωριστική καμπύλη στο συλλογικόμετρο με το οποίο καταγράφω τις εκλύσεις αλλοτινής ενστικτ-ενέργειας έχει εκδηλώσει αδικαιολόγητες εκτροπές. Ίσως πρέπει να κατέβω και να το διορθώσω αμέσως. Φοβάμαι ότι ο συνεργάτης μου ο Φιλήμονας[1] δε θα μπορέσει να το αντιμετωπίσει από μόνος του. Έχει ενόραση και πολλές ωραίες εμπνεύσεις αλλά στα πρακτικά θέματα δε τα πολυκαταφέρνει».

«Φιλήμονας είπες; Μήπως του αρέσει και το θέατρο; Πόσων χρονών είναι;»

«Και βέβαια του αρέσει το θέατρο. Και στην ηλικία, δε μπορώ να πω πόσο ακριβώς, αλλά είναι σίγουρα πολύ μεγάλος».

«Μπερδεύτηκα, γιατί έχω και εγώ ένα φίλο με το ίδιο όνομα. Αλλά προφανώς είναι άλλος», διευκρίνισε ο Οινοκράτης. Και, μετά συνέχισε:

«Ε, τώρα που ήρθες μέχρι εδώ, γιατί δεν μένεις λίγο ακόμη. Βοήθησέ με να καταλάβω τι γίνεται.  Κοίτα εκεί κάτω. Εμφανίστηκε φως. Πολύ φως μεσ’ τη νύχτα. Λες να έπιασε πυρκαγιά;»

«Όχι αγαπητέ μου. Αυτά είναι τεχνητά φώτα. Φώτα πόλης τη νύχτα. Προς στιγμήν ακίνδυνα, στο μέλλον …θα δούμε. Όμως δε μπορώ να μείνω. Βλέπεις εγώ δεν ¨ονειρεύομαι¨ αλλά εκτελώ ένα επιστημονικό πείραμα. Το οποίο ίσως κινδυνεύει να εκτροχιαστεί. Όταν επιστήμη και μαγεία ανακατεύονται, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ολέθριο, καταστροφικό. Πάω. Και εσύ κανονικά πρέπει να του δίνεις, αλλά δε ξέρω αν το ελέγχεις το πράγμα. Έχεις κανένα ¨μαγικό¨ τρόπο να το ελέγχεις;»

«Δε νομίζω».

«Ας ελπίσουμε τότε ότι το σύστημα θα σε πετάξει έξω αυτομάτως, χωρίς σημαντικές απώλειες.  Αλλιώς κινδυνεύεις να εμπλακείς σε καν’ά χωροχρονικό βρόγχο και να κολλήσεις εδώ. Γεια σου τώρα».

«Γεια σου», ίσα που πρόλαβε να πει ο Οινοκράτης, καθώς ο Ουγκ εξαφανιζόταν και ο ίδιος κατέβαινε αυτομάτως προς την λαμπυρίζουσα πόλη από κάτω του.

ΤΕΛΟΣ

[1] Δεν πρόκειται για μυθιστορηματικό εύρημα, ο Ελβετός Ψυχοδιερευνητής διέθετε όντως έναν επινοημένο παντογνώστη συνεργάτη και συνομιλητή, ονόματι Φιλήμονα.

Κεφάλαιο δέκατο πέμπτο (τελευταίο):

Ώρα για αποφάσεις και τεχνάσματα

(αφηγείται ο Εύελπις) 

«Λοιπόν; Τι κάνουμε;», ρωτάει ο Ευρυμέδοντας.

«Εσείς οι τέσσερις θα μείνετε εδώ. Για όσο χρειαστεί», λέω στους νεοαφιχθέντες. «Χωρίς να κάνετε την παραμικρή φασαρία. Προσέξτε αυτή την πόρτα. Κρατήστε την αμπαρωμένη. Εάν από την άλλη μεριά προκύψουν φρουροί, για να την ρίξουν θα χρειαστούν κάποιο χρόνο. Ειδοποιείστε με αμέσως. Ένας από σας, ο πιο αετομάτης να παρακολουθεί από το παράθυρο τι γίνεται έξω. Δεν είναι πολύ πιθανό, αλλά δεν αποκλείεται να εμφανιστούν φρουροί και από εκεί. Εγώ κι ο Καλλισθένης επιστρέφουμε στο δωμάτιό του. Έχουμε να πούμε ακόμη μερικά πράγματα. Λίγα. Εσύ Οινοκράτη έλα μαζί μας. Φέρε και ό, τι απόμεινε από τον Δυσαρεστημένο. Κάνθαρε, δώσ’ του ένα χέρι».

Ο Οινοκράτης ξέρει πότε πρέπει να δρα άμεσα και πότε τον παίρνει να ξεφουρνίζει τις συνηθισμένες του αντιρρήσεις. Αυτήν τη φορά αρπάζει τη σορό από τις μασχάλες,  χωρίς σχόλια, και με τη βοήθεια του Τεράστιου την μεταφέρουν πίσω στον χώρο απομόνωσης του Καλλισθένη.

Ο Καλλισθένης είναι σκεφτικός. Κοιτάζει επίμονα το απλανές βλέμμα του Μακαρίτη, ο οποίος έχει τοποθετηθεί ύπτια πάνω στο κρεβάτι. Σκύβει και του κλείνει τα μάτια.

«Λοιπόν;» μου λέει χωρίς να με κοιτάζει.

«Έχω μια τελευταία πρόταση, Δάσκαλε. Δεν ξέρω ποιος, θεός ή δαίμονας, μου την ενέπνευσε μόλις τώρα! Στην λέω με λίγα λόγια γιατί αν καθυστερήσουμε κι άλλο, σε λίγο θα πάψουμε να έχουμε οποιαδήποτε εναλλακτική λύση.

Σε ρωτώ λοιπόν ευθέως: τι θα έλεγες αν εσύ μεν βρισκόσουν σε έναν τόπο φιλόξενο, γεμάτο σοφούς και καλοπροαίρετους ανθρώπους, ναι αυτόν που σου περιέγραψα πριν, ενώ για όλους τους υπόλοιπους θα είσαι νεκρός; Και επειδή θα είσαι νεκρός δεν θα σε ψάχνουν ούτε θα σε κυνηγάνε; Ίσως συνεχίσουν να σε κατηγορούν, είναι πιθανό γιατί είναι οι ιδέες σου που ενοχλούν, αλλά εσύ θα μπορείς ακόμη να παράγεις και νεοτερισμούς και ιδέες. Και, ίσως, έμμεσα, να μπορείς και να απαντάς.

Βέβαια για το πώς και γιατί πέθανες θα κυκλοφορήσει κάποια επίσημη εκδοχή. Αλλά μπορεί να υπάρξει και ένα δικό σου χειρόγραφο σημείωμα όπου να περιγράφεις τη δική σου άποψη, για το τι πρέπει και τι μπορεί να κάνει όποιος κατηγορείται άδικα από αυτούς που υπηρετεί και θαυμάζει».

Με κοιτάζει χωρίς να μιλάει.

«Δάσκαλε σε παρακαλώ να βιαστείς. Αν επιστρέψουν οι περιπολίες ο Χάροντας θα πρέπει να ψάξει μεγάλη βάρκα για να μας πάει όλους μαζί στο βασίλειο του Άδη».

Είμαι σίγουρος ότι τον πλημμυρίζουν συναισθήματα. Αντιφατικά. Ίσως, ο νεκρός στο κρεβάτι, του κάνει νόημα να πάει μαζί του και ίσως αυτή η έκκληση δεν είναι πια και τόσο ελκυστική. Αυτό θέλω να ελπίζω. Ωστόσο το πρόσωπό του μοιάζει ανέκφραστο, αλλά εγώ που τον ξέρω καλά δε ξεγελιέμαι. Περιμένω.

Εν τέλει, το γνέψιμο της κεφαλής του είναι καταφατικό.

Ο αναστεναγμός μου είναι βαθύς, αλλά δεν αφήνω την ανακούφιση να με απασχολήσει πάνω από μία στιγμή. «Έχε μου εμπιστοσύνη, Δάσκαλε» λέω μόνον.

.

«Δάσκαλε γδύσου. Εσύ Οινοκράτη φώναξε τον φίλο σου τον Χοντρόη και γύρνα αμέσως εδώ. Μετά απάλλαξε τον Μεταστάντα από όλα του τα ρούχα».

Ο Χοντρόης καταφτάνει τρέχοντας (για να μη πω ¨κυλιόμενος¨, όπως θα έλεγε ο Οινοκράτης).

«Μάζεψε όσους φανούς και πυρσούς, αναμμένους ή σβηστούς, βρεις στους διαδρόμους εδώ γύρω. Φέρε τους εδώ. Αν τυχόν δεις κανέναν αμφορέα με λάδι ή με αυτή την βρωμούσα ουσία που καίνε σ’ αυτά τα μέρη, φερ’ τον κι αυτόν.   Πρόσεξε όμως. Οι φρουροί μάλλον είναι όλοι μαζεμένοι στην άλλη πλευρά του κτιρίου, αλλά μπορεί κάποιος να έχει απομείνει στα πέριξ. Α, και κάτι άλλο: αν βρεις κανένα πυρίμαχο δοχείο, από εκείνα όπου βράζουν τις σούπες φέρ’ το. Θα το χρειαστούμε.

«Θεώρει ήδη άπαν τούτο πεπεπεπραγμένον!» λέει και εξαφανίζεται.

Ο Οινοκράτης έχει απαλλάξει τον Αποδημήσαντα από τη στολή του. Την δίνω στον Καλλισθένη και παίρνω τα δικά του ιμάτια. Τα περνάω στον Σικελό και του κάνω νόημα να τα φορέσει στον τεθνηκότα.  Ίσως αυτός  είναι λίγο πιο σωματώδης από τον προϊστάμενό μου, αλλά νομίζω ότι (στην τωρινή του κατάσταση) δεν θα διαμαρτυρηθεί για το στένεμα!  

Έχω ξεχάσει τίποτα; Α, ναι. Και είναι σημαντικό! Γυρίζω προς τον Καλλισθένη και τον παρακαλώ να μου δώσει το δαχτυλίδι του. Μου το δίνει χωρίς να πει λέξη. Το στριμώχνω στο χοντρό δάχτυλο του πτώματος αφού πρώτα το απαλλάξω από μερικά φτηνά μπιχλιμπίδια που προσπαθούσαν να το διακοσμήσουν. Όταν ο Οινοκράτης τελειώνει το ντύσιμο και ο τέως υπαξιωματικός της φρουράς έχει επιτέλους μεταμφιεστεί σε (κακάσχημο) λόγιο, του λέω να μου δώσει το ¨ύδωρ της Στυγός¨.  Με κοιτάζει ερωτηματικά.

«Φερ’ το» του λέω. «Θέλω να δω τι πραγματικά καταφέρνει». Βάζει με προσοχή το χέρι στο δισάκι του, βγάζει ένα δέμα τυλιγμένο με πανί και μου το δίνει.

Πριν το ξετυλίξω, βλέπω ότι Καλλισθένης έχει πια αποκτήσει την εμφάνιση παλιάς καραβάνας του πεζικού που μόλις επέστρεψε από αιματηρή μάχη. Του λέω: «Δύο πράγματα απομένουν Δάσκαλε: Το ένα είναι πως, εάν θέλεις, μπορείς να γράψεις δυο λόγια που να αφήνουν να εννοηθεί πως αυτοκτονείς. Το δεύτερο, να διαλέξεις ποιες από  τις γραφές σου θέλεις να πάρουμε μαζί μας. Υποθέτω κυρίως τη σύνοψη των ιδεών που έφτιαξες πρόσφατα, αλλά εάν κρίνεις πως εδώ υπάρχουν και άλλα κείμενα που θα τα χρειαστείς, παρ’ τα κι αυτά.

Γνέφει καταφατικά και κάθεται στο τραπέζι.

Εγώ ξεδιπλώνω το πανί και φέρνω στην επιφάνεια την οπλή με το καταραμένο δηλητήριο. Με τη βοήθεια του υφάσματος καταφέρνω να την ξεταπώσω, χωρίς να αγγίξω την τραχιά της επιφάνεια. Απλώνω το χέρι κρατώντας το σώμα μου μακριά από το πτώμα. Κάνω νόημα στον Οινοκράτη να απομακρυνθεί κι αυτός. Ρίχνω μερικές σταγόνες πάνω στα ιμάτια του Καλλισθένη που τώρα καλύπτουν τον δεσμοφύλακά του.

Συμβαίνουν τα εξής. Με τη σειρά. Ένα: από το σημείο όπου έπεσαν οι σταγόνες ανεβαίνει ένας πηκτός λευκός ατμός. Δύο: μια απαίσια μυρωδιά απλώνεται στο δωμάτιο.  Τρία: στο σημείο όπου οι σταγόνες ήρθαν σε επαφή με τα ρούχα, υπάρχει μια τρύπα ήδη μεγάλη σαν γροθιά, που εξακολουθεί να μεγαλώνει. Σε βάθος, έχει διαπεράσει το ύφασμα, τη σορό και το κρεβάτι. Δε μπορώ να δω παρακάτω, αλλά υποθέτω ότι στο πέτρινο πάτωμα υπάρχει τώρα μια λακκούβα.  

Γυρίζω προς τον Οινοκράτη και του δίνω την οπλή: «Όπως κατάλαβες, θα βάλουμε φωτιά και ό, τι απομείνει από αυτόν εδώ, πρέπει να θυμίζει Καλλισθένη. Επειδή όμως δεν θα είμαστε πια εδωπέρα -ελπίζω- για να ελέγξουμε τα αποτελέσματα της καύσης, χρησιμοποίησε αυτό φριχτό υγρό και σιγουρέψου ότι, τουλάχιστον, δεν θα μείνει τίποτα που να θυμίζει ποιος ήταν πραγματικά αυτός εδώ ο φουκαράς. Πρόσεξε μονάχα να μην αλλοιωθεί το δαχτυλίδι.

Είναι απαίσια δουλειά. Θα τα καταφέρεις;»

Με κοιτάζει παραξενεμένος. Έχει δίκιο – η απάντησή του είναι γνωστή: «Εννοείται» μου λέει.

Εν τω μεταξύ στην είσοδο του δώματος έχει εμφανιστεί ο Χοντρόης. Φορτωμένος. Κουβαλάει φανάρια, δαυλούς ένα αγγείο με λάδι που κρίνοντας απ τη μυρωδιά είν’ απ’ εκείνα που δεν τρώγονται, αλλά σίγουρα καίγονται,  καθώς και ένα σκεύος με καπάκι που ασφαλώς είναι το πυρίμαχο που του ζήτησα. Παίρνω από τα χέρια του αυτό το τελευταίο και του λέω να ακουμπήσει τα υπόλοιπα χάμω και να πάει να ειδοποιήσει τους υπόλοιπους ότι φεύγουμε.

Πλησιάζω τον Καλλισθένη. Τον ρωτάω αν συνέταξε το αποχαιρετιστήριο μήνυμα. Μου λέει όχι, δεν έχει έμπνευση αυτή τη στιγμή. Όχι, για να γράψει κάτι τόσο καλό, όσο θα ήθελε, ή όσο απαιτούν οι περιστάσεις. Όμως έχει ετοιμάσει τα συγγράμματα που θα πάρει μαζί του. Να ‘τα! Έτοιμα, συσκευασμένα και δεμένα με χοντρό σπάγκο.

«Προσπάθησε δάσκαλε», τον ικετεύω.

Έρχονται οι υπόλοιποι. Πρώτος μπαίνει ο Κάνθαρος ο οποίος βλέποντας έναν φρουρό να κάθεται στο τραπέζι, τραβάει το ξίφος του. Του κάνω νεύμα ότι όλα πάνε καλά. Και οι άλλοι, βλέποντας καλύτερα το σκηνικό, καταλαβαίνουν ότι ο Καλλισθένης θα έρθει τελικά μαζί μας και χαμογελάνε ικανοποιημένοι,

«Βάζουμε φωτιά και φεύγουμε», τους λέω με χαμηλή, αλλά έντονη φωνή. «Επιδίωξή μας να καεί καλά αυτός εδώ ο χώρος. Δεν μας ενδιαφέρει το υπόλοιπο κτίριο και δεν έχουμε κάτι ενάντια στους φρουρούς.  Βγάλτε έξω αυτόν εδώ τον πάκο με τα συγγράμματα, θα τον πάρουμε μαζί μας  φεύγοντας».

Απ’ ό, τι φαίνεται εκείνος που ξέρει καλύτερα από εμπρησμούς είναι ο Σωσίβιος- Αυτιάς, ο οποίος και δίνει οδηγίες στους άλλους.

Εγώ πλησιάζω και πάλι τον προϊστάμενο και Δάσκαλό μου.

«Δυο λόγια… μονάχα», του λέω.

«Αφού επιμένεις, εντάξει», μου απαντάει αυτή τη φορά.

Στέκομαι από πάνω του και παρατηρώ την γραφή που σχηματίζεται πάνω στον κιτρινωπό πάπυρο…

Λέει:

Οι Ιρανοί ισχυρίζονται πως το πυρ επιφέρει τον εξαγνισμό και την κάθαρση. Γι αυτό το λατρεύουν. Για εμάς τους Έλληνες το πυρ είναι ένα επίζηλο δώρο των Τιτάνων απαραίτητο για τη Δημιουργία. Για εκείνο δηλαδή που έχουμε, έστω κατ ελάχιστον, κοινό με τους Θεούς. Για αυτό και το σεβόμαστε. Για εμένα το πυρ είναι ένα υστερόγραφο, που λέει: ¨Κοιτάξτε τα κείμενα. Ο Καλλισθένης έχει μιλήσει εκεί. Με προβληματισμό, αλλά χωρίς πίεση και εξαναγκασμό. Με αισιοδοξία και χωρίς υστερόβουλες σκέψεις. Με ειλικρίνεια και θα έλεγα με αγάπη¨. Πριν με κρίνετε κοιτάξτε τα κείμενα…

«Είναι μια χαρά Δάσκαλε» του λέω.

Τυλίγω τον πάπυρο και τον τοποθετώ στο πυρίμαχο αγγείο. Θα το αφήσω στην έξοδο για να γλιτώσει από τη μεγάλη φωτιά που σε λίγο θα έχει φουντώσει εδώ μέσα.

 

[Τέλος του μυθιστορήματος. Προσεχώς: ο Επίλογος]

Κεφάλαιο δέκατο τέταρτο: Εν τω μεταξύ, ο Οινοκράτης…

(αφηγείται ο Οινοκράτης)

Ο Εύελπις μπαίνει στο δωμάτιο όπου βρίσκεται περιορισμένος ο Καλλισθένης, κι εγώ, με τον Μουλωχτό να βαδίζει μπροστά μου, προχωρούμε στον κακοφωτισμένο διάδρομο και φτάνουμε σε έναν μεγαλύτερο χώρο. Εδώ υπάρχει ένα παράθυρο που βλέπει προς το μπροστινό μέρος του κτιρίου,  απ’ όπου μπαίνει λίγο από το φως του υγρού συννεφιασμένου δειλινού και, που και που, λάμψεις από μακρινές αστραπές. Υπάρχει επίσης ένα τραπέζι-γραφείο, ένας τρίποδας πάνω στον οποίο δεσπόζει κάτι που μοιάζει με μηχανισμό καταγραφής του χρόνου, αν και είναι αρκετά διαφορετικό από τις δικές μας κλεψύδρες, μερικά καθίσματα και μια οπλοθήκη ακουμπισμένη στον τοίχο πίσω απ’ το τραπέζι. Πάνω της είναι αναρτημένα ετερογενή όπλα: ένα δυο τόξα, μία γεμάτη φαρέτρα, δυο τρεις ασπίδες και μερικά ξίφη. Πάνω στο τραπέζι είναι ακουμπισμένο ένα μεγάλο κουδούνι. Απέναντι από την πόρτα που μπήκαμε υπάρχει μια άλλη, ανοιχτή.  Ο Βαρύθυμος μαλαγάνας, χωρίς να σταματήσει κατευθύνεται προς τα εκεί.

«Στάσου», του λέω.

Σταματάει. Με προσοχή περνάω μπροστά και εξετάζω αυτή την εσωτερική βαριά ξύλινη θύρα. Ο σκοτεινός διάδρομος συνεχίζεται και μετά από αυτήν. Απ’ το βάθος νομίζω πως ακούω αμυδρά κάτι σαν ανδρικές φωνές. Κλείνω την πόρτα. Απ τη μέσα πλευρά υπάρχει μια αμπάρα. Την κατεβάζω. 

«Πού είναι οι φρουροί;» ρωτάω τον πληρωμένο (από εμάς)  Κακομούτσουνο. Μου απαντάει με ένα δήθεν πονηρό χαμόγελο και δείχνει προς την πόρτα που μόλις αμπάρωσα: «Τους κέρασα έναν αμφορέα ντόπιο κρασί. Ή μάλλον κάτι που μοιάζει με το δημιούργημα του Βάκχου. Αλλά, ακόμα κι αυτό δεν το βρίσκεις εύκολα εδώ, στην άκρη του κόσμου! Κανονικά θα πρέπει να σας το χρεώσω έξτρα».

«Είναι όλοι εκεί;» τον ρωτάω, αν και ξέρω την απάντηση. Ο Χοντρόης είχε αναλάβει να παρακολουθήσει τις κινήσεις των φρουρών, ήδη από χτες το βράδυ.

«Όχι», μου απαντάει «πολλοί είναι στις περιπολίες».

«Και πότε γίνεται η αλλαγή βάρδιας;»

Μου δείχνει το παράξενο είδος κλεψύδρας. «Από εδώ θα ξεκινήσουν οι αντικαταστάτες μόλις η μηχανή δείξει ότι φτάσαμε στο μέσον της νύχτας. Η επόμενη αλλαγή γίνεται το χάραμα».

Χαλαρώνω κάπως και κάθομαι στην καρέκλα πίσω από το μεγάλο τραπέζι, με την πλάτη στην οπλοθήκη.

«Κάτσε κι εσύ», λέω στον τέως Οξύθυμο κακομοίρη. Του δείχνω ένα κάθισμα απέναντί μου, κάτω από το παράθυρο.

Κάθεται. Όλα δείχνουν να εξελίσσονται με τον αναμενόμενο τρόπο. Δε μένει παρά να νυχτώσει εντελώς, να καταφτάσουν οι υπόλοιποι δικοί μας και να κάνουμε ό, τι πει ο Εύελπις.

Περνάει ένα χρονικό διάστημα που δεν μιλάει κανείς.

«Δεν είσαι στρατιωτικός… έτσι δεν είναι;» με ρωτάει ο τύπος.

Η αλήθεια είναι πως δε φοράω κανένα διακριτικό που να δείχνει τι είμαι και τι όχι. Είναι επίσης αλήθεια πως στην εκστρατεία οι σχετικοί νόμοι δεν εφαρμόζονται με αυστηρότητα. Εδώ μετράει κυρίως αν είσαι με τον Αλέξανδρο ή ντόπιος. Περισσότερο κι από το εάν είσαι ελεύθερος ή δούλος. Πάντως οπλοφορώ, όσο οπλοφορεί κι αυτός. Επομένως καλά θα κάνει να κοιτάζει την (αξιοθρήνητη) δουλειά του.

«Εσύ κοίτα τη δουλειά σου», του λέω.

Αναρωτιέμαι αν έχει όρεξη για κουβέντα ή αν έχει άλλο λόγο να θέλει να μάθει αν ξέρω από όπλα. Η αλήθεια είναι πως κάτι δεν μου πάει καλά. Το βλέμμα μου καρφώνεται στο μεγάλο κουδούνι πάνω στο τραπέζι. Το τραβάω προς το μέρος μου.

«Τι θέλει αυτό εδώ» τον ρωτάω.

 Γελάει χαιρέκακα. «Αυτό; Αυτό το χτυπάω κι έρχονται ενισχύσεις!»

Δεν ξέρω αν θέλει να μου πουλήσει πνεύμα ή αν λέει απλώς το προφανές. Για κάθε περίπτωση, σηκώνομαι αμέσως όρθιος κρατώντας προσεκτικά τον κώδωνα. Γυρίζω προς την οπλοθήκη, ψάχνω το κατάλληλο σημείο, -όσο πιο ψηλά γίνεται- ανεβαίνω στην καρέκλα και τον κρεμάω χωρίς να ηχήσει.

Αυτό είναι το λάθος μου: Γύρισα για λίγες μόνο στιγμές την πλάτη μου στον Αναξιόπιστο. Κι αυτός κρίνοντας ότι πέρασε αρκετή ώρα από την άφιξή μας, επομένως όσοι είμαστε, είμαστε! (μόνον δύο) και πως δεν πρόκειται να καταφτάσουν άλλοι, αποφασίζει να δράσει. Προφανώς  η (έναντι χρηματικής αμοιβής) συνεργασία του μαζί μας, έχει λήξει. Ίσως να είχε λήξει πιο μπροστά αν τον άφηνα να με πάει όπου αυτός ήθελε και δεν τον είχα ξεκόψει, αμπαρώνοντας την γερή συμπαγή πόρτα, από τους υπόλοιπους δικούς του. Μικρό το κακό: μ’ ένα κουδούνισμα ή με μια δυνατή κραυγή θα μπορούσε να τους φωνάξει. Αλλά μάλλον δεν το θεωρεί αναγκαίο. Κρίνει ότι εγώ, αν και οπλισμένος με ένα απλό κοντό αθηναϊκό ξίφος, δεν είμαι άνθρωπος των όπλων και πως ένας κωλοπετσωμένος στρατιωτικός σαν κι αυτόν  θα μπορούσε να με κάνει καλά με ευκολία κι από μόνος του. Ίσως πάλι, ό, τι είναι να κάνει, θέλει να το κάνει χωρίς πολλούς μάρτυρες. Έτσι τώρα αισθάνομαι τη μαχαίρα του να κεντρίζει την πλάτη μου.

Είμαι ακόμη όρθιος πάνω στο κάθισμα. Προσπαθώ να γυρίσω αργά προς το μέρος του. «Ήσυχα», του λέω, ενώ εκείνος πιέζει ακόμη περισσότερο την σπάθα και αισθάνομαι το αίμα να αναβλύζει απ’ την πληγή.  «Βλέπεις; Σηκώνω τα χέρια ψηλά».

Πράγματι στρέφομαι αργά προς το μέρος του σηκώνοντας τα χέρια. Όχι όμως για να  παραδοθώ αλλά για να φτάσω κάποιο από τα αντικείμενα πάνω στην οπλοθήκη, που τώρα βρίσκεται πίσω μου. Δεν είμαι πολύ τυχερός, αλλά ούτε τελείως άτυχος. Εκείνο που καταφέρνω να αρπάξω και που του το πετάω περνώντας το πάνω από το κεφάλι μου, είναι μια γεμάτη φαρέτρα. . Δεν πληγώνεται, αλλά τα βέλη που αδειάζουν γύρω του τον δυσκολεύουν προς στιγμήν να κινηθεί. Επωφελούμαι και πηδώ στο πέτρινο δάπεδο στρίβοντας το δισάκι (που κουβαλάω πάντα μαζί μου) προς την (πληγωμένη) πλάτη μου και τραβώντας το ξίφος από το θηκάρι.

«Οι δυο μας Γρουσούζη», του λέω.

Κατά τα επόμενα λεπτά συμβαίνουν τα εξής: Ο τύπος είναι δυνατός. Περισσότερο από μένα. Και έμπειρος: σίγουρα έχει πάρει μέρος σε μάχες ¨εν παρατάξει¨. Και κακός: χωρίς αναστολές και ¨ευ αγωνίζεσθα黨. Αποδεικνύεται όμως λιγότερο ευέλικτος. Και χωρίς αρκετή φαντασία. Γιατί χρειάζεται μια κάποια φαντασία για να επινοήσει κανείς αμυντικά ή επιθετικά όπλα χρησιμοποιώντας, όπως-όπως, ό, τι βρίσκεται τριγύρω του. Ιδιαίτερα όταν όντως, δεν έχει μεγάλη εμπειρία μάχης, εντούτοις έχει διαπιστώσει ότι με το κοντό σπαθί (και μάλιστα αγνοώντας τα βασικά κόλπα του χειρισμού του) δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη βαριά μάχαιρα του Στριμμένου. Επομένως εκείνος  επιτίθεται σαν ταύρος, ίσα πάνω μου και εγώ χοροπηδώ δεξιά αριστερά.

Παράλληλα για να του μειώσω τον τσαμπουκά του λέω διάφορα. Όπως: ¨Πόσα πήρες Απαίσιε απ’ αυτούς που επιβουλεύονται τον Αλέξανδρο; Περισσότερα από αυτά που σου δώσαμε εμείς;¨ Τον βλέπω να αναψοκοκκινίζει: «Πουφ! Λόγιοι!» βρυχάται σαν να φτύνει.  

Αυτός εδώ δεν είναι ένας αξιωματικός που θέλει να κάνει το καθήκον του. Είναι ένας μαινόμενος κι  εμπαθής μισθοφόρος, πιθανότατα στην ίδια κλίκα με εκείνους που μας απήγαγαν στην Τύρο.   Όση όμως φαντασία κι αν διαθέτω δεν μπορώ να επινοήσω έναν τρόπο με τον οποίο τελικά να κερδίζω εγώ αυτή την μονομαχία.

Πράγματι, όταν εξαπολύω εναντίον του την παράξενη ανατολίτικη κλεψύδρα, παρασύρομαι από το μεγάλο βάρος της και, αφενός αστοχώ και το χρονόμετρο πέφτει χάμω και διαλύεται σε μεγάλα αιχμηρά κομμάτια, αφετέρου εγώ χάνω την ισορροπία μου και γονατίζω. Ο άλλος βρίσκεται αμέσως από πάνω μου. Η σπάθα σηκώνεται για να πάρει επαρκή φόρα. Στόχος: ο λαιμός μου. Κατεβαίνει τάχιστα κατευθείαν απάνω μου. Όχι η σπάθα: ο ίδιος ο Κακάσχημος. Σαν άδειο σακί. Κάνω πίσω όσο μπορώ. Προσγειώνεται πάνω στα αιχμηρά κομμάτια της κλεψύδρας και μένει ακίνητος. Πίσω του, κάτω από την κάσα της πόρτας απ’ όπου πριν λίγο μπήκαμε στο χώρο ετούτο, βλέπω τον Εύελπι με το ξίφος στο χέρι και πιο πίσω, την άκρη του χιτώνα του Καλλισθένη που τον ακολουθεί.

Παρατηρώ ότι ο Εύελπις δεν έχει διαπεράσει με το ξίφος του τον Αρχιδεσμοφύλακα, αλλά ότι τον έχει χτυπήσει δυνατά με τη λαβή στο πίσω μέρος του κεφαλιού.

«Αυτόν θα τον πάρουμε μαζί μας και θα τον ανακρίνουμε», λέει. «Είναι καιρός να αντιμετωπίσουμε άμεσα αυτούς που μας καταδιώκουν».

«Δεν νομίζω πως κάτι τέτοιο είναι εφικτό», λέει ο Καλλισθένης, που έχει περάσει μπροστά και έχει σκύψει πάνω στον σωριασμένο. «Έχει ήδη διαβεί τον Αχέροντα. Όχι, δεν ήταν η λαβή του ξίφους σου. Ήταν αυτό εδώ το κομμάτι που του τρύπησε το κεφάλι». Σηκώνει από κάτω ένα ματωμένο μυτερό τμήμα της κλεψύδρας, και μας το δείχνει.

Ακούγονται βήματα από την πλευρά της εισόδου και μετά η φωνή του Σωσίβιου/Αυτιά, ο οποίος ξέροντας τα κατατόπια (αυτός είχε διαπραγματευθεί χτες με τον -πλέον- μακαρίτη) οδηγεί τους άλλους προς το μέρος μας. «Εδώ είμαστε κι εμείς, αδέλφια», λέει χαμηλόφωνα.

Κεφάλαιο δέκατο τρίτο: Επιχείρηση Καλλισθένης

(αφηγείται ο Εύελπις)

 

Η μέρα είναι συννεφιασμένη και σκοτεινή απ’ το πρωί. Ευτυχώς ως τα τώρα -προχωρημένο απομεσήμερο- δεν έχει αρχίσει να βρέχει. Μια ξαφνική καλοκαιρινή μπόρα θα μπορούσε να μας δημιουργήσει προβλήματα, γιατί σ’ αυτή την περίπτωση οι φρουροί δεν θα ήταν απίθανο να τροποποιήσουν τις συνηθισμένες τους περιπόλους και να παραμείνουν μέσα στο κτίριο περισσότεροι του συνήθους. Ενώ εμείς τους προτιμούμε λίγους.

Είμαι στη γνωστή βακτριανή ταβέρνα που μένει ανοιχτή από την αυγή έως μετά τη δύση του ήλιου, καθισμένος στο ίδιο απομονωμένο τραπέζι στο βάθος. Έχω ζητήσει από τους συνεργάτες μου να περάσουν από εδώ και να με ενημερώσουν για τις δουλειές που ανέλαβαν. Πράγματι έχουν ήδη φτάσει ο Κάνθαρος, ο Αυτιάς και ο Χοντρόης∙ λείπουν ο Ευρυμέδοντας και ο Οινοκράτης. Η αλήθεια είναι ότι σ’ αυτούς έχω αναθέσει μια απομακρυσμένη εξερεύνηση. Γι αυτό έχουν ξεκινήσει νωρίς, νύχτα ακόμη. Ο Θεσσαλός με διαβεβαίωσε πως θα τα κατάφερναν να επιστρέψουν ίσαμε το απόγευμα. Αν όλα πάνε καλά θα έχω ένα ακόμη καλό επιχείρημα για να πείσω τον Καλλισθένη να ζήσει.

Σηκώνομαι αφήνοντας τους παρόντες να ξεκοκαλίζουν έναν καλοψημένο κάπρο, για να στυλωθούν, και βγαίνω έξω, στην πλατεία. Κοιτάζω προς τις κορυφές των ψηλών βουνών που περιτριγυρίζουν το πλάτωμα των Βάκτρων. Τα πιο βαριά μαύρα νέφη κρέμονται στα βορειοανατολικά.  Ίσως εκεί βρέχει ήδη.

 Αν δεν φτάσουν έγκαιρα, θα προχωρήσω το ίδιο, σκέφτομαι. Απ’ ό, τι μου είπε ο Αυτιάς, ο στρυφνός υπαξιωματικός έχει ήδη δωροδοκηθεί κι επομένως τέσσερις θα είμαστε αρκετοί.

Ούτως ή άλλως δεν υπάρχουν περιθώρια για υπαναχωρήσεις. Σήμερα το πρωί επισκέφτηκα τόσο τον Ευμένη όσο και την Θαΐδα και τους ενημέρωσα. Από τον Καρδιανό χρειαζόμουν και μερικά πράγματα που θα μπορούσε να μου τα προμηθεύσει χωρίς να εμπλακεί άμεσα σε αυτή την ιστορία. Δεν είχε αντίρρηση ούτε τώρα. Από τη Θαίδα ήθελα να ακούσω, ακόμη μια φορά, ότι οι ελπίδες για ομαλές εξελίξεις στην περίπτωση του Καλλισθένη έχουν εξαντληθεί και έτσι  να καταπνίξω οποιεσδήποτε αμφιβολίες για το αν πράττω σωστά ή όχι παρεμβαίνοντας.

Εκείνη χαμογέλασε κάπως θλιμμένα και μου είπε: «Ναι, πράττεις σωστά. Ο Πτολεμαίος μου λέει την αλήθεια. Είτε όταν τα λεγόμενά του αφορούν τον Αλέξανδρο είτε όταν αφορούν τον ίδιο και εμένα. Πάντα!»

Την κοίταξα παραξενεμένος.

«Θέλεις να μου πεις κάτι Θαίδα;» την ρώτησα.

«Όπως και να πάνε τα πράγματα με αυτή την υπόθεση, δεν πρέπει να έχεις αμφιβολίες και αναστολές. Αν δεν τα καταφέρεις ο Καλλισθένης θα έχει την τύχη των στρατηγών που θεωρήθηκε πως πρόδωσαν. Και αυτό θα συμβεί όχι γιατί ο Βασιλιάς τον αντιπαθεί προσωπικά, αλλά γιατί τον έχουν πείσει πως πρέπει να περιορίσει το ρυάκι της δυσαρέσκειας πριν γίνει ποτάμι. Από αυτά που μου είπες συμπεραίνω πως αυτό το  ξέρει κι ο Ολύνθιος ο ίδιος».

Την κοίταξα παρατεταμένα. «Αυτό μόνο Θαΐδα; »

«Εάν πάλι προβληματίζεσαι γιατί μετά από αυτή σου την προσπάθειά το πιθανότερο είναι να μην ξαναδείς ούτε εμένα», συνέχισε εκείνη,  «θέλω να σου πω ότι κι αυτό θα συμβεί έτσι ή αλλιώς».

Δεν κατάλαβα αμέσως τι ήθελε να μου πει. Το κατάλαβα αμέσως μετά και φαίνεται πως φάνηκε στο πρόσωπό μου.

«Ναι», μου λέει εκείνη. «Ο Πτολεμαίος, πριν φύγει γι αυτή την τελευταία αποστολή, μου ζήτησε να γίνω νόμιμη γυναίκα του. Στην επιστολή του μου το ζητάει ξανά. Όχι, δεν θα είναι σαν τους γάμους που διοργανώνει ο Αλέξανδρος για πολιτικούς λόγους, ανάμεσα σε Μακεδόνες και Περσίδες. Θα είναι κάτι τελείως διαφορετικό…»

Ίσως μου είπε και άλλα. Δεν τα άκουσα. Κατάπια τον κόμπο που μου έκατσε στο λαιμό και δεν έκανα σχόλια.

Χοντρές ψιχάλες αρχίζουν να πέφτουν εδώ κι εκεί, πάνω στο αμμώδες χώμα. Κάνω να γυρίσω προς την ταβέρνα, αλλά μαντεύω περισσότερο παρά βλέπω μεσ’ τη μαυρίλα, τους δύο καβαλάρηδες να καταφτάνουν βιαστικοί και λασπωμένοι. Μου κάνουν νόημα ότι εντάξει, όλα καλά.

.

Όπως έχουμε συμφωνήσει, παίρνω μαζί μου τον Οινοκράτη και ξεκινάω πρώτος για το κτίριο της φρουράς των βορίων Βάκτρων. Ο ήλιος, αν δεν ήταν κρυμμένος, θα φώτιζε ακόμη επαρκώς. Σύμφωνα με το σχέδιο, οι υπόλοιποι τέσσερις θα καταφτάσουν καλά οπλισμένοι μόλις σκοτεινιάσει εντελώς. Μέχρι τότε έχω καιρό να πείσω τον Καλλισθένη να μας ακολουθήσει. Ή να με πείσει εκείνος να τον βοηθήσω, όπως άλλωστε του έχω υποσχεθεί, να πεθάνει ¨αξιοπρεπώς¨.

Αν και ο ζόρικος επικεφαλής της φρουράς είναι μιλημένος, για κάθε απρόβλεπτη περίπτωση έχω μαζί μου τα χαρτιά που πιστοποιούν ότι ο ¨φέρων δύναται να συναντηθεί με τον δεσμώτη Καλλισθένη¨. Δεν θα μου χρειαστούν. Αυτήν τη φορά ο ¨στριμμένος¨ παραείναι εξυπηρετικός. Μας υποδέχεται μόνος, χωρίς να είναι ορατοί άλλοι φρουροί και μας οδηγεί στο δωμάτιο του Καλλισθένη. Δίνω εντολή στον Οινοκράτη να μείνει μαζί με τον υπαξιωματικό και να μην τον χάσει από τα μάτια του. Μπαίνω στο μικρό διαμέρισμα μόνος μου.  

Είναι όρθιος. Μάλλον βημάτιζε πέρα δώθε όταν μπήκα. Φοράει τον καλό του χιτώνα και είναι καλοχτενισμένος. Ωστόσο γύρω από τα μάτια του υπάρχει σκοτεινιά. Κάτι μου λέει ότι από την προηγούμενη συνάντησή μας μέχρι τώρα, δεν έχει κλείσει μάτι.

«Λοιπόν βλέπω ότι δεν χρειάστηκε πολύς χρόνος για να πειστείς πως βρισκόμαστε σε αδιέξοδο», μου λέει. «Ούτε κι εγώ για να ολοκληρώσω τη σύνοψη. Θα ήθελα σίγουρα να είμαι πιο σαφής, αλλά κι αυτά που ήδη σημείωσα, και θα σου τα δώσω, θέλω να ελπίζω ότι θα βοηθήσουν τους επιγόνους των ιδεών μας. Έφερες αυτό που σου ζήτησα;»

Δεν του απαντώ αμέσως. Το μυαλό μου αρνιέται προς στιγμήν να δεχτεί πως είμαι φορέας θανάτου. Πάντως, συνέρχομαι και του λέω πως το φαρμάκι το έχει ο Οινοκράτης στο δισάκι του. Φτάνει να τον φωνάξουμε.  Όμως του ζητώ πρώτα να με ακούσει. Έστω για τελευταία φορά.

Χαμογελάει με πικρή ευθυμία. «Για να δούμε αξιότιμε μαθητή του μεγάλου δάσκαλου ρητορικής, του Ισοκράτη. Πόσο πειστικός μπορεί να γίνεις».

«Θα είμαι σύντομος», του λέω. «Διερεύνησα. Όντως, όπως έχουν τα πράγματα αυτή τη στιγμή, η ποινή θα είναι θάνατος. Προς παραδειγματισμό. Σύντομα. Όμως, κανένας δεν κερδίζει από αυτό το ενδεχόμενο. Ούτε καν ο Αλέξανδρος, ούτε βέβαια ο Ελληνισμός, όπως εμείς τον θεωρούμε και τον θέλουμε. Μόνον εκείνοι που μας θεωρούν εχθρούς.

Πώς μπορούμε να αποτρέψουμε αυτή την εξέλιξη;

Εσύ λες: ¨φεύγοντας οικειοθελώς¨   που πάει να πει αυτοκτονώντας. Όμως καλέ μου δάσκαλε, εσύ ξέρεις καλά -και εγώ από εσένα έμαθα, ότι εκείνο που θα διαδοθεί τελικά, εκείνο που θα ανακοινωθεί επισήμως, εκείνο που θα φτάσει στον πολύ κόσμο, δεν θα είναι κατ’ ανάγκην αυτό που θα συμβεί. Δεν θα είναι η ευγενής διαμαρτυρία μιας αυτοκτονίας. ¨Η αλήθεια δυστυχώς έχει ανάγκη από βοήθεια για να μεταδοθεί και να ριζώσει¨, είναι λόγια δικά σου, που τα έχω ακούσει πολλές φορές. Η αυτοκτονία για χάρη των ιδανικών είναι μια  γενναία πράξη, αλλά εάν τη γνωρίζουμε μόνον εγώ, ο Αριστοτέλης και κάποιοι αθηναίοι έτοιμοι να πιστέψουν οτιδήποτε που να δικαιώνει τον αντιμακεδόνα Δημοσθένη, δεν είναι αρκετή για να βοηθήσει στην αλλαγή της ροής των πραγμάτων.

Εγώ λέω: Έλα μαζί μας. Έχω φροντίσει για οτιδήποτε μπορεί να προβλεφτεί: Ο Ευμένης είναι ενήμερος και δεν διαφωνεί.  Μόνο που πρέπει να δράσουμε αμέσως. Απόψε. Αύριο θα είναι αργά!»

Έχει αντίρρηση. Όχι εφ’ όλης της ύλης, αλλά αυτή τη φορά επί του συγκεκριμένου κι αυτό το βρίσκω ευοίωνο.

«Καλά, την φρουρά δεν την είδες; Ο δύσθυμος υπαξιωματικός που τη διοικεί δεν νομίζω ότι με απεχθάνεται μόνον επειδή είμαι λόγιος. Το πιθανότερο είναι να τον έχουν πλησιάσει οι Άλλοι. Πριν από εσάς.  Είναι φυσικό να θέλουν να έχουν έναν άνθρωπό τους εδώ. Ιδιαίτερα αφού έμαθαν ότι επέστρεψες».

«Τον τύπο τον δωροδοκήσαμε, αλλά  και θα τον επιτηρούμε μέχρι την τελευταία στιγμή».

«Καλά. Πες ότι φεύγουμε… Για να πάμε πού; καλέ μου Εύελπι. Αν βρισκόμασταν στα Σούσα, ακόμη και στη μητρόπολη Βαβυλώνα, θα έλεγα ότι εντάξει, εκεί η υπηρεσία μας διαθέτει καταλύματα μυστικά και προστατευμένα έναντι οιουδήποτε, ακόμη και απέναντι στην κεντρική διοίκηση. Όπως ξέρεις τα φτιάξαμε έτσι ώστε να έχουμε σταθερά καταφύγια και να μπορούμε να αντιδράσουμε σε περίπτωση που εκδηλωθεί ανταρσία κατά του Αλέξανδρου από μέσα… και από ¨ψηλά¨. Εδώ όμως δεν είναι τα Σούσα. Είναι τα Βάκτρα, ο τόπος του Βήσσου. Εδώ φτάσαμε πρόσφατα. Και εγώ βρέθηκα σχεδόν αμέσως σε δυσμένεια. Η υπηρεσία δεν έχει προλάβει να ¨εγκατασταθεί¨».

Χαμογελώ αισιόδοξα. «Σχετικά με αυτό έχω να σου πω κάτι ευχάριστο. Λέω ¨ευχάριστο¨, επειδή θέλω να ευελπιστώ ότι σε ξέρω αρκετά καλά, Δάσκαλε. Υπάρχει τόπος όπου μπορείς να φιλοξενηθείς, άνετα θα έλεγα, μέχρις ότου η φασαρία καταλαγιάσει… Οπότε θα μπορέσεις είτε να διεκδικήσεις ξανά τη θέση σου στη στρατιά είτε να κατευθυνθούμε όλοι πίσω στη Δύση, αρχίζοντας από την Αθήνα. Και αυτός ο τόπος θα σου αρέσει».  

Με κοιτάζει με κάπως ειρωνική απορία.

«Θα σου εξηγήσω εν συντομία»,  συνεχίζω, «γιατί δεν έχουμε πολύ χρόνο. Τον Ευρυμέδοντα τον Θεσσαλό τον ξέρεις. Είναι εκείνος που μετέφερε στα Σούσα τα βιβλία που έσωσε ο Ευμένης στην Περσέπολη. Τελευταία ήταν σε αναγνωριστική αποστολή στα γειτονικά ινδικά βασίλεια, σταλμένος από την υπηρεσία. Πρέπει να το ξέρεις κι αυτό. Επέστρεψε πρόσφατα, συναντήθηκε τυχαία με τον δικό μου τον Οινοκράτη και απόψε θα είναι εδώ, μαζί μας, γιατί σε αγαπάει και σε εκτιμάει όσο και εγώ.

 Άκου λοιπόν: Όχι μακριά από τα Βάκτρα, πάνω στα βουνά, υπάρχει ένα μεγάλο κτίσμα όπου μένουν ανατολίτες ιερωμένοι ενός λίγο-πολύ άγνωστου θεού. Βοήθησαν και φιλοξένησαν τον Ευρυμέδοντα όταν είχε χαθεί στα απέραντα και δυσπρόσιτα όρη της βορειοανατολικής πλευράς. Σήμερα το πρωί ο Θεσσαλός μαζί με τον Οινοκράτη επισκέφτηκαν εσπευσμένα και πάλι αυτόν τον θρησκευτικό οίκο. Αν και σε μέρος δύσβατο και δυσπρόσιτο, εάν κανείς ξέρει τα μονοπάτια και τα περάσματα, δεν είναι πολύ μακριά από ‘δω. Τα κατάφεραν και επέστρεψαν έγκαιρα φέρνοντας την απάντηση στο αίτημα που μετέφεραν στους ιερείς: Να φιλοξενήσουν για ένα διάστημα έναν Έλληνα μελετητή, γνώστη του ρεύματος που η Ελλάδα ονομάζει ¨φιλοσοφία¨ -τους είχε μιλήσει γι αυτό ο Ευρυμέδοντας, αλλά δεν τους είναι εντελώς άγνωστο- ο  οποίος ενδιαφέρεται επίσης για τις μορφές που παίρνουν οι Θεοί στους διάφορους τόπους και για τις ποικίλες οργανώσεις που τους εκπροσωπούν. Εσένα. Η Απάντηση είναι καταφατική. Δέχονται!»

Νομίζω ότι είναι το καλύτερό μου επιχείρημα.

«Λοιπόν, εσύ δέχεσαι; »

«Όχι», μου απαντάει ευθέως. «Δεν προτίθεμαι να αποδράσω. Όχι από στενοκέφαλη προσωπική δήθεν αξιοπρέπεια. Αλλά επειδή είμαι σίγουρος πως η απόδραση ως γεγονός θα κάνει κακό στη διάδοση των ιδεών που πρεσβεύω. Σε κάθε περίπτωση περισσότερο από την αυτοκτονία. Ακόμη και αν την δυσφημίσουν».

Αρχίζει να συμμαζεύει τις σημειώσεις του για να μου τις παραδώσει. Παράλληλα μου κάνει νόημα ότι μπορώ να φωνάξω τον Οινοκράτη. Διστάζω.

Όμως, ξαφνικά εκείνη τη στιγμή, απ’ έξω φτάνουν ως τα εδώ ήχοι από κλαγγές όπλων και ανθρώπινα βογγητά.

Μέρος 8^ο

Κεφάλαιο 12: Πώς θα τον πάρουμε από εκεί;

(αφηγείται ο Οινοκράτης)

Είναι πολλά αυτά που δεν πρόλαβα να πω στο Πουλχερίδιον. Να του πω για παράδειγμα πως η έρευνα για την αναζήτηση της πατρικής μου ρίζας, για την οποία της είχα ήδη γράψει λίγα πράγματα, είχε κατά κάποιο τρόπο ολοκληρωθεί και ότι ο υποφαινόμενος θαυμαστής και ερωτευμένος μαζί της Οινοκράτης, είναι πιθανότατα απόγονος ενός μεγάλου σοφού. Να της πω ότι αυτό το είχε μάθει όλη η καλή Αθήνα (στο κλεινόν Άστυ δεν φτουράνε τα μυστικά) και, προτού την εγκαταλείψουμε εσπευσμένα, οι Αθηναίοι έδιναν μάχη ποιος θα τον πρωτοπροσκαλέσει στον οίκο του, και ποιος θα τον πρωτοπεριποιηθεί.

Όμως τα σχέδιά μου να βρεθώ απόψε και πάλι κοντά της και να μπορέσω να της μιλήσω με άνεση, για αυτά και για άλλα πολλά, ανατράπηκαν. Ο Εύελπις επιστρέφοντας από την πρώτη συνάντησή του με τον Καλλισθένη, και αφού έκανε μια σύντομη επίσκεψη στη Θαΐδα, μας κάλεσε, όλη την συντροφιά του ταξιδιού, σε επείγουσα σύσκεψη.

Έτσι βρεθήκαμε καθισμένοι γύρω από ένα χιλιοχαραγμένο ξύλινο τραπέζι στην άκρη της χαμηλοτάβανης αίθουσας μιας ντόπιας ταβέρνας. Μέσα, το απογευματινό φως έφτανε λιγοστό, οι φανοί ήταν ήδη αναμμένοι, ενώ οι ήχοι από τις κουβέντες δεν έφταναν μακριά από τους άμεσα ενδιαφερόμενους, καθώς ανακατεύονταν με τον υγρό αέρα φτιάχνοντας ένα ακαθόριστο βουητό,

Ήμασταν λοιπόν έξη: ο Εύελπις, εγώ, ο απαραίτητος πλέον Χοντρόης (που αν όχι άλλο τι, έχω βάσιμες ενδείξεις πως η παρουσία του μας φέρνει γούρι, ή εν πάση περιπτώσει πως μας δημιουργεί καλή διάθεση), ο γιγαντιαίος Κάνθαρος, ο εύστροφος Αυτιάς (έχω σχεδόν ξεχάσει ότι κανονικά τον λένε Σωσίβιο)  και, αφού πήρα πρώτα τη συναίνεση του προϊσταμένου μου, είχα προσκαλέσει και τον παλιό μας συνεργάτη και φίλο (δε ξέρω πώς, αλλά τελευταία μου είναι πιο συμπαθής από άλλοτε) τον Ευρυμέδοντα τον Θεσσαλό. Ο  Μεγαρέας χάρηκε που τον είδε και τον αγκάλιασε εγκάρδια.

Όλοι ήξεραν περίπου τι επιδιώκαμε, αλλά είχα θεωρήσει καλό να τους βάλω πρώτα να ορκιστούν -ας πούμε με τελετουργική σοβαρότητα- εχεμύθεια και αφοσίωση στην ομάδα.

Το δειλινό εκείνο, λοιπόν, στην βακτριανή ταβέρνα, ο Εύελπις μας ενημέρωσε διεξοδικά: Ο Καλλισθένης, προφανές θύμα μιας συνωμοσίας ανάλογης με εκείνες που άρχισαν τον τελευταίο καιρό να κατατρώγουν την εκστρατεία από τα μέσα, είναι, προς το παρόν, καλά στην υγεία του. Εκείνη που μοιάζει περιορισμένη είναι η γνωστή σε όλους μας αισιοδοξία που ανέκαθεν τον χαρακτήριζε. Ίσως μετά τις ιστορίες του Παρμενίωνα και του Κλείτου να μην έχει εντελώς άδικο. Πάντως δεν σκέφτεται την περίπτωση της απόδρασης. Αντίθετα προτιμά να γίνει αυτόχειρας. Μάρτυρας μιας επαγγελλόμενης νέας εποχής. Της εποχής του Ανθρώπου. Ο Εύελπις είχε προσπαθήσει να τον εγκαρδιώσει. Να του πει πως ο Αριστοτέλης θα παρέμβει και ο Αλέξανδρος θα καταλάβει τι παιχνίδια παίζονται και θα αλλάξει συμπεριφορά και πολιτική. Αν αυτό δεν συμβεί, ο Εύελπις ανέλαβε τη μοιραία υποχρέωση. Να τον προμηθεύσει με ένα από τα ανώδυνα δηλητήρια που απ’ ό, τι λέγεται αφθονούν σ’ αυτά εδώ τα μέρη. Αλλά μόνον εάν δεν βρεθεί άλλη, εναλλακτική λύση. Γι αυτό ο Καλλισθένης θα πρέπει να περιμένει. Έστω λίγες, μια-δυο μέρες.

«Δέχτηκε;», ρωτήσαμε εναγωνίως εμείς.  

«Ευτυχώς ο Καλλισθένης, μπορεί μεν να είναι σκεπτικιστής όσον αφορά στην προσωπική του μοίρα, είναι όμως αισιόδοξος όσον αφορά τις ιδέες που προασπίζεται. Γι αυτό θέλει να τις καταγράψει. Και αυτό κάνει. Αυτές λοιπόν τις λίγες μέρες, τις χρειάζεται», μας απάντησε ο Μεγαρέας, ο δικός μου. Και συνέχισε: «Όμως όταν έφυγα από την φρουρά, πέρασα από το μέγαρο όπου έχει καταλύσει η Θαΐδα∙ απ’ ό, τι έμαθα εκεί, ο χρόνος που διαθέτουμε είναι όντως μετρημένος».

«Γιατί; Τι συμβαίνει;», ρώτησε ο Αυτιάς

«Ο Πτολεμαίος έστειλε μήνυμα στην Θαίδα, το οποίο έφτασε σήμερα. Δύο πράγματα από αυτά που γράφει μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα και η Θαίδα μου τα μετέφερε αυτολεξεί: Πρώτο. Η αναμενόμενη, δεύτερη Επιστολή του Αριστοτέλη προς τον Αλέξανδρο έφτασε. Και ο Βασιλιάς θύμωσε. Περίμενε ότι ο Δάσκαλος θα επιδοκίμαζε τις απόψεις και τις ενέργειές του, και πως θα τον συνέχαιρε γι αυτές. Έτσι θα του έδινε επιχειρήματα που θα ανέτρεπαν τις διαδόσεις ότι ο Αριστοτέλης τον αντιπολιτευόταν. Αντί όμως για επιδοκιμασία και επιβράβευση για τον Αλέξανδρο, ο Δάσκαλος υπερασπιζόταν και πάλι τον συγγενή του. Και έκανε μνεία σε κάποιες ιδέες, όχι άγνωστες, αλλά που τώρα φάνηκαν στον Βασιλιά συγκεχυμένες και άκαιρες. Ιδέες που για να γίνουν κατανοητές και επίκαιρες, ο αέρας θα πρέπει να πάψει να μυρίζει απ’ το αίμα και τον ιδρώτα των μαχών. Έτσι φαίνεται πως είπε ο Αλέξανδρος.

Το δεύτερο είναι πως η περιοδεία του βασιλιά στα σύνορα με τους Ινδούς τελειώνει. Αν όχι αύριο, από μεθαύριο το πολύ, θα πρέπει  να είναι πάλι εδώ. Και η υπόθεση ¨Καλλισθένης¨ θα λήξει. Πιθανότατα άσχημα.  Γι αυτό ό, τι κι αν κάνουμε, διαθέτουμε μόνο την αυριανή μέρα για προετοιμασία και την αυριανή νύχτα για εκτέλεση».

Ύστερα ο Εύελπις μας ζήτησε να πούμε, κατά τη γνώμη του ο καθένας, πώς θα μπορούσαμε να συμβάλουμε στην απελευθέρωση του Καλλισθένη.

Ο Αυτιάς πήρε το λόγο πρώτος και είπε πως, από ό, τι φρόντισε ήδη να μάθει, ο δήθεν ζόρικος επικεφαλής της φρουράς είναι ένα τύπος που εξαγοράζεται και μάλιστα χωρίς δυσκολίες. Αυτό τουλάχιστον κυκλοφορεί ανάμεσα στους συνακολουθούντες καθώς κι ανάμεσα στον ¨υπόκοσμο¨ της εκστρατείας. Θα μπορούσε, είπε, να διαπραγματευτεί μαζί του ο ίδιος, έτσι ώστε να μην υπάρξουν συγκρούσεις κατά την απόδραση.

«Και να υπάρξουν», συμπλήρωσε ο Κάνθαρος, φουσκώνοντας το στήθος και τους μύες του, «νομίζω ότι εμείς οι έξι, μπορούμε άνετα να τα βγάλουμε πέρα με καμιά δωδεκαριά φρουρούς. Οι δεσμοφύλακες δεν είναι δα οι επίλεκτοι της στρατιάς. Εγώ αναλαμβάνω τους μισούς!»

«Θέλω να σας πω», είπε ο Ευρυμέδοντας «ότι γνωρίζω καλά τα Βάκτρα καθώς και τις γύρω περιοχές. Ξέρω μάλιστα και κάποια σημεία-καταλύματα όπου θα μπορούσε να καταφύγει ο Ολύνθιος μέχρις ότου τον φυγαδέψουμε σε ασφαλέστερο, πιο απομακρυσμένο μέρος. Αρκεί να δεχτεί να αποδράσει».

«Εάν δεν δεχτεί, και εάν κατάλαβα καλά», είπα εγώ «θα πρέπει ή να του προμηθεύσουμε  το δηλητήριο που ζήτησε ή να τον πάρουμε μαζί μας χωρίς τη θέλησή του».

«Ναι. Έτσι είναι Οινοκράτη. Νομίζεις ότι μπορείς να βρεις ένα τέτοιο φαρμάκι;» είπε ο ευσυνείδητος Εύελπις που ήθελε να τηρήσει, όσο γίνεται, την υπόσχεσή του.

«Θα ψάξω. Μη ξεχνάς όμως ότι έχουμε ακόμη  εκείνο το πολύ δραστικό οξύ που μας φόρτωσαν οι Άλλοι. Αν δρα τόσο ακαριαία όσο φημολογείται, όποιος το πάρει μάλλον δεν θα προλάβει να υποφέρει καθόλου πριν αποδημήσει οριστικά. Επίσης θέλω να πω πως διαθέτω και μια άλλη πόσιμη ουσία -την ξέρεις Εύελπι- που επιφέρει βαθύ ύπνο, όχι βέβαια αμέσως, αλλά δε θέλει και πολύ,. Ίσως μας χρειαστεί αν αποφασίσουμε να τον πάρουμε μαζί μας εκόντα ή άκοντα».

Ο Εύελπις έγνεψε καταφατικά. Μετά τα μάτια στράφηκαν προς τον Χοντρόη, χωρίς βέβαια να περιμένουν πολλά πράγματα, ο οποίος, όμως, δήλωσε με αναδιπλασιασμένη γενναιότητα: 

«Οπ οπ όπερ θέλει εμοί διαταχθεί, πράξω!»

 

Μέρος 8^ο Κεφάλαιο δέκατο: Ο Οινοκράτης, ο Ευρυμέδοντας και το Πουλχερίδιον. Εξομολογήσεις.

(αφηγείται ο Οινοκράτης)

Μαζί με όλη τη συντροφιά του ταξιδιού, πλην του Εύελπι, πάω για άλογα. Ο προϊστάμενός μου είπε ότι ο Άρχοντας Ευμένης έχει ειδοποιήσει επειγόντως το κεντρικό ιπποφορβείο της στρατιάς (λίγο έξω από την πόλη, εκεί όπου σταβλίζονται τα καλύτερα  δημόσια άλογα) να μου παραδώσουν, χωρίς ιδιαίτερες διατυπώσεις και δίχως τη συνηθισμένη διοικητική περιέργεια, ό, τι ζητήσω σε ίππους και ιπποσκευές.  Αρκεί να πω πως έρχομαι εκ μέρους του.

Τους παραδίδω λοιπόν τα ξεθεωμένα άτια που χρησιμοποιήσαμε στο τελευταίο τμήμα της διαδρομής ως τα Βάκτρα και τους ζητάω: το καλύτερο άλογο που διαθέτουν για τον προϊστάμενό μου, δύο γοργά και υπάκουα για εμένα και τον Αυτιά, που μάλλον θα τρέξουμε πολύ τις επόμενες μέρες και έναν ιδιαίτερα εύσωμο ίππο σε θέση να σηκώσει αδιαμαρτύρητα τον σχεδόν γιγαντιαίο Κάνθαρο. Είπα να κάνω λίγη πλάκα στον φίλο μου, τον Χοντρόη, και φώναξα να μου φέρουν και έναν ευτραφή ονίσκο, αλλά μόλις είδα τα μάτια του να στρογγυλεύουν ακόμη περισσότερο του συνήθους από έκπληξη και απογοήτευση, έκοψα τα αστεία και του παράγγειλα μια εξαιρετική φορβαδίτσα που, μόλις την είδε όχι μόνο συνήλθε αμέσως, αλλά και -θα έλεγα- χλιμίντρησε από τη χαρά του σε άπταιστη ιπ-ιπ- ιπ-ποελληνική.

Καβαλικεύουμε και κατευθυνόμαστε προς την έξοδο του ιπποφορβείου και από εκεί πίσω προς το κέντρο των Βάκτρων. Δεν ξέρω πώς είναι αυτή η πόλη όταν ζει καιρούς ήρεμους και περιστάσεις ομαλές, όμως σήμερα πρέπει να έχει μάλλον ασυνήθιστη όψη. Στρατεύματα. Παντού. Όχι μόνο τα δικά μας, αλλά και άλλα, προερχόμενα από διάφορα σημεία των κατακτημένων περιοχών που καταφτάνουν για να ενισχύσουν την νέα εξόρμηση. Με περίεργες εξωτικές στολές, με αλλιώτικο οπλισμό, ακόμη και με διαφορετικό βηματισμό, διασταυρώνονται ανταλλάσσοντας τους τελετουργικούς χαιρετισμούς αναγνώρισης που μόλις αποστήθισαν. Ανάμεσά τους καλπάζουν οι παντός είδους αγγελιοφόροι και περιφέρονται οι γηγενείς κάτοικοι παρατηρώντας με δικαιολογημένο ενδιαφέρον τις μετακινήσεις. Οι ντόπιοι, ανταλλάσσουν χαμηλόφωνα εικασίες για το τι μπορεί τελικά να προκύψει από όλη αυτή την αναμπουμπούλα.

Σε μια πλατεία βλέπω Έλληνες στρατιώτες καθισμένους περιμετρικά να παρακολουθούν έναν αξιωματικό που τους δείχνει και τους περιγράφει ένα τεράστιο άλλα μάλλον ήρεμο κτήνος που στέκεται υπομονετικά εκεί δίπλα επιβλεπόμενο από μια ομάδα ιθαγενών: Ένας ελέφαντας. Πλησιάζουμε για να δούμε καλύτερα το περίφημο ζώο-όπλο των Ινδών. Μεγαλύτερος και πιο υπάκουος από εκείνους που είχαμε ήδη συναντήσει στην Αίγυπτο, λέγεται πως έτσι και κατευθυνθούμε προς την Ινδία, θα έχουμε να κάνουμε μαζί του. Λέγεται επίσης ότι ο Ελέφαντας είναι θεός -τουλάχιστον για τους Ινδούς.

Θεός ή μη έχει τα αδύναμα σημεία του και αυτά προσπαθεί να περιγράψει ο έμπειρος αξιωματικός στους στρατιώτες. Αυτή τη στιγμή έχει διατάξει δύο οπλίτες να συγκρούουν τις ασπίδες τους προκαλώντας ηχηρό σαματά. Το ζώο τρομάζει, αναπηδάει και οι ανατολίτες που το  επιβλέπουν κινδυνεύουν να χάσουν τον έλεγχο.

Ο αξιωματικός δίνει αμέσως εντολή  στους ασπιδοφόρους να σταματήσουν τη φασαρία. Το ζώο ηρεμεί. Το ακροατήριο καλμάρει επίσης και ακούγονται κάποια σχόλια που προξενούν γέλια.

Λέω ότι μπορούμε να συνεχίσουμε την πορεία μας και οι φίλοι μου συγκατανεύουν και με ακολουθούν, όταν αντιλαμβάνομαι ότι εκεί δίπλα προσπερνάει κατευθυνόμενος προς το ιπποφορβείο ένας καβαλάρης που τον γνωρίζω. Και εκείνος επίσης. Λέω να του φωνάξω, αλλά δαγκώνομαι. Ο Εύελπις είπε πως, για την ώρα, η παρουσία μας στα Βάκτρα πρέπει να είναι διακριτική. Όμως εκείνος, ένα βήμα παρακάτω, τραβάει τα χαλινάρια και στρίβει προς τα πίσω για να με δει καλύτερα.

«Οινοκράτη;!» φωνάζει.

Κάνω τον έκπληκτο. «Ευρυμέδοντα;!»

Κατεβαίνουμε από τα άλογα και αγκαλιαζόμαστε.

«Είναι κι ο Εύελπις εδώ; Πότε φτάσατε;»

«Δεν είναι πολύ. Τώρα μόλις άλλαξα τα άλογα του ταξιδιού. Εσύ;»

«Ήμουν σε αναγνωριστικό ταξίδι. Δε μπορώ να σου πω τίποτα άλλο. Μπορώ όμως να σε κεράσω μια φιάλη κεκραμένο. Είσαι;»

«Δεν είμαι μόνος μου και έχω να παραδώσω μερικά πράγματα. Όμως μπορούμε να τα πούμε το απομεσήμερο. Εντάξει;»

«Εντάξει».

«Πού; Διάλεξε εσύ που ξέρεις καλύτερα τα κατατόπια».

«Απέναντι από τον ναό της Αναίτιδας στο κέντρο, φαντάζομαι πως τον ξέρεις, υπάρχει ένα μικρό κυλικείο με εδέσματα και ροφήματα∙ τοπικά μεν αλλά εκλεκτά. 

«Έγινε. Συνάντηση λοιπόν μόλις οι σκιές εγκαταλείψουν την κατακόρυφο».

.

Είχα σκοπό να πάω να βρω το Πουλχερίδιον. Δεν της έχω γράψει ότι έρχομαι και εάν η Θαΐδα δεν την έχει ήδη πληροφορήσει σχετικά, λέω να της κάνω έκπληξη. Και να την ανακρίνω. Με την καλή έννοια, βέβαια. Δεν νομίζω πως ξέρει ενδιαφέροντα γεωπολιτικά μυστικά, αλλά ελπίζω να ξέρει τι αισθάνεται για μένα.

Ας το πω αλλιώς: Επειδή έτυχε, όπως ακριβώς και ο Εύελπις, να προσβληθώ κι εγώ  από την  σαγήνη μιας γυναίκας που ο δρόμος της δεν διασταυρώνεται αυτόματα με το δικό μου, αλλά που για να την κερδίσω θα πρέπει να πάρω αποφασιστικές πρωτοβουλίες, λέω πως είναι καιρός να δράσω. Αλλά πρώτα πρέπει να ξέρω. Τα βασικά. Την τελευταία φορά που την είδα ήτανε σίγουρα ερωτοχτυπημένη με τον Ευρυμέδοντα. Τον νεαρό Θεσσαλό ιππέα με τον οποίο συνταξίδεψε από την Περσέπολη ως τα Σούσα. (Ή μήπως έτσι μου φάνηκε, ή μήπως το ενδιαφέρον που διαπίστωνα ανάμεσά τους ήταν αντανάκλαση από εκείνο που εγώ άρχιζα τότε να αισθάνομαι γι αυτήν;) 

Έλεγα λοιπόν να πάω να τη βρω σήμερα, αμέσως μετά την παράδοση του αλόγου στον Εύελπι. Να όμως που η Ειμαρμένη μου έβαλε τρικλοποδιά και ο δρόμος μου διασταυρώθηκε αναπάντεχα με εκείνον του Θεσσαλού. Έστω. Ας δω πρώτα τον Ευρυμέδοντα. Αλλά ας είμαι προετοιμασμένος κατάλληλα. Γι αυτό, αφού παρέδωσα το άλογο στον Εύελπι, πριν ξεκινήσω για την πλατεία του ιερού ναού της Αναίτιδας (μια τοπική εκδοχή της Αφροδίτης, με ολίγη από Αρτέμιδα) πέρασα από το πανδοχείο όπου είχαμε προσωρινά καταλύσει και πήρα μαζί μου τα μυστικά μου όπλα.  

.

«Αδελφέ μου, δε ξέρω τίποτα για τα ζουμιά που καταναλώνουν οι πότες σε αυτή τη γωνιά του κόσμου. Όμως ο υποφαινόμενος Οινοκράτης είναι φημισμένος για την προνοητικότητά του. Γι αυτό έχω πάντα -σχεδόν πάντα- μαζί μου ένα φλασκί με χειροποίητο βελτιωτικό. Λίγες σταγόνες του αρκούν για να μετατρέψουν οποιοδήποτε ξύδι σε Νέκταρ. Ας πούμε ¨σχεδόν νέκταρ¨ για να μην προκαλέσουμε την οργή κανενός από τους δικούς μας θεούς, που είναι και λίγο παρεξηγιάρηδες», είπα και έβγαλα με προσοχή από τον δισάκο μου το δοχείο με τη Χαχόμα υπ’ αριθμόν δύο (τη ¨χειροποίητη¨ ή ¨αιρετική¨). Δεν ήταν μια εύκολη κίνηση γιατί μέσα στο σάκο, εκτός από τις δύο χαχόμες, είχα και το επικίνδυνο ¨δοχείο-οπλή¨, αφημένο εκεί μέχρις ότου βρω τον καλύτερο δυνατό κρυψώνα, εδώ στα Βάκτρα. Ήταν ένα τεκμήριο της συνωμοσίας των Άλλων που θα μπορούσε να μας χρειαστεί.

Εν τούτοις ο Ευρυμέδων δε χρειαζόταν πολλές- πολλές εξηγήσεις. Ήταν ευτυχής που βρήκε έναν παλιό γνώριμο, στον οποίο είχε εμπιστοσύνη και με τον οποίο δεν θα χρειαζόταν να υποκριθεί οτιδήποτε. Γιατί τα τελευταία χρόνια, πάνω κάτω από τότε που είχαμε να ειδωθούμε, ο Ευρυμέδοντας είχε εξελιχθεί σε έναν ικανό μυστικό διερευνητή.  Επομένως ήταν υποχρεωμένος να αλλάζει ταυτότητες και ιδιότητες. Ήξερα ήδη ότι, μετά τις ανακαλύψεις που είχαμε κάνει εμείς στα Σούσα, του είχε ανατεθεί η διείσδυση στο περιβάλλον των περσών πριγκίπων. Έτσι είχε  υποδυθεί τον δυσαρεστημένο μακεδόνα εταίρο, τους είχε προσεγγίσει και είχε εξασφαλίσει σημαντικές πληροφορίες που βοήθησαν τους χειρισμούς της ηγεσίας απέναντί τους. Μετά του ανατέθηκαν και άλλες ανάλογες αποστολές, που για την επιτυχή διεκπεραίωσή τους χρειάστηκε να γίνει: πλούσιος Ίωνας έμπορος, μοναχικός κυνηγός θηρίων στη παραμεθόριο σκυθοκρατούμενη ζώνη, ως και -τελευταία-  φιλομαθής δυτικός λόγιος εξερευνητής στη χώρα των Ινδών.

Έτσι ο Θεσσαλός είχε, ούτως ή άλλως, την καλή διάθεση, τόσο να πιει, όσο και να αφηγηθεί. Για τις όποιες θεμιτές αναστολές του φρόντισε η χειροποίητη αιρετική χαχόμα που, όπως έλεγα παραπάνω, έβγαλα από τον διπλό μου σάκο, ξεβούλωσα με προσοχή και έσταξα μερικές σταγόνες στο ρυζοποτό που μας είχε φέρει ένας ντόπιος σαρικοφόρος. Φυσικά ήπια και εγώ και, φυσικά επίσης, ξέχασα τα πάντα έως ότου, αργότερα, βρήκα στη τσέπη μου ένα πρόχειρο σημείωμα με τον γραφικό μου χαρακτήρα, που έλεγε: ¨Πιες λίγη Χαχόμα και θυμήσου: πιθανώς υπάρχουν νεότερα¨

.

«… Λοιπόν που λες, πίσω από το βουνό στα ανατολικά, υπάρχουν οι χώρες του ποταμού Ινδού. Το ποτάμι, αφού δεχθεί κάμποσους παραπόταμους που φέρνουν νερό από τα βουνά, κατευθύνεται προς το Νότο, στη θάλασσα των Περσών και, από κάποιο σημείο και μετά, είναι πλωτό. Τουλάχιστον σε μεγάλα τμήματά του. Στα νότια ρέει ανάμεσα σε ερημικές περιοχές, πράγμα που αν αληθεύει σημαίνει ότι η διείσδυση στην Ινδία από εκεί πρέπει να είναι δύσκολη. Αν είναι να γίνει η εισβολή, συμφέρει να την επιχειρήσουμε εδώ, αμέσως μετά τους βόρειους ορεινούς όγκους.

Τα βουνά εδώ γύρω είναι δύσβατα και πανύψηλα. Δυσκολεύτηκα πολύ να τα διερευνήσω. Σε μια φάση μάλιστα χάθηκα ανάμεσα τους.  Ήξερα πως έπρεπε να κατευθυνθώ δυτικά για να επιστρέψω εδώ, όμως τα μονοπάτια κατέληγαν σε απύθμενους γκρεμούς και σε αδιέξοδα. Δε ξέρω αν θα τα κατάφερνα να επιβιώσω, εάν ο καιρός δεν ήταν κάπως μειλίχιος και εάν δε συναντούσα κάτι καλόβολα ανθρωπάκια, τυλιγμένα σε μακριές ρόμπες, που με βοήθησαν και με φιλοξένησαν για κάποιο διάστημα. Ανακάλυψα έτσι ότι πρόκειται για ένα είδος ερημίτες-ιερείς που λατρεύουν έναν μακρινό βουνίσιο θεό, διαφορετικό από εκείνους των βραχμάνων Ινδών, αλλά και από τους θεούς που επικαλείται ο Πέρσης  προφήτης Ζωροάστρης. Τον λένε Βούδα ή κάπως έτσι. Οι ιερείς του ζουν, πολλοί μαζί, σε ένα μεγάλο οίκημα που κρέμεται στον βράχο σαν αετοφωλιά. Ως υπέρτατο αγαθό αναζητούν κάτι που μοιάζει με -¨ολύμπια¨ θα λέγαμε εμείς- ηρεμία! Είναι, κατά κάποιο τρόπο, μια θρησκεία που φιλοσοφεί.  Σκέφτηκα πως το θέμα θα ενδιέφερε τον Καλλισθένη…  Αλήθεια τι συμβαίνει με τον Ολύνθιο; Πριν φύγω είχα μάθει πως έχει προβλήματα, τώρα μου λένε πως έχει συλληφθεί…»  

Πρέπει να του τα είπα. Όλα. Για τον Καλλισθένη και τη συνωμοσία των Άλλων, για την κατάσταση στην Αθήνα, για την ιστορία με τα αγάλματα των Τυραννοκτόνων και τη χειραφέτησή μου, για τις περιπέτειες του ταξιδιού προς και από την Αθήνα. Πιθανότατα τώρα θα τα έχει κιόλας ξεχάσει. Όμως εκείνο που μετράει είναι πως όταν τα πρωτάκουσε έδειξε ειλικρινές και συμπάσχον ενδιαφέρον. Με ρώτησε μάλιστα τι πρέπει να κάνει για να βοηθήσει. Του είπα να περιμένει. Αν τον χρειαστούμε θα τον ειδοποιήσουμε έγκαιρα.

Τώρα ήταν η σειρά μου να ρωτήσω. Αλλάζοντας θέμα.

«Εκείνο το ωραίο κορίτσι με το οποίο είχατε φτάσει μαζί στα Σούσα τι κάνει; Ναι, εκείνη που έφερνε την επιστολή της Θαίδας για την Φρύνη».

«Μάλλον λες για τη μικρή Πουλχερία. Έχεις δίκιο. Ήταν ένα ωραίο κορίτσι».

«Γιατί, τώρα δεν είναι; Της συνέβη κάτι;»

«Δεν ξέρω. Ελπίζω όχι, θα ήταν κρίμα. Μόνο που έχω καιρό να την δω. Με όλα αυτά τα ταξίδια που χρειάστηκε να κάνω τελευταία δεν είχα πολύ διαθέσιμο χρόνο»

Πρέπει να πήρα μια βαθειά ανάσα ανακούφισης.

Ο ήλιος είχε ήδη κρυφτεί πίσω από τα δυτικά βουνά όταν φύγαμε από το κυλικείο της πλατείας της Αναίτιδας. Και οι δύο τελούσαμε σε κατάσταση όχι πλήρως ελεγχόμενης ευθυμίας. Μέσα μας η πίεση για εξομολογήσεις πρέπει να καταλάγιαζε κάπως, αλλά δεν είχαμε πάψει -και οι δύο, ταυτοχρόνως – ανάμεσα στα αλλεπάλληλα κύματα νύστας που μας πλημμύριζαν, να λέμε κι άλλα από τα σώψυχά μας ο ένας στον άλλο… Μετά αποχαιρετιστήκαμε με έναν αλληλέγγυο εναγκαλισμό και είπαμε να ξανασυναντηθούμε το συντομότερο για να πούμε κι άλλα.  Ο Ευρυμέδοντας απομακρύνθηκε γερτός πάνω στο άλογό. Ελπίζω το ζώο να ήξερε το δρόμο για το κατάλυμά του. Το δικό μου μάλλον δεν ήξερε και περίμενε σαφείς εντολές. Δεν το καβαλίκεψα, παρά πήρα τα χαλινάρια πεζός και το τράβηξα μαζί μου.

Νύσταζα. Πολύ. Όμως ήξερα πως η αιτία ήταν μια γνωστή παρενέργεια της Χαχόμας και αυτό με έκανε αισιόδοξο. Μα και βέβαια, θα μπορούσα να την ελέγξω την νύστα. Και ασφαλώς θα μπορούσα να κάνω απόψε εκείνο που θα ήταν συνετότερο να κάνω αύριο. Δηλαδή να επισκεφτώ το Πουλχερίδιο. Έτσι κι αλλιώς τα παραπατήματά μου με οδηγούσαν εκεί κοντά, προς το κτίριο όπου, όπως είχα έγκαιρα φροντίσει να μάθω,  ήταν εγκατεστημένη η Θαίδα και η ακολουθία της.

Παρέκαμψα την πολυτελή κεντρική είσοδο, έδεσα το άλογο σε έναν δημόσιο δετήρα και βρήκα μια ανώνυμη μικρή πόρτα στην πίσω μεριά. Την έσπρωξα. Δεν ήταν αμπαρωμένη από τα μέσα. Υποχώρησε και βρέθηκα σε ένα είδος μαγειρείου. Πάλι. Όπως και στην Αθήνα, στο Πρυτανείο, όταν παρακολουθούσα την Ιππαρχία.

«Εεεπ! Στάσου. Πού πας εσύ;» άκουσα μια λεπτή φωνούλα με έντονη ασιατική προφορά. Προερχόταν από έναν εύσωμο μάγειρα-ευνούχο, ο οποίος κάτι ανακάτευε μέσα σε ένα μεγάλο καζάνι.

Έπνιξα ένα ξεχειλωμένο χασμουρητό, το μετέτρεψα με το ζόρι σε συμπαθητικό χαμόγελο και του είπα: «Γλυκύτατε Μάγειρα. Μπορεί να μη με γνωρίζεις, αλλά δεν είμαι ξένος, αντίθετα είμαι πολύ καλός φίλος των κυριών που διαμένουν σε αυτό το κτίριο. Θα σου ήμουν λοιπόν ευγνώμων  εάν ειδοποιούσες την νεαρή κυρία Πουλχερία πως ένας φίλος της την περιμένει εδώ».

Ο μάγειρας εξακολούθησε το ανακάτωμα με τη μεγάλη κουτάλα του. «Και ποιο είναι το όνομα του φίλου της μικρής κυρίας Πουλχερίας;» με ρώτησε.

«Αυτό ας μην της το πούμε για την ώρα, έτσι ώστε να της κάνουμε μια μικρή έκπληξη», είπα και του ενεχείρησα μια χούφτα μικρά ντόπια νομίσματα, με τα οποία, λίγο πριν, είχα επιχειρήσει  να κεράσω τα ποτά και τους μεζέδες που καταναλώσαμε με τον Ευρυμέδοντα.  (Ανεπιτυχώς! -ο Θεσσαλός ισχυριζόταν  σθεναρά ότι ήταν η σειρά του).

«Άϊντε, καλά», είπε ο μάγειρας και μου παράδωσε την κουτάλα. «Δυνατά για να μην κόψει», μου παράγγειλε επιτακτικά.

Εμφανίστηκε πρώτα ο ευνούχος που ήρθε κατ’ ευθείαν σε μένα και ξαναπήρε αποφασιστικά την κουτάλα του. Πίσω του, το Πουλχερίδιον, ή μάλλον η μικρή κυρία Πουλχερία, έμεινε μια στιγμή ακίνητη κάτω απ’ την κάσα της εσωτερικής πόρτας. Μετά πέταξε ένα καμπανιστό ηχηρό γελάκι. «Ώστε η κυρία Θαΐδα δεν με κορόιδευε. Είναι αλήθεια. Επιστρέψατε!» Μετά έτρεξε και με αγκάλιασε σφιχτά.

Δεν είχε αλλάξει πολύ. Ήταν μόνο λίγο πιο όμορφη, μια ιδέα πιο μεστή, μία στάλα πιο τροφαντή από τότε. Με τράβηξε προς μια γυριστή εσωτερική σκάλα και ανεβήκαμε ως μια μικρή αίθουσα υποδοχής, άδεια εκείνη τη στιγμή. Καθίσαμε δίπλα δίπλα σ’ ένα ανάκλινδρο.

Η επαφή μαζί της έδιωξε κάπως τα κύματα της νύστας που μου επιτίθονταν. Όχι όμως και την άμεση επιθυμία για εξομολόγηση. Μόνο που αυτή τη φορά η εξομολόγησή μου θα είχε χρώμα ρόδινο και άρωμα έρωτα. 

Όμως αυτή τη στιγμή μιλούσε εκείνη: «Σ’ ευχαριστώ για τις επιστολές. Χάρη σ’ αυτές μπόρεσα να ταξιδέψω μαζί σου. Να βρεθώ σε αυτή την αξιοθαύμαστη Αθήνα που την ήξερα μόνο από τις νοσταλγικές ιστορίες της κυράς μου. Να ζήσω τις αρμυρές ναυτικές σου περιπέτειες. Αχ, υποσχέσου μου πως θα συνεχίσεις να μου γράφεις… ακόμη και εάν, όπως ελπίζω, τώρα θα τα λέμε κι από κοντά».

«Θα σου γράφω όσο θες, για ό, τι θες. Όποτε θέλεις». Έπνιξα ένα προδοτικό χασμουρητό και ξερόβηξα. «Η αλήθεια είναι πως δεν ήξερα ότι οι γραφές μου σου αρέσουν τόσο. Αν το ήξερα θα σου είχα ετοιμάσει μία σημερινή επιστολή. Αντί να στα πω, θα στα έγραφα».

«Εντάξει», γέλασε εκείνη. «Για σήμερα δεν πειράζει. Αν έχεις κάτι επείγον να μου πεις σε ακούω με όλη μου την προσοχή»

«Άκουσέ με λοιπόν μικρό μου Πουλχερίδιο. Μου άρεσες παλιά και μου αρέσεις και τώρα. Πολύ. Σού έγραψα για αυτά που συνέβησαν στην Αθήνα, – έστω, για τα περισσότερα∙ έχω υλικό και για άλλες γραπτές αφηγήσεις-  και έτσι ξέρεις ότι χειραφετήθηκα και ότι τώρα πια είμαι ελεύθερος κάτοικος της Αθήνας. Αλλάζω ζωή μικρό μου Πουλχερίδιο. Επομένως σε ρωτάω: θα ήθελες να με συντροφέψεις στη νέα μου αυτή ζωή; Θέλεις να γίνεις η γυναίκα μου;»

Χαμογέλασε. Γλυκά. «Τι περιμένεις να σου απαντήσω», μου είπε με μια δόση από το γνωστό της νάζι.

«Ελπίζω να μου πεις ναι. Φοβάμαι ότι θα μου πεις όχι. Τρέμω μήπως με αφήσεις χωρίς απάντηση», της απάντησα με όλη την χαχομική μου ειλικρίνεια.

«Δε θα το κάνω αυτό. Και θα είμαι και εγώ ευθεία και ανυπόκριτη μαζί σου. Περίμενα ότι κάτι θα μου ζητούσες. Υπέθετα ότι θα ήταν κάτι απλούστερο. Ας πούμε μια νύχτα μαζί μου. Δεν ξέρω τι θα σου απαντούσα τότε, αλλά τώρα χαίρομαι που δεν ήταν αυτό. Γιατί το αίτημά σου είναι ευγενέστερο και με τιμά. Έστω κι αν αυτό που μου ζητάς δεν εξαρτιέται  από μένα. Το ξέρεις πως εγώ δεν είμαι ελεύθερη. Ανήκω στη κυρά μου, τη Θαίδα. Χωρίς τη συγκατάθεσή της  δεν μπορώ να απομακρυνθώ δάκτυλο από κοντά της».

Την κοίταξα παραξενεμένος. Η γυναίκα που είχα απέναντί μου ήταν διαφορετική από το εύθυμο, πνευματώδες και ναζιάρικο κοράσιο που ήξερα. Είχε αλλάξει. Προς το καλύτερο. Τώρα ήταν μια γυναίκα που διάβαζε και που μπορούσε να εκφραστεί με άνεση. Μια γυναίκα με σύνεση, θα τολμούσα να πω.

Έπιασα και τα δυο της χέρια και τα έσφιξα

«Το θέμα της Θαίδας άφησέ το σε μένα, της είπα. Πες μου μονάχα τι επιθυμείς εσύ».

Την ένοιωσα να χαλαρώνει. Την είδα να χαμογελάει… καταφατικά! Ένα χαμόγελο που δεν πρόκειται να ξεχάσω.

Ούτε το αγκάλιασμά της, αμέσως μετά, θα ξεχάσω.

Ο μισός από εμένα απογειώθηκε σε σφαίρες ανώτερες και  ευδαιμονικές, ο άλλος μισός δέχτηκε πάλι ένα κύμα αδυσώπητης νύστας. Φοβήθηκα μήπως γίνω τελικά ρεζίλι. Προσπάθησα να συγκεντρωθώ και να αυτοελεγχθώ. Η Χαχόμα μου επέβαλε να είμαι ειλικρινής και επίσης να κοιμηθώ κατεπειγόντως.

«Όμορφή μου», της είπα και σηκώθηκα όρθιος παραπατώντας ελαφρά. «Δε ξέρω αν είμαι μαγεμένος από την παρουσία σου ή αν φταίνε τα μάγια που έκανα εγώ στον εαυτό μου προκειμένου να βρω το κουράγιο να σου μιλήσω. Όμως τώρα θα φύγω. Θα σε δω αύριο και θα πούμε πολλά.

Δε νομίζω ότι περίμενε να φύγω έτσι γρήγορα. Ωστόσο δεν παραπονέθηκε. Ίσως χρειαζόταν και εκείνη λίγο χρόνο με τον εαυτό της για να εσωτερικεύσει αυτά που συνέβαιναν. Περισσότερο μου ένευσε παρά μου είπε ¨ναι εντάξε黨. Άγγιξα τα χείλη της με τα δικά μου, έκανα μεταβολή σχεδόν σα να ήμουν νηφάλιος και έτρεξα προς την πίσω έξοδο. Το καινούργιο μου άλογο ήταν εκεί όπου το είχα αφήσει. Το πρόβλημα που απέμενε τώρα ήταν να καταφέρουμε να φτάσουμε πίσω, στο πανδοχείο.

Μέρος 8^ο Κεφάλαιο έκτο. Η απαγωγή

 

Ο Ήλιος είχε πάρει να γέρνει προς τον θαλάσσιο δυτικό ορίζοντα, όταν στο βάθος αριστερά μας, κολλητά στην ακτή, φάνηκε το νησάκι που φιλοξενεί την πόλη της Τύρου, και, όχι πολύ αργότερα, διαγράφηκε ο τειχισμένος λιμενοβραχίονας και οι πύργοι που προστατεύουν τον βόρειο λιμένα της ασιατικής ναυτικής πόλης.

Στους ιστούς του σκάφους που βρισκόταν επικεφαλής της νηοπομπής αναρτήθηκαν τα κατάλληλα υφασμάτινα εμβλήματα που δήλωναν ποιοι ήμασταν και ζητούσαν την άδεια να καταπλεύσουμε στο λιμάνι. Η απάντηση, καταγραμμένη σε ένα είδος χρωματιστά λάβαρα που ανυψώθηκαν στον πύργο της εισόδου, ήταν καταφατική∙ έτσι προτού ο ήλιος βυθιστεί  στο πέλαγος (τώρα είχε μόνο κάπως  μεγαλώσει και πάρει το γνωστό, όμορφο χρώμα του κερασιού)  τα πλοία, το ένα πίσω από το άλλο, μπήκαν στα προστατευμένα νερά και αγκυροβόλησαν στις θέσεις που τους υποδείχτηκαν.

Τα μάτια μας ήταν καρφωμένα στον κεντρικό ιστό του επικεφαλής πλοίου, περιμένοντας να αναρτηθεί εκεί το σήμα ότι οι λεπτομέρειες της άφιξης είχαν διευθετηθεί και ότι είχε δοθεί η άδεια αποβίβασης.

Όμως η ώρα περνούσε, ο ήλιος έδυσε, αλλά το σήμα δεν έλεγε να φανεί. Αντί γι αυτό, στην προκυμαία, μέσα στο εσπερινό λυκόφως, φάνηκε ένα έφιππο στρατιωτικό άγημα που, κρίνοντας από τις στολές, απαρτιζόταν από καμιά δεκαριά ένοπλους ντόπιους και συνοδευόταν από δύο έλληνες αξιωματικούς. Το άγημα κατευθύνθηκε προς το πλοίο μας, ακολουθούμενο από μία κλειστή μόνιππη άμαξα.

Πράγματι οι ένοπλοι έρχονταν σε εμάς και σκοπός τους, όπως ανάφερε στον πλοίαρχο ο επικεφαλής, ήταν το να συλλάβουν εμένα και τους συνοδούς μου, γιατί σε βάρος μας υπήρχε καταγγελία για συνωμοτικές δραστηριότητες. Εμείς θα έπρεπε να τους ακολουθήσουμε αμέσως, ενώ οι αποσκευές μας θα ψάχνονταν επί τόπου και, σε περίπτωση που η έρευνα δεν αποδώσει, θα έπρεπε να διερευνηθεί εξαντλητικά ολόκληρο το πλοίο.

Ο Αθηναίος πλοίαρχος δήλωσε ότι ο ίδιος δεν γνωρίζει τίποτα για οποιαδήποτε συνωμοσία, εμένα με ξέρει ως αξιωματούχο της προελαύνουσας στρατιάς που βρισκόταν σε αποστολή στην Αθήνα, άρα με θεωρεί υπεράνω κάθε υποψίας, αλλά, βέβαια, ο ίδιος δεν έχει τίποτα να κρύψει, ούτε έχει αντίρρηση για τη διεξαγωγή έρευνας στο σκάφος. Εάν μάλιστα του έλεγαν τι ακριβώς ψάχνουν, ίσως να μπορούσε να τους βοηθήσει να το βρουν.

Ο αξιωματικός του απάντησε ότι αυτή είναι μια απόρρητη πληροφορία και κατά συνέπεια αδυνατεί να του την κοινοποιήσει. Συμπλήρωσε δε πως εμείς οι τρεις θα έπρεπε να ακολουθήσουμε τον έτερο έλληνα αξιωματικό και τμήμα του αγήματος που θα μας συνόδευαν ως στα κτίρια της διοίκησης, ενώ ο ίδιος με ορισμένους από τους οπλίτες θα έμεναν στο σκάφος προκειμένου να διεξαγάγουν ενδελεχή έρευνα. Ο πλοίαρχος δεν μπορούσε να κάνει άλλο παρά να συμφωνήσει.

Εγώ, μετά τα χθεσινά συμβάντα, μια τέτοια εξέλιξη την θεωρούσα ενδεχόμενη και δεν αιφνιδιάστηκα ιδιαιτέρα. Έλπιζα όμως ότι θα εκδηλωθεί κάπως αργότερα. Έτσι θα είχα το χρόνο να διοργανώσω καλύτερα την άμυνα και την δέουσα απάντηση προς τους πραγματικούς συνωμότες. Προφανώς σε αυτό έκανα λάθος.  Αφού μας ¨εφοδίασαν¨ με το ενοχοποιητικό υλικό, ήταν αναμενόμενο να ακολουθήσει τάχιστα η καταγγελία και η σύλληψή μας.  Έτσι, το μόνο προληπτικό μέτρο απέναντι στις δυσδιάκριτες εξελίξεις που πρόλαβα να πάρω εκείνο το πρωί ήταν να πω στον Οινοκράτη πως, τόσο ο ίδιος, όσο και ο ευτραφής φίλος του, καλό θα ήταν αυτές τις μέρες  να είναι ¨αφανώς¨ οπλισμένοι.

Σκεφτόμουν ότι, μπορεί μεν ο πυρήνας των ¨Άλλων¨ να βρίσκεται στην μετακινούμενη Αυλή στην άλλη άκρη του κόσμου, αλλά εδώ στη Τύρο πρέπει να έχει εγκατασταθεί ένα τοπικό κλιμάκιο συνωμοτών σε θέση να υλοποιεί με αυτονομία τμήματα του σχεδίου και ειδικότερα εκείνα που μας αφορούν. Εδώ λοιπόν εμείς θα έπρεπε να συλληφθούμε, ενώ η ενοχή μας θα επιβεβαιωνόταν από την ανεύρεση του δηλητήριου στις αποσκευές μας. Δεν ξέρω αν θα επιδίωκαν και την πλήρη ή μερική ομολογία μας ύστερα από  βασανιστήρια, αλλά δεν το αποκλείω. Εάν κατάφερναν έστω και έναν από μας να ομολογήσει συμμετοχή σε κίνημα, αυτό θα έδινε στην πλεκτάνη τους μια κάποια αληθοφανή υπόσταση.

Επίσης, ένα σημαντικό πράγμα που ακόμη δεν ήξερα είναι το κατά πόσο οι τοπικές αρχές ήταν ανακατεμένες στην όλη δολοπλοκία, αν και, έχοντας γνωρίσει τον Ύπαρχο Μένη και ξέροντας ότι έχει διατελέσει σωματοφύλακας του Άνακτα, αλλά και μέλος της ομάδας που μαθήτευσε παρά τον Αριστοτέλη, θεωρούσα τελείως απίθανο να είναι ενεργό μέλος της κλίκας που μας έχει στοχοποιήσει.

Κοίταξα με νόημα τον Οινοκράτη και εκείνος μου χαμογέλασε καθησυχαστικά.  Μετά στράφηκα προς τον αξιωματικό και τον ρώτησα ήρεμα.

«Από πού κατάγεσαι συνέλληνα;»

«Από την Μίλητο», μου απάντησε.

«Και ο συνάδελφός σου που θα μας συνοδέψει στη Διοίκηση;»

«Από τα Άβδηρα».

«Και ποιος είναι αυτός που μας κατηγορεί ότι συνωμοτούμε;»

«Δεν τον γνωρίζω. Εγώ εκτελώ διαταγές».

«Που προέρχονται;»

«Από τη Διοίκηση».

Τον κοίταξα επίμονα στα μάτια: «Άκουσέ με τώρα προσεκτικά στρατιώτη», του είπα. «Δεν έχω κατά νου να αντισταθώ και θα έρθω οικειοθελώς μαζί σου, αλλά έχω ένα θεμιτό αίτημα. Αν δεν το ικανοποιήσεις σε διαβεβαιώ ότι θα θεωρήσω εσένα προσωπικά μπλεγμένο σε οργανωμένο ανθελληνικό και αντιβασιλικό κίνημα και να είσαι σίγουρος πως θα υποστείς τις συνέπειες.  Γιατί, δυστυχώς, ένα τέτοιο κίνημα είναι όντως υπαρκτό».

Έδειξε, προς στιγμήν, να το σκέφτεται.

«Σε ακούω», μου είπε εν τέλει.

«Θέλω να με οδηγήσεις κατ’ ευθείαν στον Ύπαρχο, τον Μένη τον Πελλαίο».

Τη στιγμή εκείνη ο άλλος αξιωματικός, ο Αβδηρίτης, πλησίασε τον Μιλήσιο και του ψιθύρισε, με ένταση, κάτι στο αυτί.

«Ο ύπαρχος Μένης μόλις σήμερα επέστρεψε από την Βακτριανή και δεν νομίζω ότι άρχισε να δέχεται οποιονδήποτε», είπε εκείνος μετά.

Ο Μένης ήταν πίσω, στο μέτωπο; Αυτό με παραξένεψε κάπως.

«Εμένα θα με δεχτεί, να είσαι σίγουρος», τον διαβεβαίωσα.

.

Τελικά ο Μιλήσιος αξιωματικός έδειξε να πείθεται πως δεν είχε τίποτα να χάσει με το να μου υποσχεθεί ότι θα οδηγηθώ μπροστά στον υπεύθυνο για την Φοινίκη, τη Συρία και την Κιλικία. Πράγματι, είπε στον συνάδελφό του να με πάει  κατ’ ευθείαν στο ανάκτορο όπου έχει καταλύσει ο Μένης, το οποίο άλλωστε, από ό, τι θυμόμουν, ήταν δίπλα στο διοικητικό μέγαρο. Ο Αβδηρίτης ζήτησε το ξίφος μου, εγώ του το έδωσα, και στη συνέχεια βγήκαμε από το πλοίο,  μας ανέβασαν στην άμαξα που περίμενε στην προκυμαία, αμπάρωσαν τις πόρτες από την έξω πλευρά και περικυκλωμένοι από τέσσερεις ντόπιους ιππείς ξεκινήσαμε…

.

Μέσα στο όχημα επικρατούσε σκοτάδι μόλις χαραγμένο απ’ τις ανταύγειες των φαναριών του λιμανιού που εισχωρούσαν από ένα φραγμένο μικρό παράθυρο, ψηλά, στο πίσω μέρος της άμαξας.

«Όλα εν τάξει;» ρώτησα τον Οινοκράτη.

«Απολύτως» μου ψιθυρίζει όσο δυνατά χρειάζεται για να τον ακούσω πάνω από τον θόρυβο που  προκαλεί ο καλπασμός των αλόγων και η ίδια η άμαξα. «Το αντικείμενο κατεδύθη και, κάτω από τον ιματισμό μας, τόσο εγώ, όσο και ο Χοντρόης έχουμε κάποιο στοιχειώδη οπλισμό. Εγώ ένα μικρό εγχειρίδιο και εκείνος, τυλιγμένη γύρω από την ευρεία του περιφέρεια, μια σφενδόνη, που απ ό, τι ξέρω τη χειρίζεται με επιδεξιότητα». Ο ευτραφής Πέρσης μου απεύθυνε ένα χαμόγελο συνενοχής και μου έδειξε με το παχουλό του δάχτυλο την περιοχή της μέσης του.

«Το αντικείμενο… κατεδύθη;»

«Το έδεσα με γερό νήμα που βρήκα στη αποθήκη του πλοίου και το κρέμασα μέσα στο νερό της θάλασσας με τρόπο που να μην φαίνεται από πουθενά. Όταν επιστρέψουμε για να πάρουμε τα πράγματά μας θα το ανασύρω στο άψε σβήσε και δεν θα με πάρει χαμπάρι κανείς».

Ξαφνικά η άμαξα τραντάχτηκε απότομα και συνέχισε να τραντάζεται σαν να μπήκε σε δρόμο χωρίς λιθόστρωση. Ο Οινοκράτης σηκώθηκε και, από το μικρό πίσω παράθυρο,  προσπάθησε να διακρίνει τι συμβαίνει έξω. Ένα μισογεμάτο φεγγάρι  τον βοήθησε.

«Δεν…», είπε.

«Τι δεν;»

«Δεν κατευθυνόμαστε στο Διοικητήριο. Ούτε, βέβαια, στο ανάκτορο του Ύπαρχου Μένη. Μάλλον απομακρυνόμαστε απ’ το κέντρο της πόλης και ανηφορίζουμε το ύψωμα που την περιβάλλει».  

Τα λόγια του με έβαλαν σε συναγερμό. Σκέφτηκα πως ο επικεφαλής του αγήματος που ήρθε να μας συλλάβει, ο Μιλήσιος, μπορεί και να μην ήταν μυημένο μέλος της κλίκας των Άλλων, όμως ο Αβδηρίτης αξιωματικός σίγουρα ήταν.  Επομένως δεν είχε κανένα λόγο να μας οδηγήσει στον Μένη, που απ’ ό, τι φαίνεται είναι αμέτοχος στη σύλληψή μας. Αντίθετα είχε κάθε λόγο ή να μας αναγκάσει να ομολογήσουμε  (οτιδήποτε) πριν μας παραδώσει ή, ακόμη χειρότερα, να μας εξαφανίσει και να ισχυριστεί μετά ότι δραπετεύσαμε. Θα μπορούσε ακόμη και να μας εκτελέσει και να πει ότι προβάλαμε αντίσταση και αναγκάστηκε να μας σκοτώσει αμυνόμενος.

Άπλωσα το χέρι μου προς την πλησιέστερη πόρτα της άμαξας και προσπάθησα να δω εάν θα υποχωρούσε σε δυνατό σπρώξιμο. Όχι. Και οι δύο εκατέρωθεν πόρτες ήταν καλο-αμπαρωμένες με γερά μαδέρια, από την έξω μεριά. Και δεν υπήρχε καν ο απαιτούμενος χώρος για να πάρει κανείς φόρα πριν σπρώξει. Μετά, με όση όραση μου επέτρεπε ο λιγοστός  φωτισμός και την απαραίτητη βοήθεια της αφής, διαπίστωσα πως στο μπροστινό μέρος του αμαξώματος υπήρχε ένα φραγμένο άνοιγμα που προφανώς ένωνε τον θάλαμο των επιβατών με την κάπως ανυψωμένη υπαίθρια θέση του ηνίοχου.  Έσπρωξα αυτό το φράγμα και κατάλαβα (από την μικρή και κάπως ελαστική αντίσταση που παρουσίαζε) ότι ήταν κλεισμένο, απ’ έξω κι αυτό, αλλά με σκοινί. Έκανα νόημα στον Οινοκράτη και εκείνος κατάλαβε αμέσως. Έβγαλε το κρυμμένο εγχειρίδιο και περνώντας τη λάμα ανάμεσα στα σανίδια που έφραζαν το άνοιγμα, κατάφερε ύστερα από λίγο να κόψει το σκοινί της άλλης πλευράς. Το ξύλινο φράγμα  αποσπάστηκε και έπεσε στο δάπεδο, ενώ εμείς οι δύο καταφέραμε, στριμωχτά αλλά αθόρυβα, να περάσουμε έξω, μια ανάσα απόσταση από την πλάτη του ασιάτη που οδηγούσε την άμαξα.

Έκανα νόημα πίσω, στον Χοντρόη και εκείνος με εξαιρετική, για τον όγκο του, ταχύτητα ανέσυρε από τα εσώτερα στρώματα της κυκλικής του ύπαρξής την σφενδόνη, μου την έδωσε και άρχισε να βγάζει μικρές στρογγυλεμένες πέτρες από διάφορα μυστηριώδη σημεία της ασιατικής του αμφίεσης. Του έγνεψα ότι τα βλήματα προς το παρόν δεν μου χρειάζονται. Έκανα επίσης νόημα στον Οινοκράτη δείχνοντάς του ένα εξαιρετικό εύρημα ακουμπισμένο χάμω, δίπλα στα πόδια του ηνίοχου: Ένα μικρό ασιατικό τόξο και, παραδίπλα, μια γεμάτη φαρέτρα.  

Σήκωσα το δεξί χέρι με τα τρία μεσαία δάχτυλα ανοιχτά. Μετά έκλεισα την παλάμη και άρχισα να αριθμώ άηχα, ανοίγοντας αυτά τα δάχτυλα ένα ένα. Στο τρίτο κινηθήκαμε  μαζί. Εγώ πέρασα το σκοινί της σφενδόνης πάνω από το κεφάλι του αμαξά και τον τράβηξα απότομα και δυνατά προς το μέρος μου, όπου και τον υποδέχτηκα με μια γερή κουτουλιά, ικανή να τον στείλει με μιας στη χώρα των χαμένων αισθήσεων. Ταυτόχρονα ο Οινοκράτης οικειοποιούταν το τόξο και τα βέλη.

Πήρα το ασιατικό κάλυμμα της κεφαλής του ηνίοχου και το φόρεσα∙ μετά πήρα τη θέση του, άρπαξα τα ηνία και κοίταξα τριγύρω. Καθώς το έδαφος ήταν ανηφορικό η άμαξα επιβράδυνε και οι ιππείς είχαν περάσει μπροστά εκτός από έναν, αλλά και αυτός που ακολουθούσε δεν έμοιαζε να έχει αντιληφθεί την αλλαγή στη θέση του αμαξά. Έριξα μια ερευνητική ματιά μπροστά και στο φως της μισόγιομης σελήνης είδα ότι, λίγο παρακάτω,  υπήρχε ένα άνοιγμα όπου ο χωματόδρομος πάνω στον οποίο τρέχαμε, διασταυρωνόταν χιαστί με έναν πλακοστρωμένο δρόμο που πιθανότατα προερχόταν από το κέντρο της πόλης και τραβούσε προς τα τείχη. Τράβηξα τα γκέμια επιβραδύνοντας ακόμη περισσότερο το όχημα.

«Εδώ θα στρίψουμε», είπα στους συντρόφους μου. «Θα προσπαθήσω να πάρω την κατηφόρα προς το κέντρο. Εσύ Οινοκράτη ανέβα εδώ δίπλα μου. Εάν μας πλησιάσουν χρησιμοποίησε το τόξο. Εσύ Χοντρόη  έβγα απ’ το κουβούκλιο, πάρε τη σφενδόνη σου από χάμω και, καθώς θα στρίβουμε, απάλλαξέ μας από τον ασιάτη. Μετά μπορείς να χρησιμοποιήσεις τις πέτρες σου ενάντια σε αυτόν που μας ακολουθεί από πίσω».  

.

Εάν τα άλογα ήσαν περισσότερα από ένα, ίσως η αιφνίδια αλλαγή πορείας να αποτύγχανε και η άμαξα να ανατρεπόταν. Όμως, καθώς το άλογο ήταν μόνο ένα και είχα ήδη λιγοστέψει την ταχύτητα, με την στροφή προς τα αριστερά μόνον οι δεξιοί τροχοί σηκώθηκαν στον αέρα, αλλά μετά ξανακάθισαν στη θέση τους. Τα καταφέραμε.  Καθώς στρίβαμε, ο Χοντρόης, ξεφωνίζοντας ¨Ύπαγε εις το πι-πι-πυρ της καθάρσεως¨ έδωσε μια γερή σπρωξιά στον αναίσθητο (τέως) οδηγό του οχήματος και τον πέταξε έξω. Ο καβαλάρης που μας ακολουθούσε, μόλις μετά βίας κατάφερε να αποφύγει τις συνέπειες που θα είχε, τόσο για τον ίδιο όσο και για τον πεπτωκότα, το να πέσει απάνω του. Μετά, καθώς εμείς απομακρυνόμασταν στην κατηφόρα, έμεινε για λίγο αναποφάσιστος εάν θα έπρεπε να μας ακολουθήσει μόνος του η εάν θα ήταν καλύτερα να σπεύσει να ειδοποιήσει τους προπορευόμενους που δεν είχαν ακόμη καταλάβει ότι τα (τρία) πουλάκια είχαν κάνει φτερά, μαζί με το κλουβί τους. Τελικά προτίμησε το δεύτερο δίνοντάς μας έτσι το χρόνο να πάρουμε μια ανάσα πριν ξαναφανούν, όλοι μαζί στο κατόπι μας.

Τι να πω για την κυριολεκτικά ξέφρενη πορεία μας προς το Μέγαρο του Ύπαρχου; Ας πω μόνο πως ήταν τυχεροί όσοι δεν νυχτοπερπατούσαν εκείνη την ώρα κι έτσι δεν βρέθηκαν στο δρόμο μας, γιατί δεν υπήρχε τρόπος να γίνει οποιοσδήποτε ελιγμός της άμαξας. Μας είχε πάρει η κατηφόρα και μόνον όταν φτάσαμε στο ίσωμα του κέντρου κατάφερα να ελέγξω κάπως το ξαναμμένο άλογο. Τυχεροί ήμασταν και εμείς που  οι διώκτες μας δεν διέθεταν εκήβολα όπλα. Εάν ήσαν τοξότες, όπως ας πούμε οι Σκύθες που αστυνομεύουν το αθηναϊκό Άστυ, ίσως και να μην τα καταφέρναμε να φτάσουμε ως το Μέγαρο. Όσο αφορά στα δόρατά τους, εκτοξευμένα από ιππείς που καλπάζουν δεν είχαν πολλές δυνατότητες ευστοχίας: εκτός από ένα που καρφώθηκε στο ξύλο του κουβούκλιου της άμαξας, τα υπόλοιπα διασπάρθηκαν άπραγα καθ’ οδόν. Αντίθετα, εκείνοι σύντομα ανακάλυψαν ότι εμείς  είχαμε όπλα ικανά να δράσουν από μακριά, καθώς και καλούς χειριστές. Έτσι δεν κατάφεραν να μας πλησιάσουν και να χρησιμοποιήσουν τα ξίφη τους και, όταν φτάσαμε αρκετά κοντά στην έδρα του Ύπαρχου, έκαναν μεταβολή  και εξαφανίστηκαν..

Λίγο αργότερα ο Ύπαρχος Μένης από την Πέλλα με υποδεχόταν με τις αγκάλες ανοιχτές και ένα πλατύ χαμόγελο να φωτίζει το νεανικό του πρόσωπο. «Λόγιε Εύελπι, χαίρομαι που σε ξαναβλέπω. Μου είπαν το όνομά σου και δε το πίστευα πως είσαι πάλι εδώ. Είχα μάθει πως η υπηρεσία σου σε ήθελε στην Αθήνα και νόμιζα πως έχεις εγκατασταθεί εκεί τα τελευταία χρόνια».

Ανταπέδωσα το χαμόγελο και είπα στον Μακεδόνα αξιωματούχο πως επιστρέφω στη στρατιά για να δώσω συνολική αναφορά για τα όσα συνέβησαν και συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό στην Αθήνα, αλλά και γιατί έμαθα ότι ο άμεσος προϊστάμενός μου ο Καλλισθένης, ήταν θύμα κακόβουλης επίθεσης και θεώρησα χρέος μου να επιστρέψω για να του συμπαρασταθώ.

Έπαψε να χαμογελά. «Ναι ξέρω μερικά πράγματα γι αυτό», μου είπε. «Ήμουν στα Βάκτρα για τον γάμο του Αλέξανδρου αλλά και για να δώσω τη δική μου αναφορά για τις χώρες που μου ανατέθηκε να επιβλέπω. Επέστρεψα μόλις σήμερα. Το θέμα της δυσμένειας του Καλλισθένη συζητιέται ανάμεσα στους εταίρους αυτόν τον καιρό και μπορώ να σου πω ότι οι περισσότεροι παλαίμαχοι στρατηγοί είναι με το μέρος του. Αλλά θα μιλήσουμε διεξοδικά για όλα αυτά».

Ύστερα παρατήρησε κάτι που τον έκανε να αλλάξει θέμα: «Αλλά για πες μου, γιατί κυκλοφορείς άοπλος; Εντάξει, δε λέω, μετά την προσπάθεια των Καρχηδόνιων να ανακαταλάβουν την μητρόπολή τους, προσπάθεια που απέτυχε χάρη και στη δική σας συμβολή πριν σχεδόν τρία χρόνια, έχουμε λάβει όλα τα μέτρα  ώστε στη πόλη να επικρατεί ειρήνη και ασφάλεια.  Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ενδείκνυται να κυκλοφορούμε άοπλοι».

«Το ξίφος μου βρίσκεται στα χέρια ενός Αβδηρίτη αξιωματικού της φρουράς, ο οποίος απήγαγε, εμένα και τους δύο συνοδούς μου, πριν ακόμη αποβιβαστούμε από το πλοίο και από τον οποίο μόλις τώρα καταφέραμε να ξεφύγουμε. Ένας άλλος αξιωματικός της φρουράς διενεργεί έρευνα στο πλοίο που μας μετέφερε ως εδώ απ’ την Αθήνα, ψάχνοντας στοιχεία που υποτίθεται ότι μας ενοχοποιούν».

Μια έκφραση απορίας απλώθηκε στο πρόσωπό του. «Δεν έχω ιδέα» μονολόγησε. «Και αυτό είναι σοβαρό. Για τι πράγμα σας κατηγορούν;»

«Υποτίθεται ότι υπήρξε εναντίον μας κατηγορία για συνωμοσία ενάντια στον Βασιλέα».

«Τόσο σοβαρό; Χωρίς εγώ να μάθω τίποτα;»

Ο Μένης έδωσε εντολή να φωνάξουν τον υπασπιστή του. Εκείνος παρουσιάστηκε σχεδόν αμέσως. Ο Ύπαρχος τον διέταξε να πάει πάραυτα, μαζί με ένα ισχυρό απόσπασμα οπλιτών και έναν από τους δικούς μου (που περίμεναν στον προθάλαμο) στο πλοίο μας, στο λιμάνι και να φέρει αμέσως εδώ τον αξιωματικό, τους ντόπιους φρουρούς καθώς και τα τυχόν ευρήματά τους..

«Το λιμάνι ήταν ακόμη γεμάτο κόσμο», μου αφηγήθηκε αργότερα ο Οινοκράτης, ο οποίος συνόδεψε τον Υπασπιστή ως το πλοίο, «γιατί μετά την ¨σύλληψή¨ μας, το λιμεναρχείο είχε δώσει την άδεια για την αποβίβαση και την μερική εκφόρτωση εμπορευμάτων. Τα υπόλοιπα θα τα ξεφόρτωναν με το φως της μέρας. Το μόνο σκάφος που βρισκόταν ακόμη υπό επιτήρηση ήταν το δικό μας. Όμως και εκεί το ψάξιμο είχε τελειώσει χωρίς να βρεθεί κανένα στοιχείο εις βάρος μας.  Όταν φτάσαμε, ο Μιλήσιος αξιωματικός ετοιμαζόταν να αποχωρήσει άπραγος. Του φάνηκε περίεργο που θα έπρεπε να παρουσιαστεί επειγόντως στον Ύπαρχο, αλλά ακόμη πιο περίεργο πρέπει να του φάνηκε πως μαζί με τον υπασπιστή ήμουν και εγώ. Ανοιγόκλεισε πολλές φορές τα μάτια του κοιτάζοντάς με για να βεβαιωθεί ότι ήμουν όντως ένας από τους ακόλουθους του κατηγορούμενου ¨Αθηναίου¨. Δεν ξέρω πού κατάληξε, ίσως ότι όλη αυτή η ιστορία ήταν μια δοκιμασία για να ελεγχθεί η πίστη των αξιωματικών της φρουράς, ή κάτι άλλο ανάλογο∙ πάντως, γεγονός είναι ότι δεν έφερε καμία αντίρρηση και μας ακολούθησε μαζί με τους ντόπιους φρουρούς».   

.

Από την πρώτη ανάκριση στην οποία υποβλήθηκε ο αξιωματικός από τη Μίλητο, προέκυψε ότι νωρίς το απόγευμα κατέφθασε στην φρουρά της πόλης ένας οπλίτης με τα διακριτικά του αγγελιοφόρου και παρέδωσε γραπτή εντολή για την σύλληψη ενός ταξιδιώτη και των δύο συνοδών του. Οι καταζητούμενοι βρίσκονταν στο πλοίο ¨Πόντος¨ που αναμενόταν να καταπλεύσει την ίδια εκείνη μέρα με την νηοπομπή που προερχόταν από τον Πειραιά της Αττικής. Όχι, την εντολή δεν την είχε παραλάβει ο ίδιος, αλλά ο εφημερεύων αξιωματικός από τα Άβδηρα. Ο ίδιος, πάντως, είχε ελέγξει το έγγραφο και είχε διαπιστώσει πως έφερε το κέρινο αποτύπωμα του δαχτυλιδιού του Ύπαρχου. Του φάνηκε γνήσιο. Μετά δεν έκανε άλλο παρά να υλοποιήσει την εντολή.  Όχι, τον αξιωματικό από τα Άβδηρα δεν τον γνωρίζει από παλιά. Είναι ένας από εκείνους που μετατέθηκαν πρόσφατα στη Φρουρά της Τύρου. Πού βρίσκεται τώρα; Μα κανονικά θα έπρεπε, αφού παραδώσει τους συλληφθέντες  στην προσωπική φρουρά του Ύπαρχου, να βρίσκεται στη θέση του, δηλαδή εδώ δίπλα, στο κτίριο της Διοίκησης.

Όμως ο Αβδηρίτης δεν βρέθηκε εκεί. Ούτε πουθενά αλλού, τουλάχιστον στο μικρό χρονικό διάστημα που μείναμε στην Τύρο. Όταν αναχωρούσαμε, αποχαιρετώντας με, ο Μένης με διαβεβαίωσε πως θα διαλεύκανε σύντομα αυτή την αλλόκοτη ιστορία, και θα με ενημέρωνε για τα αποτελέσματα της έρευνας.

.

Κατά τη σύντομη παραμονή μας στην πόλη -νησί, ο Πελλαίος, μου είχε επαναλάβει πόσο ευγνώμων αισθανόταν για τη συμμετοχή μας στον εντοπισμό του παραλλαγμένου στόλου και την απόκρουση της απόπειρας των Καρχηδόνιων να ανακαταλάβουν την Τύρο∙ με είχε δε επισταμένα ρωτήσει τι κάνει εκείνος ο παλαίμαχος στρατιώτης, ο Παλαμήδης, που είχε παίξει καθοριστικό ρόλο στα γεγονότα. Εμείς, τότε, είχαμε αναχωρήσει αμέσως για την Αθήνα, αλλά ο Μένης είχε στη συνέχεια την ευκαιρία να αναπροσαρμόσει όλη την τοπική του πολιτική, (προς το καλύτερο, θέλει να πιστεύει) και να στερεώσει αποτελεσματικότερα τον έλεγχό του στην περιοχή. Είχε κατανοήσει πως η απώλεια της Τύρου ήταν επώδυνη για τους Καρχηδόνιους, αλλά όταν τους παράγγειλε ότι η συνέχιση του εμπορίου μαζί τους θα εξαρτιόταν βασικά από τις τιμές των προϊόντων τους και από το εάν θα δημιουργούσαν προβλήματα στην Εσωτερική Θάλασσα, δήλωσαν πως -για το καλό του εμπορίου- είχαν πρόθεση να συνεργαστούν ειρηνικά με τη νέα διοίκηση της πόλης.

Επί πλέον ο Μένης με ενημέρωσε για τις τελευταίες εξελίξεις στο μέτωπο.

Έμαθα έτσι ότι η νέα σύζυγος του Αλέξανδρου και άνασσα πλέον των Μακεδόνων ήταν μια ασιάτισσα σπάνιας ομορφιάς, κόρη ενός τοπικού άρχοντα της Βακτριανής -Σογδιανής. Ήταν πολύ νέα και την έλεγαν Ρωξάνη, που, στη γλώσσα της σημαίνει ¨φωτεινό αστέρι¨.  Ο γάμος θα διευκολύνει την αποδοχή των νέων ισορροπιών από τους ατίθασους ντόπιους, σε αυτή την απομακρυσμένη και ανυπότακτη περιοχή της (έως τώρα) Περσικής Αυτοκρατορίας. Και, ας το σημειώσουμε κι αυτό, ο Αλέξανδρος δείχνει πάλι ευδιάθετος και μοιάζει να έχει ξεπεράσει τη θλίψη που του προκάλεσε η αιματηρή σύγκρουση με τους Μακεδόνες στρατηγούς, έστω κι αν αυτοί δεν έπαψαν να γκρινιάζουν και να μουρμουρίζουν ότι θα προτιμούσαν μια ελληνίδα για βασίλισσα, και έναν αμιγώς έλληνα για μελλοντικό γιο και διάδοχο του  βασιλιά.

Αλλά, πέρα από όλα αυτά, ο Μένης μου έδωσε μερικές χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με το θέμα που κυρίως με απασχολούσε και που ήταν η αιτία του ταξιδιού μου πίσω στην προελαύνουσα στρατιά. Ο ίδιος, βέβαια, είχε παραμείνει στην αυλή για μικρό χρονικό διάστημα -ίσα ίσα για να υποβάλει την αναφορά του στον βασιλέα και να παραστεί στους γάμους – αλλά είχε την ευκαιρία να ακούσει τα όσα λέγονταν από τους υψηλόβαθμους συναδέλφους του.  Με βάση λοιπόν αυτά, ο προϊστάμενός μου, ο Καλλισθένης ο Ολύνθιος είχε περιπέσει σε φανερή δυσμένεια. Αν και δεν είχε συλληφθεί τελούσε υπό επιτήρηση και ορισμένες αρμοδιότητες του είχαν αφαιρεθεί. Αιτία γι αυτόν τον περιορισμό ήταν οι κακόβουλες φήμες που κυκλοφορούσαν εις βάρος του, αλλά και η φανερή διαφοροποίησή του από τον στενό βασιλικό κύκλο στο θέμα της ¨προσκύνησης¨. Χωρίς να του γίνει μάθημα η περίπτωση του Παρμενίωνα ή η ακόμη πιο πρόσφατη του Κλείτου του Μέλανα, είχε αντιπαρατεθεί στον Αλέξανδρο και μάλιστα προσωπικά και δημόσια. Οι στρατηγοί, -που κατά τα άλλα συμμερίζονται τις ενστάσεις του Καλλισθένη- λένε πως η ανοχή του Αλέξανδρου απέναντι στον Ολύνθιο πιθανότατα οφείλεται στην συγγένειά του με τον Αριστοτέλη.  

Η είδηση ότι ο Καλλισθένης, αν και υπό επιτήρηση, δεν είχε φυλακιστεί, αλλά κυκλοφορούσε και επομένως θα μπορούσα να τον συναντήσω και να συζητήσω μαζί του για το πως θα καταφέρναμε να ανατρέψουμε αυτή την κατάσταση, αφενός με χαροποίησε και αφετέρου με έκανε να καταλάβω ότι θα έπρεπε να βιαστώ.

.

Αναχωρήσαμε από την Τύρο ιππεύοντας ξεκούραστα άλογα και με τις ταξιδιωτικές μας προμήθειες ανανεωμένες. Ο Ύπαρχος μάλιστα προσφέρθηκε να μας δώσει μια ομάδα ένοπλων συνοδών, αλλά αρνήθηκα. Έχοντας συνειδητοποιήσει πόσο αδίστακτοι και επικίνδυνοι είναι οι εχθροί μας,  δεν ήθελα ο φιλότιμος Μένης να εμπλακεί περισσότερο παρέχοντάς μας ανοιχτή και επίσημη συμπαράσταση.    Εκτός αυτού, θεωρούσα ότι όσο λιγότεροι ταξιδεύαμε, τόσο περισσότερο ευέλικτοι και λιγότερο εντοπίσιμοι θα ήμασταν.

Μέρος όγδοο, κεφάλαιο πέμπτο: Ένα απρόοπτο εύρημα.

(αφηγείται ο Εύελπις) 

Αν και η ακτογραμμή που συνδέει τη Μικρά Ασία με την Αίγυπτο δεν έχει πολλούς φυσικούς όρμους, διαθέτει αρκετά λιμάνια και άλλα προστατευμένα σημεία όπου τα πλοία που παραπλέουν την ακτή μπορούν να αγκυροβολήσουν είτε σε περίπτωση έντονης θαλασσοταραχής είτε, συνηθέστερα, προκειμένου να διανυκτερεύσουν και να ανεφοδιαστούν. Πράγματι, αυτή εδώ η διαδρομή αποτελεί έναν από τους πιο αρχαίους και τους πιο χρησιμοποιημένους εμπορικούς δρόμους του γνωστού μας κόσμου και οι λαοί που κατοικούν τα παράλια έχουν εξειδικευτεί στις ναυτικές εμπορικές συναλλαγές ήδη εδώ και αιώνες. Σε ένα τέτοιο σημείο είχαμε αποβιβαστεί εκείνο το βράδυ. Από ό, τι μας είπε ο πλοίαρχος ήταν ο τελευταίος σταθμός πριν την Τύρο, για την οποία, αν όλα εξακολουθούσαν να είναι ούρια όσο ο μέχρι στιγμής άνεμος, θα ξεκινούσαμε αύριο τα χαράματα και όπου θα καταπλέαμε πριν από τη δύση του αυριανού ήλιου.

Ήταν μια τυπική ημι-υπαίθρια ναυτική εγκατάσταση. Εκτός από ένα μεγάλο πλινθόκτιστο μαγειρείο και μια δεξαμενή πόσιμου νερού, υπήρχαν αποθήκες τροφίμων, χώροι φύλαξης εργαλείων για τυχόν επείγουσες επισκευές των σκαφών, κάποιες ξύλινες κατασκευές-καταλύματα για το προσωπικό του ναύσταθμου και τους αξιωματικούς των διερχόμενων πλοίων και μια περιφραγμένη έκταση όπου μπορούσαν να τοποθετηθούν ενοικιαζόμενα αντίσκηνα διανυκτέρευσης για όποια μέλη των πληρωμάτων δεν ήθελαν να κοιμηθούν στην άμμο, κάτω από τον έναστρο ουρανό. Υπήρχαν επίσης ήδη εγκατεστημένες επιμήκεις τάβλες όπου πήραν θέση όσοι προτιμούσαν να μην την βγάλουν με ξηρά τροφή εκείνο το βράδυ.

Στους πάγκους που περιέβαλαν αυτές τις τάβλες καταλήξαμε και εμείς: εγώ, ο Οινοκράτης και ο απαραίτητος και εξυπηρετικός Χοντρόης, τραβηγμένοι από τις θελκτικές μυρωδιές των ψαριών που έβραζαν, τηγανίζονταν και ψήνονταν μέσα, αλλά και έξω, στο προαύλιο του μαγειρείου. Ύστερα από λίγο έφτασαν και κάθισαν κοντά μας και άλλοι συνταξιδιώτες, ανάμεσα στους οποίους ο κυβερνήτης και ο  πρωρεύς[1] του σκάφους που μας μετέφερε και που ήταν αραγμένο εκεί, λίγο παρακάτω από το σημείο όπου δειπνούσαμε.  

Είχε ήδη νυχτώσει και οι φωτιές που λαμπύριζαν σε διάφορα σημεία  των εγκαταστάσεων είχαν  αρχίσει να κατακάθονται και να μετατρέπονται σε κατακόκκινες θράκες. Εμείς ετοιμαζόμαστε να εγκαταλείψουμε την τάβλα της εστίασης, όταν ακούσαμε φωνές και παρατηρήσαμε κάποια κινητικότητα στη φρουρά που περιπολούσε στην παραλία επιβλέποντας τα αραγμένα πλοία. Αναταραχή, φωνές, ίσως και κάποιες κλαγγές όπλων. Πριν προλάβουμε να καταλάβουμε περί τίνος ακριβώς πρόκειται, νάσου που ο κελευστής του σκάφους  καταφτάνει τρέχοντας και ενημερώνει τον πλοίαρχο ότι κάποιοι, μάλλον κλέφτες, είχαν ανεβεί κρυφά στο σκάφος μας. Η φρουρά τους αντελήφθη και τους κυνήγησε. Όμως βοηθημένοι και από το σκοτάδι κατάφεραν μέχρι στιγμής να ξεφύγουν. Τι να κάνουμε; Να τους κυνηγήσουμε και έξω από τον ναύσταθμο;  

Ο κυβερνήτης και ο υποπλοίαρχος σηκώθηκαν αμέσως και κατευθύνθηκαν προς το σκάφος. Τους ακολουθήσαμε κι εμείς. Μόλις φτάσαμε εκεί ο κελευστής ρώτησε έναν ναύτη:

«Ελέγξατε το πλοίο, όπως σας είπα;»

«Εκ πρώτης όψεως, όλα εντάξει», είπε εκείνος.  

«Απ’ ό, τι  φαίνεται δεν πρόλαβαν να πάρουν τίποτα», ανάφερε ο κελευστής στον πλοίαρχο. Εκείνος στράφηκε προς τον πρωρέα:

«Θέλω να εξετάσετε ξανά και με προσοχή το φορτίο. Εσύ ξέρεις πια σημεία είναι τα πιο σημαντικά. Βεβαιώσου ότι όντως δεν έχει γίνει ζημιά».

Μετά στράφηκε στον επικεφαλής της φρουράς που ήταν κι αυτός εκεί: «Χτύπησαν κι άλλα σκάφη;» τον ρώτησε.

«Δεν νομίζω πως πρόλαβαν», απάντησε εκείνος. «Τους αντιληφθήκαμε έγκαιρα. Νομίζω ότι αν τους κυνηγήσουμε έξω από την περίβολο, θα τους πιάσουμε. Όμως ο ναύαρχος, ο επικεφαλής της νηοπομπής, είπε να μην το διακινδυνέψουμε, εκτός κι αν σας έχουν πάρει εξαιρετικά πολύτιμα αντικείμενα».  

Ζήτησα την άδεια να ελέγξουμε τις δικές μας αποσκευές και ο πλοίαρχος συγκατάνευσε. «Πήγαινε», είπα στον Οινοκράτη και εκείνος ακολούθησε τον υποπλοίαρχο και τους ναύτες του. Εξαφανίστηκαν κάτω από μία καταπακτή του καταστρώματος.

Δεν είχε περάσει πολλή ώρα∙ εγώ συνομιλούσα με τον επικεφαλής της φρουράς και τον ρωτούσα εάν τέτοιες επιθέσεις αποτελούν σύνηθες φαινόμενο σε αυτά τα νερά, κι εκείνος μου έλεγε ότι του έχει ξανασυμβεί και ότι υπάρχουν και χειρότερα, όταν είδα το σγουρόμαλλο κεφάλι του Οινοκράτη φωτισμένο από έναν λύχνο που κρατούσε με προσοχή καθώς ανέβαινε την καραβόσκαλα, να προβάλει ξανά από την καταπακτή. Χαμογελούσε μεν, αλλά κάπως περίεργα.

«Δεν λείπει τίποτα», είπε.

«Τότε γιατί έχεις αυτό το ύφος;», τον ρώτησα επειδή τον ήξερα καλά.

«Γιατί πράγματι από τα μπαούλα μας δεν λείπει τίποτα, αλλά στο μεγάλο, εκείνο όπου έχω τακτοποιήσει τα δικά σου πράγματα, είδα κάτι που δεν το είχα ξαναδεί. Μου φάνηκε παράταιρο και παραπανίσιο -εκτός κι αν το πρόσθεσες εσύ πρόσφατα».

 Κοίταξα τα χέρια του. Σε εκείνο που δεν κρατούσε το λυχνάρι είδα ότι ήταν κρεμασμένη μια πάνινη σακούλα. Μου την έδωσε. Το σκοινί που κρατούσε κλειστό το στόμιό της ήταν σφιχτοδεμένο με γερό κόμπο. Κάτι το σκληρό βρισκόταν μέσα της.

«Ο Χοντρόης μπορεί να πάει να κοιμηθεί, εσύ έλα μαζί μου», είπα στον Οινοκράτη.

Ο στρογγυλός Ασιάτης έκανε την χορογραφημένη του υπόκλιση και απομακρύνθηκε. Εγώ οδήγησα τον δικό μου πίσω, στις τάβλες εστίασης, όπου υπήρχε πλέον απόλυτη ερημιά.

Καθίσαμε. Άφησε το λυχνάρι του στο κέντρο της τάβλας, μπροστά μας, ενώ εγώ άφησα εκεί δίπλα τη σακούλα και έβγαλα το εγχειρίδιό μου. «Δεν είναι δα ο Γόρδιος Δεσμός» είπα, «αλλά θα έχει την ίδια τύχη».  Με μια αποφασιστική κίνηση έκοψα το σκοινί. Μετά άνοιξα το στόμιο της σακούλας, είδα το περιεχόμενο και, προς στιγμήν, δεν κατάλαβα τίποτα. Για μια μόνο στιγμή. Γιατί αμέσως μετά κατάλαβα.

«Τι είναι αυτό το πράγμα;» αναρωτήθηκε ο Οινοκράτης απλώνοντας το χέρι του για να δει πώς είναι στην αφή, το μαυριδερό αντικείμενο που ξεπρόβαλε.

Του άρπαξα το χέρι στον αέρα. «Καλύτερα να μην το ακουμπήσεις απ’ ευθείας», του είπα. «Τι σου φαίνεται ότι είναι;»

Πήρε τη σακούλα και έπιασε το εύρημα με αυτήν. Το κοίταξε ολόγυρα. «Το πόδι του Πάνα;»

«Μη το παρακάνεις. Είσαι κοντά, αλλά βάλε λιγότερη φαντασία».

Το ξανακοίταξε και η έμπνευση του ήρθε: «Οπλή, μεγάλη οπλή… Οπλή μεγάλου αλόγου θα έλεγα… Και… μέσα πρέπει να είναι κούφια. Για δες, εδώ έχει ένα πώμα».

Του έπιασα ξανά το χέρι στον αέρα. «Μην την αγγίζεις!».

Αυτή τη φορά με κοίταξε απορημένος.

«Κάθισε. Θα σου εξηγήσω», του είπα.

Αφηγήθηκα περιληπτικά στον Οινοκράτη την συνάντηση ανάμεσα σε εμένα, τον Αριστοτέλη και την πυθαγόρεια φιλόσοφο, λίγες μέρες πριν την αναχώρησή μας από την Αθήνα. Εκεί, τότε, εγώ κι ο Δάσκαλος μάθαμε από την δικτυωμένη οπαδό του αείμνηστου Πυθαγόρα, τις γενικές γραμμές της πλεκτάνης που αποσκοπούσε στην εξουδετέρωση οποιασδήποτε επιρροής ασκούσε ακόμη ο Αριστοτέλης πάνω στον ήδη ένδοξο μαθητή του.  Το σχέδιο, όπως είχε φτάσει στα αυτιά των έμπειρων πυθαγόρειων, είχε ως εξής:

Πρώτα θα κυκλοφορούσαν έντονες φήμες ότι ο Σταγειρίτης αποδοκιμάζει την πολιτική του Αλέξανδρου και ότι οι σχέσεις τους έχουν πλέον ψυχρανθεί. Θα κυκλοφορήσουν επίσης δήθεν έγκυρες πληροφορίες ότι ο εγκατεστημένος στην Αθήνα Αριστοτέλης βρίσκεται σε επαφή με τους αντιμακεδόνες ηγέτες όλου του ελληνικού χώρου συμπεριλαμβανόμενων και κάποιων προσωπικοτήτων από το μακεδονικό Βασίλειο όπου διατηρεί φιλίες από την εποχή που ήταν εγκαταστημένος εκεί.

Οι λόγοι της υποτιθέμενης δυσαρέσκειας του Αριστοτέλη θα είναι ίδιοι με εκείνους που επικαλείται ο ανιψιός του, ο Καλλισθένης, όταν διαφοροποιείται από το άμεσο βασιλικό περιβάλλον: Διαφωνίες σχετικά με την δημιουργία μιας αυτοκρατορίας που να μοιάζει ή να είναι συνέχεια της Περσικής, διαφωνίες για την ουσιαστική διάλυση των πανελλήνιων δομών που είχαν προβλεφθεί από το Συνέδριο της Κορίνθου, διαφωνίες για την ¨θεοποίηση¨ του Αλέξανδρου, διαφωνίες ακόμη και για την αποδυνάμωση της Συνέλευσης  των Μακεδόνων Οπλιτών, όσο και αν για αυτό το θέμα δεν του πέφτει λόγος.

 Όμως, (θα ισχυρίζονται οι φήμες) μετά την ήττα των Σπαρτιατών στη Μεγαλόπολη ο Αριστοτέλης άρχισε να πείθεται πως δεν θα αρκούσε μια ευρύτερη συσπείρωση και μια γενικότερη αποδοκιμασία για να διορθωθεί η πορεία της ελληνικής εξόρμησης στην Ασία, αλλά πως θα έπρεπε να ληφθούν πολύ δραστικότερα μέτρα. Θα πουν δε ότι μετά τον φόνο του Παρμενίωνα πείστηκε εντελώς.

Ο Οινοκράτης έχει μείνει ενεός, να με κοιτάζει με το στόμα ανοιχτό: «Δηλαδή;»

«Ε, ναι φίλε μου! Οι τύποι διαδίδουν ότι ο Αριστοτέλης, οργισμένος  μετά τον φόνο του Παρμενίωνα και του Φιλώτα -ίσως τώρα να προσθέσουν και το φόνο του Κλείτου-  έχει σκοπό να συμπράξει αν όχι να ηγηθεί σε μία συνωμοσία με στόχο την δολοφονία του Αλέξανδρου».

Ο Οινοκράτης εγκαταλείπει το αποσβολωμένο ύφος και εξαπολύει ένα τρανταχτό ξαφνικό γέλιο.

«Δεν είναι δυνατόν!» ξεφυσάει. «Μόνο σε τέτοιο ρόλο δε μπορώ να φανταστώ τον Δάσκαλο!

Κι έπειτα, η μεν Αθήνα απέχει από το μέτωπο της εκστρατείας άπειρους παρασάγγες, ο δε Δάσκαλος είναι σοφός, αλλά δεν είναι μάγος!»

«Και όμως, τελικά θα του αποδοθούν ιδιότητες μοχθηρού μάγου! Και θα δράσει ενάντια στον μαθητή του με τον πιο ύπουλο τρόπο. Θα χρησιμοποιήσει, σύμφωνα πάντοτε με τις κατευθυνόμενες φήμες, το μέσο εξόντωσης που κατ’ εξοχήν φοβούνται και οι πιο καλά φρουρούμενοι ηγέτες: Το δηλητήριο!»

«Διάβολε!..»  λέει ο Οινοκράτης και κόβει το γέλιο.

«Το οποίο δηλητήριο θα βρει κάποιο τρόπο να το στείλει σε δικούς του ανθρώπους -πιθανότατα στον Καλλισθένη- στο μέτωπο. Και -πρόσεξέ με- δε θα πρόκειται για όποιο κι όποιο δηλητήριο…»

«Αλλά;»

«Θα πρόκειται για το ¨νερό της Στυγός!¨»

Ο Οινοκράτης κάτι θυμάται… «Η Στύγα! Διάβαζα γι αυτήν πρόσφατα. Η κακιά υποχθόνια θεότητα που την φοβούνται ακόμα και οι θεοί. Και γι αυτό ο Δίας την προσκαλεί να είναι παρούσα όταν χρειαστεί οι θεοί να του ορκιστούν πίστη ή οτιδήποτε άλλο».

«Ναι Οινοκράτη. Αυτή η πανάσχημη και μοχθηρή θεότητα που κατοικεί στον Άδη διαφεντεύει ένα ποτάμι με δηλητηριασμένο μαύρο νερό. Όποιος, άνθρωπος ή ζώο, το πιει πεθαίνει ακαριαία, η δε τοξικότητά του είναι τέτοια που στο άγγιγμά του οι πέτρες διαβρώνονται και τα μέταλλα σκουριάζουν και διαλύονται. Και έτσι, όπως καταλαβαίνεις,  η ιστορία που διαδίδουν οι συνωμότες αποκτά το απαραίτητο ιερό-μαγικό στοιχείο που γοητεύει τα πλήθη».

«Δηλαδή θες να πεις ότι διαδίδουν πως ο Δάσκαλος κατέβηκε στον Άδη ως άλλος Ορφέας για να προμηθευτεί το δηλητήριο με το οποίο θα δολοφονήσει τον αγαπημένο του μαθητή;»

«Δεν είναι απαραίτητο να κατεβεί στα Τάρταρα. Στα Αροάνια βουνά, στην Πελοπόννησο, υπάρχει όντως μια πηγή με δηλητηριασμένο νερό. Οι Αρκάδες την αποκαλούν ¨Ύδωρ της Στυγός¨. Ο Δάσκαλος θα μπορούσε να το έχει προμηθευτεί από εκεί, ή θα μπορούσε να το αντιγράψει, έτσι όπως εσύ και ο πέρσης φίλος σου αντιγράψατε το περσικό ιερό ποτό στα Σούσα».

Ο Οινοκράτης σκέφτεται για μια στιγμή αυτή την αλλόκοτη και δύσπεπτη ιστορία. Ύστερα διατυπώνει ακόμη μια ένσταση: «Και η μεταφορά; Πού υποτίθεται πως θα το βάλει ο Δάσκαλος; Είπες ότι κανένα υλικό δεν αντέχει την επαφή με την τοξική αυτήν ουσία».

Τον κοιτάζω έντονα και καταλαβαίνει από μόνος του.

«Η οπλή!» λέει. «Το υλικό που αντέχει το δηλητήριο είναι η οπλή του αλόγου. Αυτή εδώ…! Κάποιος την έχει σκάψει εσωτερικά και την έχει γεμίσει με το φαρμάκι…  Και εκείνοι που προορίζονται να την μεταφέρουν στην Ασία…»

«Είμαστε εμείς, Οινοκράτη. Τα καταλληλότερα πρόσωπα. Άνθρωποι κοντινοί στον Καλλισθένη και στον Αριστοτέλη».  

«Επομένως;»

«Επομένως την ξαναβάζεις με προσοχή στη σακούλα της, την δένεις και πάλι προσεκτικά και μετά την ε-ξα-φα-νί-ζεις. Και να ΄χεις στο νου σου ότι πιθανότατα μας παρακολουθούν. Αισθάνεσαι σε θέση να τα καταφέρεις;

«Ασυζητητί !» μου απαντάει χωρίς κανένα δισταγμό..

[1] Πρωρεύς, ή πρωράτης, ονομαζόταν ο αξιωματικός της πλώρης ή υποπλοίαρχος.

Κεφάλαιο τέταρτο. Πλέοντας ξανά προς την Ασία

(αφηγείται ο Εύελπις)

Με τα χέρια ακουμπισμένα στην κουπαστή ατενίζω την ανατολική θάλασσα. Παραδίπλα μου ο Οινοκράτης είναι καθισμένος οκλαδόν στο κατάστρωμα μπροστά σε μια εικονογραφημένη τάβλα και προσπαθεί να μάθει στον Χοντρόη, στημένο ανακούρκουδα  απέναντί του, τους ελληνικούς κανόνες του ¨ζατρικίου με κυβείες¨. Οι φωνές τους, οι ήχοι των κύβων καθώς ρίχνονται με ενθουσιασμό πάνω στην τάβλα, οι κρωγμοί των γλάρων που μας ακολουθούν, ο παφλασμός των κυμάτων, το πλατάγισμα του ιστίου και οι στεναγμοί των κωπηλατών, συνθέτουν το υπόβαθρο των σκέψεών μου. Σκέψεις επείγοντος ταξιδιού, ταυτόχρονα απολογητικές και προγραμματικές… ανήσυχες και ελπιδοφόρες.

Ο ουρανός είναι γαλάζιος και ανέφελος, ο άνεμος ούριος και το μεγαλύτερο μέρος του θαλάσσιου τμήματος του ταξιδιού μας πήγε καλά. Τώρα πλέουμε ανάμεσα στη Μικρά Ασία και τη βόρεια ακτή της Κύπρου. Όπου να ‘ναι θα παρακάμψουμε το αιχμηρό ακρωτήρι του μεγάλου νησιού που δείχνει το δρόμο προς τις ασιατικές ακτές και θα στοχεύσουμε ίσα απέναντι. Μετά θα στρίψουμε προς το Νότο και θα ακολουθήσουμε την ακτογραμμή  ίσαμε την πόλη-νησί της Τύρου.

Το σκάφος μας ανήκει σε μια μικρή νηοπομπή που μεταφέρει αποίκους για τις νέες πόλεις (τις Αλεξάνδρειες), οι οποίες, η μια μετά την άλλη, ξεφυτρώνουν σε κομβικά σημεία της προέλασης προς Ανατολάς. Μεταφέρει επίσης στρατιώτες που θα ενισχύσουν το στράτευμα αντικαθιστώντας τους νεκρούς, τους τραυματίες και εκείνους που επέστρεψαν στις πατρίδες τους, καθώς και ποικίλο πολεμικό εξοπλισμό κατασκευασμένο στα ελληνικά εργαστήρια.  

Δεν ξέρω τι ακριβώς θα συναντήσω κατά την επιστροφή στο μέτωπο, αλλά σήμερα αισθάνομαι αισιόδοξος. Κάνω καλά που σπεύδω δίπλα στον Καλλισθένη. Μετά την επιστολή της Θαίδας, δε θα μπορούσα να παραμείνω στην Αθήνα έχοντας μάθει πως ο προϊστάμενος και καθοδηγητής μου κινδυνεύει. Το γεγονός ότι έπαψα να λαμβάνω γράμματά του μεγέθυναν την ανησυχία μου. Τέλος, έφτασε και η επιστολή του Άρπαλου που, παρά την εύθυμη διατύπωσή της, σήμανε για μένα επείγοντα συναγερμό.

Ο Άρπαλος μου έστελνε τα χαιρετίσματα της Πυθιονίκης και μου περιέγραφε με τελείως απρόσμενο για εκείνον λυρισμό, τις χάρες της μικρής του κόρης. Επίσης, επαναλάμβανε τις ευχαριστίες του για την βοήθειά μου στην οργάνωση του ταξιδιού της προς την Ασία. Μου εκμυστηρευόταν πάντως πως δεν είναι σίγουρος εάν το κλίμα της Βαβυλώνας  κάνει καλό στην Πυθιονίκη και πως και ο ίδιος θα ένοιωθε μεγάλη χαρά εάν κατάφερνε να έρθει, ακόμη μια φορά, στην Αθήνα μαζί της.

Ήταν οι τελευταίες σιβυλλικές αράδες του μηνύματός του, που με τάραξαν. Άλλαζε ξαφνικά ύφος και σημείωνε: ¨Καλά,  δεν τον συμπαθώ ιδιαίτερα τον Ολύνθιο, αλλά και δε περίμενα από αυτόν να πέσει έτσι εύκολα θύμα των αυλοκολάκων που βυσσοδομούν αυτό τον καιρό διεκδικώντας την εύνοια του Αλέξανδρου. Ο δικός σου, αντίθετα,  απ’ ό, τι μαθαίνω έχει επανειλημμένα   συγκρουστεί, όχι μόνο με τον Ηφαιστίωνα αλλά και με τον Αλέξανδρο τον ίδιο.  Φοβάμαι ότι η μοίρα του κρέμεται από αδύναμο νήμα. Επομένως, καλό θα είναι να ‘χεις και εσύ το νου σου¨.

Δε θα μπορούσα λοιπόν να κάνω αλλιώς, παρά να επιστρέψω εσπευσμένα στην προελαύνουσα στρατιά, να μάθω πώς ακριβώς έχουν τα πράγματα και να πράξω ό, τι μπορέσω.

Ο Αριστοτέλης δεν είχε αντίρρηση. Ιδιαίτερα μετά την συνάντησή μας με τον πυθαγόρειο φιλόσοφο. Αν και, σημειώνω, πως ο Δάσκαλος δεν γνώριζε προσωπικά  τον εκπρόσωπο που του έστειλαν οι Πυθαγόρειοι. Γι αυτό, όταν τον είδε να καταφτάνει στο Λύκειο, έμεινε σύξυλος. Γιατί ο εν λόγω φιλόσοφος ήταν γυναίκα. Όμως η έκπληξή του διάρκεσε λίγο. «Ναι, αυτοί δέχονται και γυναίκες», έσκυψε και μου είπε εμπιστευτικά. «Όμως αυτό δεν αλλάζει τίποτα. Ακόμη και έτσι εξακολουθούν να γνωρίζουν πολλά».

 Όντως οι Πυθαγόρειοι  ήξεραν ήδη πολλά πράγματα. Όχι τόσο για τη δυσμένεια στην οποία είχε περιπέσει ο Καλλισθένης, αν και είχαν ακούσει και γι αυτήν, όσο για τις υπονομευτικές κινήσεις της κλίκας των αυτοκρατορικών αυλικών ενάντια στον Δάσκαλο Αριστοτέλη. Προφανώς κάποιος -ή κάποια- μυημένος στην φιλοσοφία του Σαμίου διανοητή  δρούσε κοντά ή μέσα στην ομάδα του Ανάξαρχου.  

«Και τι περιμένατε για να με ενημερώσετε αγαπητή μου κυρία;» διαμαρτυρήθηκε ο Δάσκαλος.

«Ένα από τα δύο, αξιοσέβαστε Αριστοτέλη», απάντησε εκείνη ατάραχη. «Ή να γίνεις επιτέλους πλήρες μέλος του φιλοσοφικού μας ρεύματος, ή να μας ζητήσεις τις πληροφορίες που χρειάζεσαι απευθείας εσύ».

Ο Αριστοτέλης προτίμησε να μην σχολιάσει την απάντηση.

Έτσι μάθαμε ακριβώς πώς θα δρούσαν ενάντια στον Αριστοτέλη οι συνωμότες, καθώς και το ρόλο που θα έπαιζε στη σκευωρία τους μια εσωτερικά σκαμμένη οπλή αλόγου.

Κεφάλαιο τρίτο: Εν τω μεταξύ, ο Οινοκράτης…

Όπου ο (αισιόδοξος) Οινοκράτης προσπαθεί να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, αλλά δεν προλαβαίνει…

Ναι είμαι ο Οινοκράτης. Όνομα κατοχυρωμένο και καταγραμμένο πλέον στα μητρώα της Αθηναϊκής πολιτείας.  Είμαι ο Οινοκράτης πατρός γνωστού και διασήμου, όπως τουλάχιστον πρεσβεύει ο πλέον έγκριτος μεταξύ των κατοίκων της Αττικής Γης, ο φιλόσοφος Αριστοτέλης.

Ναι, τον συνάντησα. Να πω μάλιστα ότι ήταν εκείνος που ζήτησε να με δει. Ήταν χαμογελαστός, με κοίταζε με συμπάθεια και φαίνεται ότι η ιστορία μου τον διασκέδαζε -με την καλή έννοια. Μου έδωσε και μερικές συμβουλές, ίδιες με εκείνες που, όπως είπε, δίνει και στο γιο του, το νεαρό Νικόμαχο. Εγώ του χαμογέλασα επίσης και τον ευχαρίστησα τόσο για τη βοήθειά του στην έρευνα για τις ρίζες μου, όσο και για τις συμβουλές του.

Είμαι ο Οινοκράτης  ο εκ Συρακουσών και δεν νομίζω πως τα μυαλά μου έχουν πάρει πολύ αέρα. Αυτοσυγκρατούμαι και αυτοελέγχομαι. Εκείνο που μου επιτρέπω, μετά την κατάληξη της έρευνας που με αφορά, είναι το να θέτω κι άλλα ερωτήματα, χωρίς αναστολές. Έχω φυσική κλίση στα ερωτήματα και τώρα ξέρω πια και έναν από τους λόγους: αυτόν που το όνομά του αρχίζει από Άλφα, κι ας του άρεσαν τα παρανόμια και τα καλόβολα παρατσούκλια.

Είμαι ο Οινοκράτης ο ταξιδεμένος∙ και αυτόν τον καιρό, ανάμεσα στα πολλά καινούργια της νέας φάσης της ζωής μου, διαβάζω και γράφω. Διαβάζω στη βιβλιοθήκη του οίκου του Ευρύνου, αλλά και σε εκείνη του Λυκείου στην οποία ο Αριστοτέλης μου επέτρεψε ελεύθερη πρόσβαση, τιμής ένεκεν (προς τον ευρύστερνο Δάσκαλό του), πράγμα που σημαίνει διπλή τιμή για τον Οινοκράτη, τον διατελέσαντα έως και δούλο.

Γράφω. Αυτή τη φορά όχι μόνον προς το αγαπημένο μου Πουλχερίδιον.  Αν και, όπου να ‘ναι, θα της γράψω μια μεγάλη επιστολή, με λεπτομέρειες για όλα αυτά τα αναπάντεχα που μου συμβαίνουν. Γράφω για να βάλω λίγη τάξη σε αυτά (τα φύσει αντιφατικά) που προσλαμβάνω επειδή ζω και σ’ αυτά (τα επίσης ανακατεμένα) που μαθαίνω επειδή διαβάζω. Γι αυτό να μην παραξενευτείς άγνωστέ μου αναγνώστη και να με συγχωρήσεις που βασικά απευθύνομαι σε εμένα τον ίδιο.

Έτσι λοιπόν φίλτατε, ο νέος  Οινοκράτης διαβάζει, γράφει, παρακολουθεί με αυξημένο ενδιαφέρον τη συντροφιά των σκύλων, ή κυνικών, και κάνει μακρές συνομιλίες εκεί κάτω, στου Κυνοσάργους, με τον Κράτη τον Θηβαίο και την όμορφη Ιππαρχία, τη γυναίκα του. Αυτοί οι δύο είναι οι αγαπημένοι μου συνομιλητές πάνω σε θέματα όπως η αναζήτηση της Ευτυχίας, ή η σχέση αυτής της τελευταίας με την Αρετή, ή εάν -αυτή η τελευταία- είναι θέμα ιδιωτικό ή δημόσιο, και ένα σωρό άλλα, παρόμοια.  Αλλά, επίσης, ο νέος μου εαυτός Οινοκράτης, περνάει εξ ίσου καλά με τον παλιό όταν είναι μαζί με τον καλό του φίλο, τον Φιλήμονα και, τον πιο πρόσφατο, τον εξωτικό Χοντρόη, κάνοντας επισκέψεις στα αξιοθέατα της Αθήνας, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων γνωστών σημείων πόσης, εστίασης και γενικότερης ευδαιμονίας.

Ο Φιλήμονας γράφει κι αυτός. Και, επιτέλους, δίδαξε και ανέβασε με επιτυχία τα πρώτα του ¨αθηναϊκά¨ έργα. Μπορώ να πω ότι θεωρείται το ανερχόμενο αστέρι των αττικών θεάτρων. Και, ας προσθέσω, πως οι κωμωδίες του βγάζουν πολύ γέλιο, και πως μπορεί μεν να μην ασκούν άμεση κριτική στους Πολίτες και στην Πολιτεία, όπως συνέβαινε με τις αθηναϊκές κωμωδίες του παρελθόντος, αλλά τώρα, που η Πολιτεία μοιάζει αδύναμη και είναι υποχρεωμένη να δρα κάτω από την επίβλεψη εξωγενών παραγόντων, τα κείμενα του δικού μου εστιάζουν και περιγράφουν με σπαρταριστό τρόπο τους νέους τύπους που κυκλοφορούν γύρω μας: κυρίως κάτι λάτρεις του Νάρκισσου, κάτι χαζοχαρούμενους ψηλομύτες, κάτι αδιόρθωτους φιγουρατζήδες, κάτι αδίστακτους καταφερτζήδες, κάτι ανενδοίαστους κουτοπόνηρους, κάτι παράταιρους ερωτύλους, και κάτι άλλους παρόμοιους τύπους, από αυτούς που ευημερούν σε καιρούς κρίσης ή σε καιρούς που εγκυμονούν εκρήξεις.  Ξωπίσω του τρέχει και σημειώνει ακούραστος τις διασκεδαστικές αντιφάσεις της εποχής μας, ο ταλαντούχος μικρός -σχεδόν έφηβος πια- Μένανδρος, ο οποίος κρίνοντας από αυτά που τον βάζουν να απαγγέλει τις βραδιές στου Κυνοσάργους, μπορώ να πω πως είμαι σίγουρος ότι σύντομα θα είναι ένα ακόμη δημοφιλές ¨όνομα¨ για τους φίλους της κωμικής συγγραφής.

Υπάρχουν βέβαια και τα καθημερινά μου καθήκοντα τα οποία προσπαθώ να διεκπεραιώνω με συνέπεια. Αφού λοιπόν παρατηρώ πως η συντροφιά των κυνικών έχει περιορίσει τις παρεμβάσεις της σε θέματα κοινού ήθους και πως το τελευταίο καιρό περισσότερο φιλοσοφεί και φιλολογεί παρά δρα με απτό τρόπο, έχω στρέψει την προσοχή μου σε άλλα σημεία, τα οποία, αν και εκ πρώτης όψεως δεν μοιάζουν σχετικά με την επίσημη γνώση, είναι τόποι όπου μπορεί να μάθει κανείς πολλά, τόσο για όσα συμβαίνουν στον υπερπόντιο κόσμο, όσο και για τις τάσεις που διαρρέουν αφανώς την πολυσύνθετη   Αττική Γη. Ένα τέτοιο σημείο είναι, για παράδειγμα, το λιμάνι και η περιβάλλουσα αγορά του Πειραιά, όπου καταφτάνουν ενδιαφέρουσες πληροφορίες, τις οποίες πρέπει να βρει και να αξιολογήσει κανείς έγκαιρα, δηλαδή προτού επηρεαστούν από τα φίλτρα των εμπόρων μετοίκων που είναι εγκατεστημένοι εκεί. Ένα άλλο είναι οι προθάλαμοι και οι βοηθητικοί χώροι των μεγάρων των εταιρών, όπου πολλές μικρές κι ελαφρόμυαλες μαθητευόμενες διασκεδάζουν σχολιάζοντας ό, τι τους φαίνεται εντυπωσιακό ή περίεργο από αυτά που λένε και κάνουν οι μεγαλόσχημοι πελάτες των κυράδων τους.

Έχω λοιπόν φροντίσει, με τη βοήθεια μερικών έξυπνων ανθρώπων με τους οποίους συναναστρέφομαι, ή μάλλον διατηρώ ¨τακτική επαφή¨, να έχω πρόσβαση σε αυτούς τους χώρους, και να μαθαίνω ενδιαφέροντα πράγματα.

Έτσι έμαθα έγκαιρα τους ψίθυρους ότι οι Λακεδαιμόνιοι, μετά την ήττα τους στη Μεγαλόπολη και παρά την απόφασή τους να ενδώσουν και να στείλουν εν τέλει στράτευμα στην εκστρατεία, παράλληλα αποφάσισαν να έχουν μυστικές επαφές με τμήμα της αθηναϊκής ηγεσίας, έτσι ώστε να έχουν κάποιο κοινά επεξεργασμένο σχέδιο για την περίπτωση που για οποιονδήποτε λόγο μειωθεί η μακεδονική επιρροή στον ελληνικό κορμό.

Έτσι έμαθα επίσης ότι αρκετοί ανώτεροι αξιωματικοί  του αντιβασιλέα Αντίπατρου έρχονται συχνά στην Αθήνα και ότι αποτελούν θαυμαστές των τοπικών εταιρών, στις οποίες αφηγούνται διασκεδαστικά επεισόδια για τις ατελείωτες διαμάχες ανάμεσα στον στρατηγό-τοποτηρητή και την Βασιλομήτορα Ολυμπιάδα. Ψιθυρίζεται μάλιστα, ότι αυτή η διαμάχη, σε περίπτωση που για οποιοδήποτε λόγο ο έλεγχος του Αλέξανδρου στον ελλαδικό χώρο εξασθενίσει, δεν αποκλείεται να φτάσει  σε στρατιωτική σύγκρουση, δεδομένου ότι η Ολυμπιάδα διαθέτει άμεση στήριξη από τα στρατεύματα της χώρας των Μολοσσών στην Ήπειρο, από όπου κατάγεται και όπου συχνά καταφεύγει.

Έτσι έμαθα ακόμη ότι στην Αθήνα, αυτά τα τελευταία χρόνια έχουν καταφτάσει αρκετοί επισκέπτες από τις χώρες της Δύσης και του Βορρά, οι οποίοι, χωρίς να έχουν την επίσημη ιδιότητα του Πρέσβη, ενδιαφέρονται να μάθουν τις πληροφορίες που  φτάνουν ως εδώ σχετικά με τις απώτερες βλέψεις του Αλέξανδρου και ιδιαίτερα με το εάν σκοπεύει, μετά τις επιτυχίες του στην Ανατολή, να στραφεί προς Δυσμάς.  

Ήμουν λοιπόν, όπως βλέπετε, αρκετά απασχολημένος με τα νέα και τα παλαιότερά μου καθήκοντα, και εύλογα μοιρασμένος ανάμεσα στην προσπάθεια  να φανώ αντάξιος της καλής μου μοίρας, αντάξιος της οικογένειας του Ευρύνου που μου είχε αμέριστα συμπαρασταθεί, αλλά και αντάξιος της Αθηναϊκής Πολιτείας  που με είχε αποδεχθεί, όταν ο Εύελπις με ειδοποίησε ότι θα έπρεπε να ετοιμαστώ για άμεση αναχώρηση. Προς την επελαύνουσα εκστρατεία. Τον ρώτησα γιατί, και μου είπε: ο Καλλισθένης κινδυνεύει.  Στόχος παλιών και νέων δολοπλοκιών, βρίσκεται σήμερα κατηγορούμενος για συνωμοσία ενάντια στον Βασιλέα. Ξέροντας τι συνέβη σε όσους υπέστησαν τις ίδιες κατηγορίες τον τελευταίο καιρό, ο Εύελπις ανησυχεί. Και όσο και αν ο Καλλισθένης του έχει ζητήσει να μην απομακρυνθεί από την Αθήνα μέχρις ότου ο ίδιος του στείλει σχετική εντολή, ο Εύελπις βλέποντας ότι δεν έχει ακόμα λάβει απάντηση από τον προϊστάμενό του στα επείγοντα απανωτά  μηνύματα που του έστειλε πρόσφατα, αποφάσισε να ξεκινήσει για την Ασία. Ο Αριστοτέλης (ο Εύελπις τον είδε για πρώτη φορά οργισμένο, μου είπε) συμφώνησε.

Ήταν αρχές της Άνοιξης και είχαν συμπληρωθεί περίπου δυόμισι χρόνια από  τότε που επιστρέψαμε στην Αθήνα. Αν και η πόλη αντιμετώπιζε δυσκολίες και είχαν προκύψει προβλήματα επισιτισμού, αν όχι σιτοδείας ήδη κατά τη δεύτερη χρονιά της παραμονής μας εδώ, αν πω  πως την είχα βαρεθεί  θα έλεγα ασύστολα ψέματα.

Ενώ ο Εύελπις συναντιόταν καθημερινά με τον Αριστοτέλη, εγώ ανέλαβα τις επείγουσες προετοιμασίες για το ταξίδι, με ανάμεικτα συναισθήματα. Ευχόμουν πολλά πράγματα, αρχίζοντας με την εύνοια του Αιόλου και του Ποσειδώνα, γιατί η Άνοιξη ήταν ακόμη άστατη και το θέρος μακριά, αλλά, όπως και να το κάνουμε, δεν κρύβω πως, πάνω απ’ όλα, ευχόμουν η Μοίρα να μου επιφυλάσσει τουλάχιστον μία ακόμη επιστροφή στην πόλη της Παλλάδας Αθηνάς.

Κεφάλαιο δέκατο τρίτο. Όπου ορισμένοι κόμποι λύνονται και άλλοι φτάνουν στο χτένι

(αφηγείται ο Εύελπις)

Είμαι αναστατωμένος γι αυτό λέω, αν τα καταφέρω, να τα σημειώσω όλα επιγραμματικά. Και με τη σειρά. Ένα-ένα. Αλλιώς, έτσι ανακατεμένα που είναι όλα αυτή τη στιγμή μέσα στο κεφάλι μου, φοβάμαι ότι δε θα καταφέρω να γίνω κατανοητός ούτε στους άλλους ούτε σε εμένα τον ίδιο.

Ένα, λοιπόν:

Όταν έφτασαν τα συγκλονιστικά νέα στην Αθήνα, τα πράγματα έμοιαζαν να εξελίσσονται, αν όχι πλήρως ομαλά, τουλάχιστον κάτω από ικανοποιητικό έλεγχο.

Τα μεγάλα αθηναϊκά πανηγύρια είχαν ολοκληρωθεί. Η Εορταστική Πομπή είχε διανύσει την οδό των Παναθηναίων με μεγάλη επιτυχία. Οι κόρες ήταν πανέμορφες, οι γέροντες καλοστεκούμενοι και τα Ευάνδρια τα είχε κερδίσει η Λεοντίδα φυλή με αποτέλεσμα ο βετεράνος πολεμιστής Παλαμήδης να έχει απογειωθεί και να υπερίπταται ευτυχισμένος: ανάμεσα στους βραβευθέντες ήταν κι ο πρωτότοκος γιος του. Ένας άλλος καταφανώς ικανοποιημένος  από τις γιορτές ήταν ο ρήτορας Δημάδης. Τα άλογά του είχαν νικήσει στους δώδεκα γύρους του ιπποδρομίου με τέθριππο άρμα: Τώρα, μου είπε, θα αρχίσει να τα προπονεί για τους επόμενους, εκατοστούς δέκατους τρίτους Πανελλήνιους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Δύο:

 Ο φίλτατος συνεργάτης μου, ο Οινοκράτης, είχε αποκτήσει επιτέλους την αθηναϊκή υπηκοότητα με την ιδιότητα του απελεύθερου μέτοικου με ιδιαίτερα προνόμια, με πρώτο εκείνο της ¨ισοτέλειας¨. Ό Οινοκράτης, όπως έμαθα, στην πατρίδα του είχε και ένα παρανόμι με πολλά ¨τσ¨, άρα όχι εύηχο στα ελληνικά, που εγώ δεν μπορώ καν να το προφέρω, οπότε, λέω, καλά έκανε και για τη νέα φάση της ζωής του διατήρησε το ¨Οινοκράτης¨ ως το κύριο επίσημο όνομά του. Σε μια σεμνή τελετή στο Πρυτανείο, όπου ανάδοχος και εγγυητής ήταν ο Παλαμήδης, υπό τις ιαχές και τα χειροκροτήματα των μελών των οικογενειών του Ευρύνου, του Παλαμήδη, αλλά και αρκετών προσωπικών του φίλων,  ο Συρακούσιος ανακηρύχτηκε επισήμως χειραφετημένος κάτοικος Αθηνών. Ως ¨ισοτελής¨, η φορολόγησή του δεν θα είναι μεγαλύτερη από εκείνη των αθηναίων πολιτών (όπως συμβαίνει στους κοινούς μέτοικους),  ενώ  θα του επιτραπεί, εάν το επιθυμεί, να εξακολουθήσει να συμμετέχει στην ασιατική εκστρατεία.  Σύμφωνα με τα όσα τον διαβεβαίωσε ο ¨εφημερεύων¨ βουλευτής, -ο οποίος είχε διευθύνει την τελετή μιλώντας κολακευτικά για το ρόλο του τιμώμενου στην ανεύρεση των κλαπέντων αγαλμάτων των τυραννοκτόνων- αν όλα πάνε κατ’ ευχήν, τίποτα δεν αποκλείει το επόμενο βήμα να είναι η απόδοση στον Οινοκράτη της πλήρους ιδιότητας του Αθηναίου πολίτη.

Τρία.

Ο Οινοκράτης είχε και έναν άλλο λόγο να είναι σχετικά ευχαριστημένος. Η έρευνά του για το θέμα της πατρότητας είχε ολοκληρωθεί. Το αποτέλεσμα δεν ήταν τελεσίδικο και αδιαμφισβήτητο, αλλά μάλλον μια  αναπάντεχη ¨επικρατέστερη εκδοχή¨, η οποία όμως είχε τη στήριξη ενός σπουδαίου και πλήρως αξιόπιστου προσώπου. Μένω ευχαρίστως για λίγο σε αυτό το θέμα -πριν αναφερθώ στα νέα και την αναστάτωση που προκάλεσαν- γιατί έχει γούστο.

Ό Οινοκράτης λοιπόν, είχε φτάσει σε τέτοιο σημείο εμμονής στην υπόθεση της αναζήτησης της ταυτότητας του πατέρα του, που είχε ταξιδέψει ως την Κόρινθο και είχε καταφέρει να συναντηθεί έως και με τον διάσημο Διογένη, ο οποίος μπορεί να κυκλοφορεί γυμνός και να καγχάζει τους πάντες, αλλά, απ’ ό, τι λένε, δεν είναι καθόλου εύκολο να έχει κανείς μαζί του μια  ολοκληρωμένη αποκλειστική συζήτηση και, πολύ περισσότερο, να εκμαιεύσει τις απαντήσεις του σε θέματα που δεν έχουν τις άμεσες φιλοσοφικές ή ηθικές προεκτάσεις που του αρέσουν.

Ο Οινοκράτης, ποιος ξέρει πώς, τα κατάφερε. Ο γέρο-Διογένης του μίλησε. Όμως ούτε αυτός ο ταξιδεμένος (και στις Συρακούσες) φιλόσοφος μπόρεσε να του δώσει μια συγκεκριμένη απάντηση στα ερωτήματά του. Αντίθετα, αν κατάλαβα καλά από τα όσα μου είπε επιστρέφοντας στην Αθήνα, ο Διογένης υποστήριξε πως, ίσως, αυτή η προσπάθεια αναζήτησης της πατρότητας δεν αξίζει καν τον κόπο. Οι γονείς δεν είναι πάντα τόσο χρήσιμοι, φαίνεται ότι του είπε.

Αισθάνθηκα λοιπόν κάπως ένοχος γιατί δεν είχα ακόμη υλοποιήσει την υπόσχεση που είχα δώσει στον Οινοκράτη, δηλαδή να ρωτήσω σχετικά με το πρόβλημά του τον Αριστοτέλη, παρά το γεγονός ότι τον τελευταίο καιρό συναντούσα συχνά τον δάσκαλο και είχα μαζί του μακρές συνομιλίες, στις οποίες θα αναφερθώ εκτενέστερα παρακάτω. Για να επανορθώσω ζήτησα από τον Οινοκράτη να μου δώσει το κληρονομημένο δαχτυλίδι και στην επόμενη επίσκεψή μου στο Λύκειο, επωφελήθηκα από μια στιγμή ανάπαυλας και μίλησα στον Αριστοτέλη για το θέμα που απασχολεί τον παλιό πιστό μου συνεργάτη και φίλο, ο οποίος μάλιστα, τότε, επρόκειτο όπου να ‘ναι να χειραφετηθεί. 

  Ο Αριστοτέλης παρακολούθησε με προσοχή την σύντομη αφήγησή μου κουνώντας που και που το γενειοφόρο κεφάλι του. Πρώτα του περιέγραψα τον ίδιο τον Συρακούσιο και μερικά από τα ανδραγαθήματά του και, ύστερα, την πρόσφατη μανία να εξακριβώσει ποιος θα μπορούσε να είναι ο πατέρας του.

«Για να ‘δω», μου είπε, προτείνοντας την παλάμη του.

Έβγαλα το δαχτυλίδι από το θυλάκιό μου και  του το έδωσα.

Το εξέτασε με προσοχή και στα χείλη του εμφανίστηκε ένα, όλο και πιο πλατύ, χαμόγελο.

Σκέφτηκα: …έχει γούστο! Έχει γούστο να είναι δικό του το δαχτυλίδι. Όλη αυτή η ιστορία μοιάζει πια με το παιχνίδι που παίζουν οι μπόμπιρες στις αλάνες του άστεως. Ποιανού είναι όμως τελικά το δαχτυλίδι; Του Μεγάλου  Περιπατητή;

«Για φαντάσου!», μουρμουρίζει. Και μετά μου λέει: «Το αναγνωρίζω…»

Το πρόσωπό μου παίρνει μια τέτοια έκφραση που, αργότερα, όταν θα επινοηθούν τα σημεία στίξης του γραπτού λόγου, θα μπορούσε να αποτελέσει το σκίτσο-σήμα-σύμβολο της (απεγνωσμένης)  ερωτηματικής πρότασης.

Ο Αριστοτέλης το φοράει. Του ταιριάζει. Απομακρύνει τα ανοικτά του δάχτυλα για να το θαυμάσει καλύτερα.

«Άρα;», αποτολμώ εγώ την συνεπαγόμενη ερώτηση.

«Α», κάνει, «το είχα μάλιστα  πρωτοδεί όταν είχα φτάσει στην Αθήνα ως προβληματισμένος νεαρός. Τότε που όλα τα πρόσεχα και όλα μου έκαναν εντύπωση».  

«Ναι, αλλά στο χέρι ποιανού;»

«Μα του δάσκαλού μου, του Πλάτωνα. Θυμάμαι ότι το φορούσε τον πρώτο καιρό στις διαλέξεις του. Μετά όχι. Αλλά ξέρεις πώς είναι όλοι οι νεοφώτιστοι σπουδαστές, όλοι εμείς δηλαδή, όταν πρωτοσυναντάμε κάποιον που τον θεωρούμε Μεγάλο. Τα προσέχουμε και τα θυμόμαστε όλα όσα τον αφορούν!»

«Εντάξει, αλλά το Άλφα;» ξαναρωτάω.

Με κοιτάζει περίεργα.

«Καλά», λέει. «Αν σε άκουγε ο γερο Πλάτωνας μπορεί να στεναχωριόταν που στους απογόνους έχει φτάσει μόνο το παρανόμι του. Αλλά δε φταίμε εμείς. Του άρεσε. Ήταν ασυνήθιστο και το προτιμούσε από το Αριστοκλής που είναι αρκετά κοινό όνομα».

«Αριστοκλή τον λέγανε τον Πλάτωνα;»

«Έτσι είχε ορίσει ο πατέρας του ο γερο-Αρίστων. Τον θυμάμαι κι αυτόν. Ήταν πολύ ηλικιωμένος, αλλά ζούσε ακόμη όταν έφτασα στην Αθήνα. Αλλά και ο Πλάτωνας ήταν αρκετά μεγάλος όταν έκανε τα τελευταία ταξίδια του στην Σικελία».

Μένει για λίγο σιωπηλός υπολογίζοντας τα χρόνια. «Είπες ότι ο δικός σου κοντεύει τα σαράντα. Επομένως αν υποθέσουμε ότι η μάνα του όντως διασταυρώθηκε με τον Πλάτωνα, αυτό πρέπει να συνέβη στο δεύτερο ταξίδι του στις Συρακούσες. Ναι, στέκει. Τότε ο Πλάτωνας ήταν εξήντα χρονών και είχε προσκληθεί στην αυλή των Συρακουσών από τον διάδοχο του Διονύσιου του πρώτου, τον Διονύση τον Δεύτερο. Το επόμενο τρίτο και τελευταίο ταξίδι το έκανε έξι-επτά χρόνια αργότερα. Αν ο συνεργάτης σου έχει μια, έστω θολή, ανάμνηση από τον Πλάτωνα -αν υποθέσουμε βέβαια ότι αυτός είναι ο βιολογικός του πατέρας- είναι από αυτό το τρίτο και τελευταίο του ταξίδι εκεί».

Ο Δάσκαλος στρέφεται προς εμένα. «Φαντάζομαι ότι στη σχολή του Ισοκράτη θα σας έχουν μιλήσει για τα γεγονότα της εποχής εκείνης στις Συρακούσες, έτσι δεν είναι;»

«Μέσες άκρες», του απαντάω με ειλικρίνεια.

Πηγαίνει ως τα ράφια της βιβλιοθήκης και κατεβάζει έναν-δυο κυλίνδρους.

«Θα σου τα επαναλάβω περιληπτικά», λέει.

«Ο Πλάτωνας πίστευε πως οι θεωρίες είναι πολύ χρήσιμες, αλλά από μόνες τους δεν αρκούν για να αλλάξουν, προς το καλύτερο, τη ζωή των ανθρώπων. Ο Φιλόσοφος πρέπει να προσπαθεί να δοκιμάσει τις ιδέες του στην πράξη. Εάν όμως είναι δύσκολο, σχεδόν αδύνατο, να αποκτήσει και να ασκήσει από μόνος του την απαραίτητη εξουσία για να τις εφαρμόσει, σκέφτηκε πως ορισμένες μετριοπαθέστερες παραλλαγές είναι εφικτές. Όπως για παράδειγμα να επηρεάσει τη συμπεριφορά ενός ηγεμόνα με την ιδιότητα του σύμβουλου ή, ακόμη καλύτερα, να συμβάλλει στην εκπαίδευση και τη διαμόρφωση ενός διαδόχου, δηλαδή ενός μελλοντικού ηγεμόνα. Όταν ο Διονύσιος ο πρώτος τον πρωτοκάλεσε στις Συρακούσες -ο Πλάτωνας ήταν τότε μόνο σαράντα χρονών-  σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να τα κάνει και τα δύο».  

Ο Δάσκαλος ανοίγει έναν πάπυρο, «Εδώ έχω αντίγραφα από επιστολές του Πλάτωνα», λέει.

Ψάχνει, βρίσκει και μου δείχνει ένα εδάφιο. Διαβάζει: «¨Εκείνο που σκέφτηκα ήταν ότι, εάν επρόκειτο να επιχειρήσω την  εφαρμογή όσων είχα σκεφτεί για τους νόμους και την πολιτεία, την δοκιμή έπρεπε να την επιχειρήσω τώρᨻ . Και παρακάτω: «¨Ξεκίνησα λοιπόν αυτό το ταξίδι, βασικά γιατί ντρεπόμουν τον ίδιο μου τον εαυτό, μήπως φανεί ότι δεν είμαι άξιος παρά μόνο για σκέτη θεωρία και ότι διστάζω να καταπιαστώ με συγκεκριμένες  πράξεις¨.

Αυτά είχε στο μυαλό του τότε ο Πλάτωνας.

Για να σου πω την αλήθεια, περίπου αυτά σκεπτόμουν και εγώ, τόσο όταν πήγα στην Άσσο, όσο κι όταν δέχτηκα τη πρόταση του Φίλιππου και ανέλαβα την διαπαιδαγώγηση του Αλέξανδρου». Έκλεισε προσεκτικά τον κύλινδρο. «Αυτή η γεμάτη καλές προθέσεις πρώτη απόπειρα του Πλάτωνα δυστυχώς απέτυχε παταγωδώς. Ο Διονύσιος ήταν ένας ικανός αλλά και περπατημένος τύραννος που είχε πρακτικές γνώσεις και απόψεις περί εξουσίας για τις οποίες δε σήκωνε κουβέντα. Ο φιλόσοφός μας λοιπόν εγκατέλειψε τη Σικελία άρον-άρον και παραλίγο να καταλήξει δούλος στην Αίγινα. Όμως κατάφερε τελικά να φτάσει στην Αθήνα και να ιδρύσει την Ακαδημία του.

Είκοσι χρόνια αργότερα τον Διονύσιο διαδέχτηκε ο γιος του, ο Βήτα. Ο νεαρός και ο θείος του, ο Δίωνας, στενός φίλος του Πλάτωνα από το προηγούμενο ταξίδι, προσκάλεσαν και πάλι τον φιλόσοφο στη Σικελία. Εκείνος αυτή τη φορά ήταν δικαιολογημένα δύσπιστος.  Ωστόσο τελικά πήγε. Η υποδοχή που του επιφύλαξαν πρέπει να ήταν ιδιαίτερα θερμή. Άλλωστε θα έπρεπε να ξεπεραστούν και να ξεχαστούν τα δυσάρεστα γεγονότα του παρελθόντος. Δεν αποκλείω καθόλου να προσφέρθηκαν στον Πλάτωνα, μεταξύ άλλων,  οι υπηρεσίες των καλύτερων εταιρών της αυλής.  Μάλλον το θεωρώ σίγουρο. Εκείνο που δεν είμαι σε θέση να ξέρω με σιγουριά είναι εάν ο Πλάτωνας αποδέχτηκε αυτές τις προσφορές. Και πολύ περισσότερο εάν υπήρξε κάποιος καρπός από αυτές τις συνευρέσεις».

«Πώς ήταν η σχέση του με τις γυναίκες;» ρώτησα εγώ με δικαιολογημένη, θα έλεγα, περιέργεια.

«Υπάρχουν δύο τομείς, αγαπητέ Εύελπι. Το συγγραφικό έργο και η καθημερινότητα. Η θεωρία και η πράξη. Επειδή θεωρώ τον εαυτό μου καλό γνώστη του έργου του Δασκάλου μου, μπορώ να σου πω πως στα συγγράμματά του αντιμετωπίζει τις γυναίκες αρκετά θετικά. Περισσότερο θετικά από πολλούς από εμάς. Στην ιδεώδη ¨πολιτεία¨ του τα θήλεα μορφώνονται και διοικούν εξ ίσου με τους άνδρες. Μη με ρωτήσεις εάν συμφωνώ μαζί του. Είναι ένα θέμα που ακόμη το διερευνώ. Μη ξεχνάς ότι εγώ είμαι νυμφευμένος άρα είναι δυσκολότερο να αποστασιοποιηθώ και να γενικεύσω.

Τώρα, όσον αφορά στην πράξη, είναι γνωστό πως στην Ακαδημία αποδεχόταν τη συμμετοχή των γυναικών. Έστω εν μέρει. Λίγες. Το ίδιο κάνουν ακόμη και σήμερα οι διάδοχοί του και, όπως ξέρεις, στην Αθήνα, αν εξαιρέσουμε την κάπως κωμική παρέα του Κυνοσάργους, είναι οι μόνοι. Ό ίδιος, νεώτερος, ήταν ένας γεροδεμένος ψηλός άνδρας από εκείνους που στις γυναίκες αρέσουν. Θα μπορούσε να έχει μεγάλη επιτυχία μαζί τους.  Μεταξύ ημών και των  περισσότερων Αθηναίων,  είναι γνωστό ότι δεν τις κυνηγούσε. Αυτό δεν σημαίνει ότι τις  απέρριπτε ασυζητητί. Όπως ήδη σου είπα, ο Πλάτωνας, όσο θεωρητικός κι αν ήταν, ήθελε πάντα βάζει τις ιδέες του κάτω από πρακτική, ή βιωματική αν προτιμάς, δοκιμασία».

«Επομένως…;»

Ο Αριστοτέλης μοιάζει να το διασκεδάζει. Θα έλεγα ότι χαμογελάει πονηρά,

«Επομένως νομίζω πως δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο ο συνεργάτης σου να είναι απόγονος, έστω ευκαιριακός, του Μεγάλου Δάσκαλου. Οι χρόνοι μάλλον συμπίπτουν και η ευκαιρίες υπήρξαν». Ύστερα με ρωτάει ευθέως: «Πώς είναι;  Έχει κάτι που να θυμίζει τον αείμνηστο;»

«Δεν είναι σωματώδης όπως λέγεται πως υπήρξε ο Πλάτωνας, …ίσως να πήρε από τη μάνα του. Το μυαλό του όμως είναι κοφτερό, του αρέσει να ψάχνει κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων… και του αρέσει να τον φωνάζουμε με το παρανόμι του».

Εδώ ο Σταγειρήτης έχει κάποια ένσταση στα λεγόμενά μου.

«Ξέρεις κάτι νεαρέ μου Μεγαρέα», λέει. «Εγώ πιστεύω ότι οι γυναίκες είναι αγωγοί μεταβίβασης των κληρονομικών ιδιοτήτων, αλλά δεν μεταβιβάζουν τα δικά τους χαρακτηριστικά. Και αυτό γιατί στη γενετήσια πράξη έχουν παθητικό ρόλο. Οι άνδρες είναι πιο ενεργητικοί γιατί ακριβώς πρέπει να προωθήσουν τα χαρακτηριστικά αυτά στους μεταγενέστερους. Μπορεί πάντως ο δικός σου -εάν θεωρήσουμε την υπόθεσή μας αληθή- να πήρε από τον Παππού του. Ο γερο-Αριστίωνας, απ’ όσο θυμάμαι δεν ήταν τεράστιος».

«Αυτό, σχετικά με τη μεταφορά των κληρονομικών ομοιοτήτων, δεν το είχα σκεφτεί», ομολογώ. Και μετά του ζητάω να μου πει πώς τελείωσε η σικελική περιπέτεια του Πλάτωνα.   

«Η αρχική, ειδυλλιακή φάση του δεύτερου ταξιδιού δεν κράτησε πολύ. Ο νεαρός και μάλλον ανασφαλής τύραννος συγκρούστηκε με τον Δίωνα και τον εξόρισε. Αυτός κατέφυγε εδώ στην Αθήνα. Ο Πλάτωνας απογοητευμένος από την αδυναμία να επηρεάσει τις εξελίξεις θέλησε να επιστρέψει κι αυτός στην πατρίδα του, αλλά του το αρνήθηκαν. Εν τέλει τα κατάφερε χάρη σε παρέμβαση των Πυθαγορείων, οι οποίοι είναι οι μόνοι φιλοσοφούντες που διαθέτουν παράλληλα μια κάποια παρεμβατική (αλλά και εν μέρει μυστική) οργάνωση.

Ο Δάσκαλος επέστρεψε και πάλι στις Συρακούσες έξι-επτά χρόνια αργότερα. Δεν νομίζω ότι  έλπιζε ακόμη να επηρεάσει πολιτικά τον νεαρό τύραννο. Περισσότερο ενδιαφερόταν να μεσολαβήσει υπέρ του φίλου του, του Δίωνα. Ίσως  πάλι, αν η υπόθεση που κάναμε για την καταγωγή του δικού σου… πώς τον είπαμε; Οινοκράτη; αυτουνού, …είναι σωστή, ίσως να ήθελε και κάτι άλλο… Ποιος μπορεί να ξέρει… Ίσως να επιθυμούσε να δει τον μικρό που, σύμφωνα με αυτά που μου είπες, ήδη κάποιος φρόντιζε από μακριά. Δεν μπορούμε να ξέρουμε αν όντως αυτό συνέβη. Εάν ναι, τότε πράγματι, ο άνδρας με την αθηναϊκή φορεσιά που θυμάται ο συνεργάτης σου να ήταν ο μεγάλος Πλάτωνας.

Εκείνο που σίγουρα ξέρουμε είναι πως η μεσολάβηση υπέρ του Δίωνα απέτυχε και ότι ο Φιλόσοφος βρέθηκε σχεδόν φυλακισμένος στην Ακρόπολη των Συρακουσών. Κοίτα τι γράφει ο ίδιος εδώ:» Ανοίγει τον άλλο πάπυρο και μου διαβάζει: ¨’Εκείνη την περίοδο η ζωή η δική μου και του Διονυσίου ήταν, εγώ μεν να κοιτάζω έξω σαν  πουλί που θέλει να ξεφύγει απ’ το κλουβί του, αυτός δε να συλλογίζεται με ποιο τρόπο θα με φοβίσει, χωρίς να επιστρέψει τίποτε από εκείνα που ανήκουν στον  Δίωνα. Κι όμως σε όλη τη Σικελία λέγαμε ότι είμαστε φίλοι.’’

Έτσι,  και πάλι, η αποχώρηση από τις Συρακούσες υπήρξε προβληματική και περιπετειώδης. Χρειάστηκε να παρέμβουν ξανά οι Πυθαγόρειοι. Με τη βοήθειά τους ο Πλάτωνας μπόρεσε να επιστρέψει στην Αθήνα. Οριστικά αυτή τη φορά».  

Με κοίταξε με σκεπτικό ύφος.

«Πάντως το δακτυλίδι το αναγνωρίζω. Είναι δικό του. Έχω και εγώ ένα ανάλογο. Μου το χάρισε λίγο καιρό πριν πεθάνει».

 

Τέσσερα

Ας μιλήσω τώρα για σημαντικότερα πράγματα. Δηλαδή για την πρόοδο της αποστολής που μου έχει αναθέσει ο προϊστάμενος μου, ο Καλλισθένης ο Ολύνθιος: να μεταφέρω στον δάσκαλο Αριστοτέλη όλες τις απαραίτητες πληροφορίες, συμπληρωματικές στα όσα του έχουν ήδη αποσταλεί γραπτά, έτσι ώστε να είναι σε θέση να εκφράσει τις πολύτιμες απόψεις του για το δέον γενέσθαι.

Αυτή την περίοδο συναντήθηκα με τον Δάσκαλο πολλές φορές.

Ο Αριστοτέλης με ρωτάει και εγώ απαντώ. Του λέω αυτά που ξέρω, χωρίς ενδοιασμούς και, όταν μου το ζητήσει ρητά, του λέω και την προσωπική μου άποψη.

Θέλει να μάθει περισσότερα για πολλά θέματα που αφορούν, όχι μόνο στην διεξαγωγή της εκστρατείας, αλλά και στους τόπους και τους ανθρώπους που περνούν σιγά σιγά κάτω από τον έλεγχο των ελληνικών δυνάμεων που προελαύνουν.

Δεν πρόκειται πια για τη γνωστή επιστημονική φιλομάθεια του Σταγειρήτη. Αυτή την φορά πρόκειται για την προσπάθεια να βρεθούν απαντήσεις σε υπαρκτά και επείγοντα προβλήματα σχεδιασμού και προσδιορισμού στόχων. Το μεγάλο παγκόσμιο καζάνι βράζει. Διαφορετικές παραδόσεις, νοοτροπίες και πρακτικές αναμιγνύονται καθημερινά, με τρόπο ραγδαίο.  Τι θα βγει τελικά από αυτήν τη μίξη; Κάτι το θαυμαστά καινούργιο ή μια θανατερή έκρηξη που θα παρασύρει τα πάντα, αφού πρώτα καταστρέψει τα όνειρα και τις ελπίδες για τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου, δηλαδή εκείνα που θα έπρεπε να είναι οι τροφοδότες και η κινητήρια δύναμη της εκστρατείας; 

Αυτή είναι η αγωνία του Καλλισθένη και άλλων σκεπτόμενων ανθρώπων, τόσο στο μέτωπο όσο και στα μετόπισθεν. Είναι παράλληλα μια ανησυχία που, με γενικότερους όρους, διαπερνά το σύνολο των προβληματισμών και της διδασκαλίας του Αριστοτέλη. Ο Καλλισθένης ο Ολύνθιος έχει καταλάβει ότι η διανόηση δε μπορεί και δεν πρέπει, να σιωπήσει και να αφήσει τις εξελίξεις μόνο στις ενέργειες των -αναμφίβολα γενναίων και ικανών- στρατιωτικών που αναδεικνύουν οι μάχες ή,  ακόμη πιο ριψοκίνδυνα, σε μια  ομάδα αυλοκολάκων που -τον τελευταίο καιρό- παρεμβαίνει όλο και εντονότερα στους ηγετικούς κύκλους. Απευθύνεται λοιπόν στον Αριστοτέλη, τον άνθρωπο που γνωρίζει τον Αλέξανδρο καλύτερα και από παιδί του, αλλά και που τον αγαπάει σαν παιδί του, και ζητάει συμβουλές περί του πρακτέου.

Γνωρίζω ότι πολλοί -μάλλον κακόβουλοι- ακούγοντας τα παραπάνω, δε θα δίσταζαν να μιλήσουν για ανταρσίες και συνομωσίες

Ας διευκρινίσω λοιπόν και κάτι άλλο. Στόχος δεν είναι ο Αλέξανδρος. Ο νεαρός ηγέτης των Μακεδόνων, μέχρι στιγμής, εκφράζει πράγματα απολύτως θετικά. Ηγείται πολεμώντας στο πλευρό των οπλιτών, πείθοντας και προπαντός νικώντας,  Επίσης έχει την αίσθηση του ¨ελληνικού μέτρου¨ και δείχνει ότι τιμάει τα πολλά και σπουδαία που έχουν δώσει ισχύ και κλέος στις πόλεις του ελληνικού κόσμου. 

Στόχος είναι η εξόχως διαπεραστική και επικίνδυνη ασιατική σαγήνη. Δεν πρόκειται για κίνδυνο αμελητέο. Υπήρξαν πολλοί έλληνες που κυριεύτηκαν απ’ αυτήν. Ανάμεσά τους ηγέτες, μέχρι τότε ένδοξοι.  Οι έλληνες δεν αγνοούν, επίσης, τι σημαίνει ¨αυτοκρατορία¨, το έχουν αισθανθεί στη ράχη τους.  Επομένως πρέπει να έχουν μια άλλη, δική τους πρόταση για το μέλλον. Και αυτή η πρόταση για να είναι αποτελεσματική πρέπει να είναι καλοδιατυπωμένη και πειστική.  

Για να φτιαχτεί λοιπόν μια τέτοια πρόταση ο Σταγειρήτης Δάσκαλος έχει αφιερωθεί τον τελευταίο καιρό σε μια ενδελεχή μελέτη των πολιτευμάτων που βρίσκονται σε ισχύ σήμερα. Κυρίως εκείνων που αφορούν στις ελληνικές πόλεις, αλλά όχι μόνον αυτών.  Καταγράφει τα πολιτεύματα ένα προς ένα σημειώνοντας τις επιτυχίες και τις αποτυχίες τους. Πιστεύει ότι η αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται από την προσαρμογή των κανόνων που επιβάλουν, στις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν κάθε φορά στον κάθε τόπο.  Είναι αισιόδοξος. Εγώ, από την πλευρά μου, έχω εντολή να επιμένω στην επίσπευση της καταγραφής ενός ολοκληρωμένου προγράμματος.  

.

Για τα θέματα αυτά συζητούσαμε σχεδόν  καθημερινά με τον Δάσκαλο, όταν έφτασαν τα πρώτα αναπάντεχα νέα από την εκστρατεία, που μας αναστάτωσαν και μας αποπροσανατόλισαν. Πηγή ήταν η πρόσφατα αναδιοργανωμένη  ημεροδρομική μας υπηρεσία και, αρχικά, επρόκειτο για μια δική μας υποκλοπή σε οπτικά μηνύματα που κυκλοφόρησαν με φρυκτωρίες ανάμεσα σε ημιαυτόνομες πόλεις της Μικράς Ασίας. Δεν τα πιστέψαμε, και ζήτησα εσπευσμένα επιβεβαίωση. Και αυτή έφτασε με ένα επείγον εμπιστευτικό μήνυμα από τον Καλλισθένη.  Στο μέτωπο είχε εκδηλωθεί απόπειρα εξέγερσης ενάντια στον βασιλέα Αλέξανδρο. Και όχι μόνον. Ο ιππάρχης των εταίρων Φιλώτας, γιος του στρατηγού Παρμενίωνα, είχε δικαστεί και καταδικαστεί σε θάνατο, ενώ ήταν άγνωστη προς το παρόν η αντίδραση του πατέρα του.

Ζήτησα επειγόντως συμπληρωματική ενημέρωση και, λίγο αργότερα, έφτασε νεότερο μήνυμα από την υπηρεσία. Ο βετεράνος στρατηγός Παρμενίωνας, για τον οποίο είχε πρόσφατα κυκλοφορήσει η φήμη ότι θα αντικαθιστούσε τον Αντίπατρο στην αντιβασιλεία της Μακεδονίας, ήταν κι αυτός νεκρός.

Τέλος, έλαβα ένα εκτενέστερο μήνυμα από τον Καλλισθένη. Μου περιέγραφε αναλυτικά τι είχε συμβεί και απαντώντας στο ερώτημα που του είχα στείλει, εάν θα έπρεπε να επιστρέψω αμέσως στο μέτωπο,  με συμβούλευε να παραμείνω στη θέση μου μέχρις ότου, εκείνος, μου δώσει διαφορετική εντολή.

(Τέλος Έβδομου Μέρους)

Κεφάλαιο δωδέκατο: Όπου ο Οινοκράτης, παρέα με μια εξελληνισμένη Χαχόμα, ξαναγράφει στο Πουλχερίδιον

(Αποσπάσματα από την επιστολή του Οινοκράτη)

…Έτσι που λες, αγαπητό μου Πουλχερίδιον, εκείνο το βραδάκι βρέθηκα, μαζί με τον παλιόφιλο τον Φιλήμονα, στην αριστερή όχθη του Ιλισού κοντά στην πηγή της Καλλιρρόης, όπου πρέπει να σου πω πως  ήταν πολύ όμορφα, κι έπνεε μια αύρα δροσερή, και τα τζιτζίκια τζιτζίριζαν, αλλά μετά, όταν σκοτείνιασε και φάνηκαν τ’ αστέρια, αυτά σταμάτησαν, και τη μουσική επιμέλεια ανέλαβε μια χορωδία γρύλων, πολύ καλοί κι αυτοί,  και σε σκεπτόμουνα, και έλεγα: καλός ο Φιλήμονας, αλλά εάν ήταν εδώ το Πουλχεριδάκι, θα ήταν καλύτερα.

Είχε και ένα ανισόρροπο χρυσαφί φεγγάρι που κάποια στιγμή ξεπρόβαλε μισόγιομο από τη μεριά του Υμηττού (είναι γνωστό στην Αθήνα πως αυτό το βουνό δεν είναι εντελώς στα καλά του και σου ξεφουρνίζει κάθε φορά ό, τι θέλει, από περιεργόσχημα σύννεφα, έως τρελά χρυσαφιά μισοφέγγαρα!)  κι εγώ είχα πάρει μαζί μου ένα φλασκί χαχόμα, από εκείνη που είχαμε φτιάξει μαζί με τον Χοντρόη στην Ασία, για να κεράσω, άμα λάχει, τις νέες μου αποψινές γνωριμίες. Να σου πω την αλήθεια, την έχω δίπλα μου αυτή τη στιγμή την Χαχομίτσα∙ μόνον που την έχω αραιώσει κάπως με ρετσίνα για να φτουρήσει λίγο παραπάνω,  και μου κρατάει συντροφιά καθώς σου γράφω, και μου λείπεις, και σε σκέπτομαι!

Εσύ είσαι μικρή ακόμη, αγαπητή μου Πουλχεριδίνα και ίσως δεν μπορείς ούτε καν να φανταστείς τι μεγάλη ποικιλία ανθρώπων υπάρχει στο γύρο. Κι αυτοί εκεί που συχνάζουν στα πέριξ του  τρίτου γυμνάσιου, αυτοί που αυτοαποκαλούνται ¨σκύλοι¨, ενώ οι υπόλοιποι αθηναίοι τους θεωρούν ξέχωρη φιλοσοφική τάση και έχουν αρχίσει να τους ονομάζουν ¨κυνικούς¨, είναι αρκετά αλλιώτικοι από εκείνους που συναντάς κάθε μέρα… Ακόμη και σε μια πολύπλοκη και πολυποίκιλη και απρόβλεπτη πόλη σαν την Αθήνα. 

Πάρε, ας πούμε, έναν τύπο που τον λένε Κράτη… Όχι Οινοκράτη σαν τον υπογράφοντα (αυτός, όπως ξέρεις είναι ένας και μοναδικός και σου είναι αφοσιωμένος), αλλά Κράτη σκέτο. Τι κρατάει και σε τι είναι κραταιός αυτός ο τύπος; Άγνωστο. Είναι άτσαλος, στραβοχυμένος και μάλλον ασχημομούρης. Άμα όμως ανοίξει το στόμα και αρχίσει να μιλάει, ακόμη κι εγώ, που έχω πνεύμα κριτικό και δε γοητεύομαι εύκολα, λέω: Τι απίθανος τύπος! Όχι επειδή τα λέει καλά, δεν είναι δα κανένας χρυσόστομος ρήτορας. Αλλά γιατί αυτά που λέει έχουν ενδιαφέρον. Κι ας μην έχουν μεγάλη σχέση με αυτά που πιστεύουν οι περισσότεροι. Λέει, ας πούμε, πως σημασία στη ζωή έχουν τα απλά, τα ουσιαστικά  πράγματα και πως οι τυπολάτρες και οι ¨καθώς πρέπει¨ δεν κάνουν άλλο παρά βασανίζονται από μόνοι τους και μάλιστα χωρίς λόγο.

Αλλά μου προκύπτει ακόμη πιο απίθανος όταν μαθαίνω δυο τρία πράγματα γι αυτόν. Λοιπόν άκου: Λένε ότι στην πατρίδα του, τη Θήβα, ήταν πλούσιος. Από κληρονομιά.  Τα μοίρασε όμως όλα στους φτωχούς και ήρθε στην Αθήνα, για να μαθητεύσει στη σχολή που είχε ιδρύσει ο Αντισθένης, και στην οποία, εκείνη την περίοδο, κυριαρχούσε ο Διογένης από τη Σινώπη. Εδώ ζει φτωχικά, αλλά οι Αθηναίοι τον αγαπάνε. Όλες οι πόρτες είναι ανοιχτές γι αυτόν. (Αλλά κι όσες δεν είναι, λένε,  τις ανοίγει μόνος του, γι αυτό μερικοί τον αποκαλούν¨ θυρεπανοίκτη¨, άρα ίσως να ‘ναι και ολίγον τι της ¨προσκολλήσεως¨).

Μετά την αποχώρηση του Διογένη από την Αθήνα, ανάμεσα στους ¨κύνες¨ είναι κάπως σαν αρχηγός και κάπως σαν δάσκαλος. Όμως ξέρεις ποιο είναι το πιο παράδοξο απ’ όλα, αγαπημένο μου Πουλχερίδιο; Υπάρχει μια όμορφη και πλούσια και έξυπνη ξανθιά που όχι μόνο τον λατρεύει και το παραδέχεται δημόσια, αλλά που τον έχει παντρευτεί κιόλας. Ε, ναι. Αυτός ο Κράτης έχει όλα τα χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να τον αναδείξουν σε  ένα είδος ήρωα των σημερινών -παράξενων- καιρών! 

Αλλά άκου να σου πω πώς γνωρίστηκαν με την όμορφη ξανθιά που την λένε Ιππαρχία. Έχει γούστο!

Εκείνη είχε καταφτάσει με την οικογένειά της από τη Θράκη. Οι γονείς της ήταν πλούσιοι άποικοι στην Μαρώνεια, οι οποίοι κατάφεραν να μεταφέρουν την περιουσία τους στην Αθήνα, προτού η πόλη τους περάσει κάτω απ’ τον πλήρη έλεγχο του Φίλιππου. Η Ιππαρχία έχει έναν αδελφό -τον λένε Μητροκλή, που ενδιαφέρεται κι αυτός για τη φιλοσοφία∙  εντάχθηκε λοιπόν στους Περιπατητικούς του Αριστοτέλη. Όμως, όπως λένε και οι ¨σκύλοι¨: και οι φιλόσοφοι δεν είναι παρά άνθρωποι! Ακόμη και εκείνοι της εκλεκτής περιπατητικής σχολής!

Έτσι λοιπόν μια μέρα που ο Μητροκλής αγόρευε προς τους συμφοιτητές του στα πλαίσια μιας ρητορικής άσκησης, του συνέβη κάτι το κατ’ εξοχήν ανθρώπινο. Του ξέφυγε μία. Πορδή. Απ’ τις ηχηρές. Εκείνοι δεν συγκράτησαν τα γέλια τους. Και αυτό ανθρώπινο, εδώ που τα λέμε. Από τη μια οι υψηλόφρονες ρητορικοί λόγοι, κι απ’ την άλλη η πομπώδης μεν, αλλά τελείως φυσική υπόκρουση∙ ξεκαρδίστηκαν!

Αυτοί γέλασαν, αλλά ο Μητροκλής κλείστηκε σπίτι του με βαριά κατάθλιψη. Και ίσως να εγκατέλειπε για πάντα και την ρητορική και την φιλοσοφία, αν δεν κατέφθανε αρωγός στη δυστυχία του, αισιόδοξος και πειστικός ο Κράτης. Του εξήγησε ότι σε όλο αυτό το επεισόδιο, το φυσικό, το φυσιολογικό, το ανθρώπινο, υπήρξε η πορδή.   Το αφύσικο ήταν τα τεχνητά ρητορικά σχήματα που αυτός εκφωνούσε όταν, εκείνη, θεώρησε καλό να παρέμβει. Και αυτό, είπε, του το λέει με πλήρη αίσθηση ευθύνης, όχι ένας οποιοσδήποτε  υποκριτής, αλλά ένας γνωστός λάτρης της φακής!

Έτσι ο Μητροκλής είδε να ανοίγεται μπροστά του μια νέα, αλλιώτικη θέαση των πραγμάτων της ζωής. Και έγινε, όχι μόνο ακόλουθος στα φιλοσοφικά, αλλά και φίλος του Κράτη. Στενός. Τόσο που τον παρουσίασε και στην αδελφή του, η οποία τον ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα.

Αυτά τα ωραία συμβαίνουν εν Αθήναις γοητευτικό μου Πουλχερικάκι!

Τι άλλο να σου πω για εκείνη τη βραδιά… Θα σου πω, αφού πρώτα πιω στην υγειά σου ολίγη Χαχορετσίνα ακόμη… πως όταν φτάσαμε, η συντροφιά των κυνικών συζητούσε για το θέατρο. Με το που μπήκαμε τα αυτιά του Φιλήμονα σηκώθηκαν αυτομάτως όρθια, γιατί το θέμα τον ενδιαφέρει εξόχως και έχει άποψη για όλα τα θεατρικά ζητήματα. Συγκεκριμένα μιλούσαν για το νέο νόμο που πέρασε πρόσφατα στη βουλή ο Λυκούργος και είχαν διαιρεθεί στα δύο, άλλοι υπέρ και άλλοι κατά. Ποιος νόμος; Θα σου εξηγήσω.

Στα αθηναϊκά θέατρα, όπως σίγουρα θα έχεις ακουστά, ανεβαίνουν κάθε χρόνο πολλές -και ως επί το πλείστον καλές, θα έλεγα- θεατρικές παραστάσεις. (Άμα θα έρθεις στην Αθήνα, σίγουρα θα σε πάω να δεις μερικές. Τί μερικές, όλες θα έλεγα). Αρκετές από αυτές αφορούν σε καινούργια έργα που παίρνουν μέρος σε διάφορους θεατρικούς διαγωνισμούς, ενώ άλλες είναι επαναλήψεις παλιότερων, συνήθως κλασικών έργων του προηγούμενου αιώνα. Είναι σχετικά με αυτές, τις τελευταίες, που έχει προκύψει πρόβλημα. Δηλαδή, συχνά, οι υπεύθυνοι για την διδασκαλία των παλιών καλών έργων, τα ¨εκσυγχρονίζουν¨, αλλάζοντας τα κείμενα των παλιών συγγραφέων και παρεμβάλλοντας δικά τους. Ο νόμος του Λυκούργου λοιπόν, απαγορεύει αυτές τις παρεμβάσεις, γιατί, όπως αναφέρει το σχετικό ψήφισμα, υπάρχει κίνδυνος να ξεχαστούν τα γνήσια αρχικά κείμενα των μεγάλων συγγραφέων του παρελθόντος.

¨Και ποια είναι τα αρχικά  κείμενα;¨ αναρωτήθηκαν μερικοί. ¨Υπάρχουν ακόμη;¨ Οπότε ο Λυκούργος πρόσθεσε στον νόμο τη δημιουργία μιας επιτροπής από ειδικούς που θα αποφανθεί για τη γνησιότητα και θα καθορίσει την τελική μορφή των κειμένων που θα καταχωρηθούν ως εγκεκριμένα και θα μπορούν να ανεβαίνουν στα αθηναϊκά θέατρα. 

Ο Φιλήμονας, υποθέτω επειδή δεν θέλει να αγγίξει κανένας τα δικά του έργα, ούτε τώρα ούτε στο απροσδιόριστο μέλλον, τάχθηκε αναφανδόν υπέρ του νέου νόμου. Εμένα πάλι μου έκανε εντύπωση πώς ένας αμούστακος πιτσιρικάς που τον έλεγαν νομίζω Μένανδρο, ήταν από τους πιο πειστικούς και ένθερμους υποστηρικτές των ¨δημιουργικών παρεμβάσεων¨. Νεωτεριστής ο μικρός και απ’ ό, τι έμαθα, γράφει κιόλας. Μου φάνηκε ήδη περίεργο που του έδωσαν το λόγο, όμως τελικά κατάλαβα ότι εδώ υπάρχουν αλλιώτικες προτεραιότητες απ’ ό, τι αλλού και πως οι ταλαντούχοι πιτσιρικάδες έχουν ειδική μεταχείριση.

Στην υγειά σου και πάλι αξιολάτρευτο Πουλχεράκιο∙ πρέπει να σου εξομολογηθώ πως, δε ξέρω τι με έπιασε, αλλά νοιώθω μια επιθυμία απόψε να σου τα εξομολογηθώ όλα. Όλα όσα σκέπτομαι… αυτά που με παρηγορούν και αυτά που με τυραννάνε.

Λοιπόν, στο είπα; Ή δεν στο είπα; Δεν θυμάμαι αυτή τη στιγμή, αλλά θα σου το πω τώρα: Ανάμεσα σε όλα τα άλλα, ο φίλος σου ο Οινοκράτης βάλθηκε τον τελευταίο καιρό να ψάχνει τον πατέρα του! 

Δεν ξέρω πώς είσαι εσύ από άποψη πατρότητας, δηλαδή αν τον ξέρεις ή όχι εκείνον που έβαλε ένα χέρι στη μεταφορά σου σε αυτόν εδώ τον αλλόκοτο κόσμο, εγώ όμως έλαχε να μην τον γνωρίσω αυτόν τον τύπο, τον δικό μου, και μερικές φορές με πιάνει μια έντονη περιέργεια και θα ‘θελα να ξέρω ποιος θα μπορούσε να είναι.  Έχω λοιπόν αρχίσει να ρωτάω. Εσύ, βέβαια, θα μου πεις πως, αφού με σκάρωσαν στις Συρακούσες, τι στην ευχή τα σκαλίζω όλα αυτά εδώ στην Αθήνα; Αχ, Πουλχεριδάκο μου, ρωτάς γιατί δεν μπορείς να φανταστείς τι μπορεί να ανακαλύψει κανείς εδώ  πέρα. Τα πάντα. Άσε που έχω και μερικές – αδύναμες, εντάξει – ενδείξεις πως ο εν λόγω τύπος έχει κάποια σχέση με την Αθήνα.

Έτσι, εκείνο το βράδυ, αφού η κουβέντα περί θεάτρου εξαντλήθηκε χωρίς οι συζητητές να συμφωνήσουν, ούτε να πάρουν κάποια κοινή απόφαση, βρεθήκαμε, εγώ κι ο Φιλήμονας, σε μια μικρότερη συντροφιά, όπου βρισκόταν και ο Κράτης που σου έλεγα παραπάνω, μαζί με την ωραία ξανθιά Ιππαρχία (που φαίνεται πως δεν τον αφήνει  ν’ απομακρυνθεί δάκτυλο μακριά της), τον Μητροκλή, τον Φώκο (τον γιο του άρχοντα Φωκίωνα) και δυο τρεις από τους εξήκοντα καλαμπουριτζήδες του Κυνοσάργους. Ο Φιλήμονας έκανε τις οφειλόμενες συστάσεις και μετά είπαμε διάφορα, σιγοπίνοντας  αραιωμένο κρασάκι και αναψυκτικά που προμηθευτήκαμε από τους περιφερόμενους οινοχόους μικροπωλητές.

Εάν τυχόν μας άκουγες καθώς τα λέγαμε, εσύ Πουλχερινάκι μου,  που έχεις μυαλό ξυράφι, θα καταλάβαινες σίγουρα ότι αυτοί μου κάνανε έμμεσες ερωτήσεις προσπαθώντας να αποσαφηνίσουν τι θέλει άραγε αυτός ο περίεργος τύπος (εγώ) από την παρέα τους. Εγώ από την άλλη τους ρωτούσα διάφορα σχετικά με  τη φιλοσοφία των κυνών, προσπαθώντας να προβλέψω έως που θα μπορούσαν να φτάσουν όταν θα προσπαθήσουν, την επόμενη φορά, να περάσουν από τις θεωρίες (και τις κλοπές αγαλμάτων) σε πράξεις πιο ανυπότακτες.

Η συζήτηση είχε κάπως μπουκώσει, όταν ο Φιλήμονας μου θύμισε το φλασκί που, παρατηρητικός όπως είναι, με είχε δει να βάζω στο σακίδιό μου, πριν ξεκινήσουμε για εδώ. Ρώτησα λοιπόν ευγενικά τους υπόλοιπους αν θα μου επέτρεπαν να αναμίξω στο κρασί μου λίγο από αυτό το φανταστικό ανατολίτικο πρόσθετο, που είχα φέρει από την Ασία. Αυτοί, της Ιππαρχίας μη εξαιρουμένης, επέδειξαν φιλομάθεια και ενθουσιασμό για το εξωτικό ποτό και με ρώτησαν για την προέλευση και τις ιδιότητες της Χαχόμας. Τους είπα λίγο πολύ την αλήθεια. Δηλαδή πως πρόκειται για μια προσπάθεια ιδιόχειρης αναπαραγωγής ενός ιερού ιρανικού ποτού. Τους διαβεβαίωσα επίσης ότι το είχα ήδη δοκιμάσει και είχα διαπιστώσει ότι πέρα από μια έντονη ευεξία και μια ενίσχυση της ομιλητικής διάθεσης, δεν έχει δείξει μέχρι στιγμής επικίνδυνες παρενέργειες. Μου επέτρεψαν λοιπόν να πιώ, και εγώ το έκανα στην υγειά τους.

Αφού με παρατήρησαν για λίγο, ο πρώτος που μου ζήτησε να δοκιμάσει κι αυτός, ήταν ο αδελφός της Ωραίας, ο Μητροκλής.  Μετά τον μιμήθηκαν και οι άλλοι. Εγώ, φυσικά, δεν είχα αντίρρηση, παράγγειλα αμέσως μια οινοχόη αραιωμένο οίνο και αφού πρόσθεσα μια πολύ μικρή ποσότητα χαχόμας, τους είπα ότι μπορούν να γευτούν το μείγμα και να μου πουν τη γνώμη τους.  

Δεν μπορώ να πω, αγαπητό μου Πουλχεριάκι, ότι θυμάμαι με ενάργεια όλα όσα συνέβησαν από το σημείο εκείνο και πέρα. Γιατί αυτή τη φορά, (σε αντίθεση με την πρώτη φορά, στην Ασία, σε μια ταβέρνα των Σούσων)  ήπια και εγώ. Και μετά ξέχασα!

Μου έμειναν πάντως κάποιες ασαφείς εντυπώσεις και, ξανακουβεντιάζοντας με τον Φιλήμονα την άλλη μέρα, αφού διασταυρώσαμε όσα θυμόμαστε από την προηγούμενη, κατέληξα σε μία δύο σιγουριές.  

Πρώτο: η χαχόμα κάθε άλλο παρά έχει ξεθυμάνει. Λειτουργεί μια χαρά. Όχι βέβαια  με τα ίδια αποτελέσματα με τη γνήσια, δηλαδή εκείνη που ανακαλύψαμε με τον Χοντρόη στην υπόγεια περσική κάβα,  η οποία προκαλεί  μόνο κάτι περίεργα όνειρα… (έχω φέρει και απ’ αυτήν ένα μικρό παγούρι στην Αθήνα). Το αντίγραφο που φτιάξαμε εγώ κι ο Χοντρόης, ακόμη και σε ελάχιστη ποσότητα, εξακολουθεί να δημιουργεί στους συμπότες μια ευχάριστη αίσθηση  αμοιβαίας εμπιστοσύνης, μια εξομολογητική απενοχοποιητική διάθεση και, τέλος, έναν μάλλον ληθαργώδη ύπνο. (Άραγε γι αυτό μου φαίνεται ότι τώρα άρχισα λίγο να νυστάζω;) Από εκεί και πέρα επέρχεται το κενό! Η λησμονιά! Από ό, τι συνέβη μετά την λήψη δε θυμάσαι σχεδόν τίποτα.

Δεύτερο: Το μόνο που είναι αναγκαίο, εάν θέλει κανείς να χρησιμοποιήσει ¨επιχειρησιακά¨ την προσαρμοσμένη χαχόμα, δηλαδή για να μάθει πράγματα, είναι το να υπάρχει ένας νηφάλιος παρατηρητής σε θέση να παρακολουθήσει με ψυχραιμία τα τεκταινόμενα μετά την κατάποσή της από τους άλλους και να βγάλει τα αναζητούμενα συμπεράσματα. Αν ένας τέτοιος παρατηρητής δεν υπάρχει, εάν δηλαδή πιουν όλοι οι παρόντες, όπως συνέβη εκείνο το βράδυ, απομένει μόνο αυτό που κάναμε με τον Φιλήμονα: ήτοι η διασταύρωση των λίγων υπολειμμάτων μνήμης που απομένουν στους συμμετέχοντες. Αλλά και πάλι, αυτά που έρχονται στην επιφάνεια είναι συγκεχυμένα…

Εκτός και…

Εκτός και αν υπάρχει και ένα τρίτο χρήσιμο συμπέρασμα που το συνειδητοποιώ… μόλις τώρα!  

Μα ναι, μα ναι!

Υπάρχει ένας τρόπος να θυμηθεί κανείς τι συνέβη, όταν ακόμη και ο ίδιος βρισκόταν υπό την επιρροή αυτού του μυστήριου εξωτικού υγρού…

Να το ξαναπιεί!!!

Γιατί, βλέπεις Πουλχεριδέλι μου… Τώρα θυμάμαι!

Έχεις αντίρρηση; Μα ναι, έχεις δίκιο. Όποιος θα ξαναπιεί, λες, μπορεί προς στιγμήν να ξαναθυμηθεί, αλλά εν τέλει, μοιραία,  μόλις συνέλθει, θα ξαναξεχάσει!

Εκτός κι αν… λέω εγώ, όσα θυμηθεί, τα καταγράψει.

Έπεα πτερόεντα, αλλά τα γραπτά μένουν!

Γι αυτό σου λέω, ή μάλλον σου γράφω, Πουλχεριδόνι μου, τώρα αμέσως κι επί τόπου… αυτά που επιτέλους θυμάμαι.

¨Ωραία είναι απόψε! Να επαναληφθεί!¨, είπε κάποιος.

¨Ναι, να ξαναβρεθούμε και να τα ξαναπιούμε¨, είπε κάποιος άλλος.

¨Αυτές τις μέρες. Αύριο ή μεθαύριο¨, ζήτησε κάποιος βιαστικός.

¨Δεν μπορώ¨, είπε ο Φώκος. ¨Ο Πατέρας μου, μου ανάθεσε μια επείγουσα διπλωματική αποστολή και αύριο φεύγω¨.

¨Για πού;¨

¨Για την Κόρινθο¨.

¨Για την Κόρινθο… Ωραία. Θα καλοπεράσεις. Εξάλλου έχουμε πολλούς οπαδούς εκεί!¨

¨Βέβαια. Χάρη στον μεγάλο Διογένη¨.

¨Ναι, είναι πολύ μεγάλος, σχεδόν αιωνόβιος!¨

¨Μη στεναχωριέσαι Ιππαρχία, ο παππούς είναι αειθαλής¨.

¨Δε ξέρω αν θα προλάβω να τον ‘δω. Έχω να συναντήσω μια αποστολή Λακεδαιμονίων¨ λέει ο Φώκος.

¨Όσο δαιμόνιοι κι αν είναι οι Λακεδαιμόνιοι, είναι αναπόφευκτα λακωνικοί. Δε θα σου φάνε πολύ χρόνο¨.

¨Εξαρτάται¨.

¨Εξαρτάται από τι; Τι έχεις να κάνεις με τους ζόρικους του νότου;¨

¨Το ζήτημα είναι τι σκοπεύουν να κάνουν αυτοί. Αυτό ενδιαφέρει τον πατέρα Φωκίωνα. Ο Αντίπατρος μπορεί να τους νίκησε στην Μεγαλόπολη, αλλά δεν τόλμησε να μπει στην Σπάρτη. Τον γερο -Φωκίωνα οι Σπαρτιάτες τον σέβονται. Γι αυτό δέχτηκαν να μιλήσουν με ένα δικό του, τώρα που το πανελλαδικό τμήμα της Κρυπτείας τους έχει σίγουρα πληροφορήσει ότι στην Αθήνα είναι πάλι στα απάνω τους οι αντιμακεδόνες. Δεν θέλουν όμως η συνάντηση να γίνει στη Σπάρτη. Δεν θέλουν να εμφανιστούν  εκεί αθηναίοι απεσταλμένοι. Ούτε κι αν είναι τελείως ανεπίσημοι. Έτσι θα τους συναντήσω διακριτικά στην πολυάριθμη και πυκνοκατοικημένη Κόρινθο¨.

¨Εσείς, οι Συρακούσιοι, τι λέτε;¨ ρώτησε κάποιος με ευχάριστο αν και κάπως αποχαυνωμένο ύφος.

¨Εγώ; Τίποτα¨, είπε ο Φιλήμονας.

¨Εσύ Οινοκράτη -όνομα και πράγμα; Τι έχεις να πεις;¨

¨Μπορώ να κάνω μια ερώτηση;¨ είπα εγώ. ¨Έχω ένα πρόβλημα¨.

¨Βεβαίως. Γι αυτό άλλωστε είμαστε εδώ¨, μου απάντησε ο Κράτης ο Θηβαίος.

¨Ξέρετε κανέναν Αθηναίο που το όνομά του να αρχίζει από Άλφα και που να ήταν στη Σικελία πριν καμιά σαρανταριά χρόνια ή, ακριβέστερα, τριάντα πέντε με σαράντα χρόνια πριν;¨

Κανένας δεν έδειξε να ξαφνιάζεται από το ετερόκλιτο αίτημά μου.

¨Στη Σικελία καλά, αλλά πού ακριβώς;¨

¨Στις Συρακούσες φυσικά, που αλλού;¨

¨Παρά την κατραπακιά που υπέστησαν οι Αθηναίοι στις Συρακούσες κατά την πρώτη σικελική εκστρατεία, απ’ ό, τι ξέρω, πολλοί εξακολούθησαν να ταξιδεύουν ως εκεί¨, είπε ο Θηβαίος. ¨Όμως για την περίοδο που σε ενδιαφέρει θα πρέπει να απευθυνθείς σε κάποιον αρκετά μεγαλύτερο στην ηλικία από εμάς. Εν πάση περιπτώσει, τι τον θέλεις;¨

¨Υπάρχουν πιθανότητες να είναι ο πατέρας μου¨, είπα εγώ χωρίς να δαγκωθώ.

¨Έγώ ξέρω έναν¨, είπε η Ιππαρχία. ¨Έχει πάει στη Σικελία. Το όνομά του όμως αρχίζει από Δέλτα¨.

¨Ο γερο-Διογένης;¨

¨Αυτός!¨

¨Το όνομά του δεν αρχίζει από Άλφα, αλλά ίσως να μπορεί να σου δώσει πληροφορίες για εκείνη την εποχή¨, είπε ο Μητροκλής, ¨αν και, ξέρεις, το βρίσκω λίγο χλωμό∙ πολλοί είναι εκείνοι που αγνοούν τον πατέρα τους μια ζωή, κι ας έχουν πολύ περισσότερα στοιχεία από σένα¨.

¨Ευχαριστώ. Λέω να πάω να τον βρω¨, είπα.

¨Άμα θέλεις έλα μαζί μου Φεύγω για την Κόρινθο αύριο, προς το μεσημέρι¨, είπε ο Φώκος

¨Με θέλεις πραγματικά;¨ απόρησα εγώ.

¨Μα και βέβαια. Εάν κάποιος σε παρακολουθεί και ενδιαφέρεται για σένα, είναι καλύτερο να τον έχεις κοντά σου και να τον εποπτεύεις και εσύ, παρά να μη ξέρεις που βρίσκεται και τι κάνει..¨.

¨Το βρίσκω σωστό. Εντάξει θα έρθω¨, είπα εγώ… και μετά το ξέχασα.

Όπως το ξέχασε και εκείνος.

 

Χωρίς λοιπόν, Πουλχεριδόπουλό μου, να ξέρω ούτε κι εγώ καλά – καλά το γιατί, μου δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι ο κατά κάποιο τρόπο περιθωριακός, αλλά αγαπητός στους νέους και πασίγνωστος ανά το πανελλήνιο (ιδιαίτερα μετά την επίσκεψη που του έκανε ο Αλέξανδρος) γερο-Διογένης , θα είχε κάτι να μου πει για τις Συρακούσες της περιόδου που γεννήθηκα. Έτσι, μαζί με τον Χοντρόη (τον Φιλήμονα τον εμπόδισε μια έξαρση έμπνευσης και γραψίματος που του συνέβη εκείνες τις μέρες) και αφού ζήτησα την άδεια του Εύελπι, ξεκίνησα για την Κόρινθο το μεσημέρι της επόμενης μέρας. Στην Κακιά Σκάλα, ακριβώς εκεί όπου ο Θησέας είχε εξουδετερώσει τον Σκίρωνα, έπεσα πάνω στον προπορευόμενο Φώκο. Τον ρώτησα πώς από εκεί και μου είπε πως έχει κάτι αγορές να κάνει στην Κόρινθο.

¨Και εγώ¨, του είπα, ¨έχω μια παραγγελία του προϊστάμενού μου¨.

Παραπονιούνται ορισμένοι Αθηναίοι για την Αθήνα. Λένε πως οι επιτυχίες των εμπόρων μπορεί να έφεραν πλούτο, όμως έχουν χαλάσει τον χαρακτήρα τόσο των ανθρώπων όσο και της πόλης. Τι να πουν τότε οι Κορίνθιοι! Η διαφθορά εδώ είναι ορατή όσο και ο πλούτος, τουλάχιστον άμα δεν ξέρεις πως οι Κορίνθιοι έχουν βρει έναν κάποιο τρόπο για να την αντιμετωπίσουν. Όπως θα σε πληροφορήσουν οι ίδιοι, εδώ, στην προχωρημένη Κόρινθο με τα δύο λιμάνια και την Δίολκο, τον πλακοστρωμένο διάδρομο όπου τα πλοία σέρνονται από την μια θάλασσα στην άλλη, εδώ, όπου επινοήθηκε το θαλάσσιο υπερόπλο των Ελλήνων, η τριήρης,  εδώ λοιπόν οι παρανομίες δεν υπάρχουν γιατί, απλούστατα, τα περισσότερα ανθρώπινα πάθη έχουν νομιμοποιηθεί. Και βέβαια, συνήθως, αποφέρουν κέρδη.   

Αλλά τι μπορώ να πω εγώ, που είμαι προϊόν του καλλίτερου επιτεύγματος της Κορίνθου: της αποικίας των Συρακουσών;! Δε λέω λοιπόν τίποτα, παρά  κόβω βόλτες μαζί με τον φίλο μου τον Χοντρόη και παρατηρώ τη μεγάλη Μητρόπολη. Πολυκοσμία και πλούτος. Στολίδια στις φορεσιές και στα κτίρια. Α, και κάτι που μου θυμίζει την πατρίδα: Στις δημόσιες επιγραφές αντί για Κάπα, βάζουν κι εδώ Qου. Qόρινθος.  Συγκινούμαι μια στάλα. Ύστερα αφήνω τον Ευτραφή να συνεχίσει την περιήγηση μόνος του και πάω να βρω τον διάσημο Αρχικύνα.

Όμως, ο Διογένης έχει πάει στη θάλασσα για μπάνιο και εγώ καταλήγω να τον περιμένω στημένος έξω από το πιθάρι του. Κι επειδή αργεί, κάθομαι στο γρασίδι του άλσους του αφιερωμένου στην Αφροδίτη στους πρόποδες της Ακροκορίνθου,  ακουμπάω την πλάτη μου στο κορμό ενός δέντρου, και αγναντεύω, στο βάθος απέναντι, το πολυτελές μέγαρο της μακαρίτισσας της Λαίδας,  της διασημότερης εταίρας της προηγούμενης γενιάς. Είναι ένα εντυπωσιακό παλάτι. Μετά, μέσα στη κάψα του απομεσήμερου, αποκοιμιέμαι.

Και σε βλέπω στον ύπνο μου. Είσαι εδώ, όχι όμως γιατί με αγαπάς και μ’ αποθύμησες, αλλά γιατί η κυρά σου η Θαίδα αποφάσισε να ‘ρθει να δει τον Εύελπι που άργησε να επιστρέψει στην εκστρατεία και σε πήρε μαζί της. Αλλά εμένα δε με νοιάζει καθόλου ο λόγος που ήρθες, παρά μου αρκεί που είσαι εδώ. Και φαίνεται πως είμαι καλά, και μοιάζει να χασκογελάω στον ύπνο μου, γιατί ακούω μια φωνή να λέει: ¨Τι να θέλει αυτός ο χαζοβιόλης και μου έφραξε την είσοδο στο σπίτι;¨

Για ογδοντάρης σε άνοψη  στέκεται καλά και στέκεται ακριβώς από πάνω μου σκουντώντας με με το μπαστούνι του. Ο Διογένης αυτοπροσώπως!

Αποξυπνάω και προσπαθώ να σηκωθώ όρθιος.

¨Συγχώρα με Δάσκαλε¨, του λέω. ¨Σε περίμενα, αλλά με ξεγέλασε ο Μορφέας. Ήρθα να σε βρω γιατί θέλω τη συμβουλή σου¨.

¨Και πώς σου ήρθε αυτή η φαεινή ιδέα νέε;¨ λέει και μου κάνει νόημα να τον ακολουθήσω στο πιθάρι του.

¨Εκείνοι που με συμβούλεψαν να ‘ρθω είναι οι μαθητές και οι ακόλουθοί σου στην Αθήνα. Ο Κράτης και οι άλλοι¨, λέω σκύβοντας για να μπω στο πήλινο σπίτι του.

Το μεγάλο δοχείο βρίσκεται στη σκιά ενός πυκνόφυλλου δέντρου και μέσα έχει δροσιά. Τέτοια μεγάλα πιθάρια φτιάχνουν μόνον εδώ στην Κόρινθο. Έχουν ειδικό σχήμα έτσι ώστε οι βαρουλκοί  να μπορούν να τα μεταφορτώσουν εύκολα από τα κάρα στα μεγάλα κορινθιακά εμπορικά πλοία. Το ότι μπορούν να μετατραπούν σε μικρό κατοικήσιμο διαμέρισμα, άμα στο πουν και δεν το δεις με τα μάτια σου, δεν το πιστεύεις.

¨Η αλήθεια είναι πως έχω καιρό να τους δω. Τι κάνουν; Είναι καλά; Ο Κράτης είναι πάντα με εκείνη τη θεληματική Ιππαρχία από την επαρχία;¨ λέει και μου κάνει νόημα να καθίσω.

Κάθομαι σε ένα μικροσκοπικό σκαμνί. Εκείνος αφήνει τη μαγκούρα και κάθεται σε ένα μεγαλύτερο.

Υπάρχει ένα φανάρι κρεμασμένο σε καρφί στον τοίχο, αλλά είναι σβηστό. Τα μάτια μου συνηθίζουν στο ημίφως. Άλλωστε, από το στόμιο μπαίνει αρκετό απογευματινό φως, ώστε να διακρίνει ο ένας το πρόσωπο του άλλου,

¨Τους είδα πρόσφατα και ήταν σίγουρα μαζί¨.

¨Κι εσύ, από πού είσαι νέε; Δε νομίζω ότι τα καλομιλάς τα αττικά, μάλλον δωρικό χρώμα έχει η λαλιά  σου¨.

Του εξηγώ πως κατάγομαι από τις Συρακούσες, πως έχω μείνει για χρόνια στην Αθήνα και πως τον τελευταίο καιρό ήμουν στην εκστρατεία. Του λέω επίσης πως υπήρξα ελεύθερος άποικος στη Σικελία, μετά δούλος -παιδαγωγός στην Αθήνα όπου, τώρα τελευταία, ενδέχεται να αποκτήσω την ιδιότητα του μέτοικου. Μετά του λέω πως του έχω φέρει πεσκέσι μια μικρή οινοχόη με ασιατικό ποτό.

Δεν εντυπωσιάζεται βέβαια, ούτε από τη βιοπεριγραφή μου ούτε από το δώρο, αλλά δείχνει να του αρέσει που είμαι κάπως περπατημένος και όχι κανένας φλώρος από αυτούς που τον κυνηγούν γοητευμένοι από τον αντικομφορμισμό του.

¨Και τι είναι αυτό στο οποίο ο υποφαινόμενος γέρος -πλην όμως θαλερότατος- Διογένης μπορεί να σε βοηθήσει;¨

Του εξηγώ, ελπίζοντας ότι θα θελήσει, πριν φύγω, να δοκιμάσει τη χαχόμα.

Του λέω τι ακριβώς ψάχνω.

Κάνει έναν δυσερμήνευτο μορφασμό. Μου απαντάει ότι δεν έχει αντίρρηση να μου πει ό,τι ξέρει Όμως δεν νομίζει ότι θυμάται κάτι που θα έλυνε με μιας τις απορίες μου. Εκείνη την περίοδο οι δύο Διονύσιοι των Συρακουσών, και ο πατέρας και ο γιος, είχαν ανοιχτές τις θύρες της πόλης και για εμπόρους και για διανοούμενους και για καλλιτέχνες από τον ελληνικό κορμό. Προερχόμενους από όλες τις πόλεις. Και εκείνος ο ίδιος είχε κάνει ένα ταξίδι μέχρι τη Σικελία.

Ο Αριστοτέλης; Όχι. Δε θυμάται κάτι τέτοιο. Τα ταξίδια του Αριστοτέλη ήταν προς τα ανατολικά και τα βόρεια. Ήταν μάλλον ο Πλάτωνας που πηγαινοερχόταν στη Σικελία, αλλά αυτός δεν πιάνεται. Εκτός που το όνομα δε ταιριάζει, δε ταιριάζει ούτε η ηλικία -ήταν ήδη κάμποσο μεγάλος τότε- αλλά ούτε είχε ποτέ τη φήμη μεγάλου εραστή και γυναικοκατακτητή. Μόνον πλατωνικά πράγματα…

Αλλά, σχετικά με το πρόβλημά μου, ο Διογένης είχε να κάνει μια άλλη παρατήρηση:

¨Τι να τον κάνεις παιδί μου τον πατέρα σου; Δεν κάνουν πάντα καλό οι πατεράδες στα παιδιά τους¨. Έκανε πάλι έναν μορφασμό και το χέρι του αναζήτησε, ενστικτωδώς θα έλεγα, την οινοχόη που του έφερα και που την είχε αφήσει εκεί δίπλα. Την πήρε την ξεβούλωσε και τράβηξε μια μικρή ρουφηξιά. Το μάτι του γυάλισε.

¨Πάρε για παράδειγμα τον δικό μου¨, είπε ύστερα από λίγο. ¨Τον γνώρισα. Από την καλή και την ανάποδη. Σε διαβεβαιώνω ότι δε κέρδισα πολλά. Χρήματα ίσως ναι, αλλά κίβδηλα.

Τον έλεγαν Ικεσία και ήταν τραπεζίτης στη Σινώπη. Αγαπούσε το χρήμα. Το πολύ χρήμα. Το χρήμα καθεαυτό. Τόσο που είπε να φτιάξει χρήμα από μόνος του, για λογαριασμό του. Σαν καλός γιος τον βοήθησα και εγώ. Ήμουν μικρός και άμαθος τότε.   Μας έπιασαν. Η ποινή ήταν παραδειγματική: εξορία. Οι Σινωπιείς έπρεπε να μάθουν πως οι παλιοί καιροί τελείωσαν και πως με το χρήμα δε μπορεί να παίζει πλέον κανένας.

Εξορία λοιπόν. Φύγαμε προς τα δυτικά. Παραπλεύσαμε τη βόρεια Μικρά Ασία μέχρι το Βυζάντιο. Μεγάλο λιμάνι και ισχυρή αγορά. Ο πατέρας μου είχε αποθηκεύσει εκεί κάποια σημαντικά ποσά. Φυσικά θέλησε να μείνει εκεί, ενώ εγώ έκανα την πρώτη μου επανάσταση. Συνέχισα το ταξίδι ίσαμε την Αθήνα, όπου η ζωή μου άλλαξε ριζικά.  

Ο πατέρας μου ξανάκανε περιουσία, εξαγόρασε μερικούς στην πατρίδα και κατάφερε να επιστρέψει στη Σινώπη. Αμετανόητος. Και αδιόρθωτος. Όχι πολλά χρόνια αργότερα με ειδοποίησε πως θα έπρεπε και πάλι να φύγει εσπευσμένα από την πόλη, γιατί είχε και πάλι ξεσπάσει ένα οικονομικό σκάνδαλο στο οποίο ήταν μπλεγμένος. Σκόπευε, αυτή τη φορά, να έρθει στην Αθήνα. Του έγραψα ότι όσο με αφορά μπορεί να κάτι ό, τι θέλει. Και εγκατέλειψα την Αθήνα επειγόντως. Πήγα στην πατρίδα σου τις Συρακούσες και τελικά κατέληξα εδώ, στην Κόρινθο. Εκείνος δεν πρόλαβε να έρθει στην Αθήνα γιατί στο μεταξύ πέθανε.

Έμεινε για λίγο σιωπηλός χαϊδεύοντας αφηρημένα τη γενειάδα του.

¨Τώρα εγώ είμαι ένας σκύλος!  Κυνικός και αρχικυνικός. Ίσως λοιπόν να μην είναι συνεπές να ομολογήσω αυτό που θα σου πω. Εντούτοις, θα στο πω. Ξέρεις τι; Κατά βάθος αισθάνομαι νοσταλγία. Για τη Σινώπη και τη παιδική μου ηλικία. Για την περίοδο των μύθων και της αγνότητας. Κατάλαβες; Αυτή τη στιγμή, κατά έναν περίεργο και ασυνεπή τρόπο δεν είμαι παρά ένας νοσταλγός/κυνικός. Απαράδεκτο και όμως αληθινό…¨

Τον άφησα να μουρμουρίζει, αν και τα βλέφαρά του άρχισαν να κατηφορίζουν βαριά . Σηκώθηκα και εγκατέλειψα το  φιλόξενο πιθάρι ακροπατώντας.

……

Γύρισα σπίτι και σου έγραψα τα παραπάνω. Τώρα που τελείωσα θα διπλώσω την επιστολή μου και θα σημειώσω με μεγάλα γράμματα απ’ έξω: ¨Πριν το στείλω, να το διαβάσω απαραιτήτως ξανά!!!¨. Κι επειδή μπορεί να μη καταλάβω τι εννοώ, θα συμπληρώσω: Μπορεί να περιέχει πράγματα που μου ξέφυγαν ή δεν θυμάμαι (λόγω χαχόμας).

*

Κεφάλαιο ενδέκατο: Όπου ο μήνας τελειώνει με γιορτές και οι ήρωές μας ετοιμάζονται για την επόμενη φάση.

Ο Εκατομβαιώνας τελειώνει φέτος με μεγάλες γιορτές. Δηλαδή, όχι με τα απλά Παναθήναια τα ¨κατ’ ενιαυτόν¨, που επαναλαμβάνονται για δυο τρεις μέρες στο τέλος του πρώτου μήνα του έτους, αλλά με τα Παναθήναια τα Μεγάλα, που -όπως οι αγώνες στην Ολυμπία- γίνονται μια φορά κάθε τέσσερα έτη, τον τρίτο χρόνο μετά τους Ολυμπιακούς. Τα Μεγάλα Παναθήναια είναι γνωστά στο πανελλήνιο και κρατάνε σχεδόν ολόκληρο το τελευταίο δεκαήμερο του μήνα.

Πρόκειται για τη γιορτή όλων των Αθηναίων, στην ουσία όλων των κατοίκων της Αττικής γης, οι οποίοι έχουν την ευκαιρία, όχι μόνο να συμμετάσχουν σ’ ένα μεγάλο πανηγύρι, αλλά και να αγωνιστούν και να διαπρέψουν μαζί με άλλους συνέλληνες, σε διάφορα αθλήματα και τέχνες.

Καθιερώθηκαν κι αυτά απ’ τον Πεισίστρατο, πάνω σε μια παλιότερη αθηναϊκή γιορτή που υπενθύμιζε την συνένωση των πρώτων οικισμών από τον βασιλιά Θησέα, αλλά είναι από την εποχή του Περικλή που επιτράπηκε (ή, σύμφωνα με άλλους, επιβλήθηκε) η συμμετοχή και των συμμαχικών πόλεων σε ορισμένες από τις γιορτινές εκδηλώσεις. 

Το πλήρες πρόγραμμα των εορτών έχει έγκαιρα αναρτηθεί σε ευδιάκριτη πινακίδα μπροστά στα αγάλματα των επωνύμων ηρώων, στην Αγορά. Αθηναίοι και επισκέπτες, μπορούν έτσι να πληροφορηθούν ότι οι γιορτές θα αρχίσουν με την ιερή τελετή   έναρξης (το πρωί της εικοστής πρώτης του μήνα) και, αμέσως μετά, ως είθισται,  θα αρχίσουν οι μουσικοί αγώνες (που θα διαρκέσουν τρεις μέρες), οι αθλητικοί αγώνες (παιδιά, έφηβοι και άνδρες χωριστά, -για δύο μέρες), οι εξαιρετικά δημοφιλείς ιππικοί αγώνες (την εικοστή έκτη του μήνα), τα καλλιστεία ανδρικής ρώμης και πολεμικού χορού (Ευάνδρια, και Πυρρίχια -αποκλειστικά για Αθηναίους- την εικοστή έβδομη), η Πομπή, που καταλήγει με τη Μεγάλη Θυσία (η οποία αιτιολογεί το όνομα του Εκατομβαιώνα) και μετά ο κοινός δείπνος μαζί με τις λαμπαδηφορίες και το συλλογικό ξενύχτι της ¨παννυχίδας[1]¨ (την εικοστή όγδοη) και, τέλος (την εικοστή ένατη), όλοι στον Πειραιά, ακριβέστερα στο αμφιθεατρικό λιμάνι της Μουνιχίας, για τους εξ ίσου θεαματικούς ιστιοπλοϊκούς και κωπηλατικούς αγώνες της λήξης των εορτών.

 Φέτος, ήδη πριν από τη γιορτή και τους αγώνες, η Αθήνα έχει τραβήξει το ενδιαφέρον των υπόλοιπων Ελλήνων λόγω της δίκης. Ωστόσο η δίκη πλέον τελείωσε και φαίνεται πως το κλίμα στην Αθήνα έχει αλλάξει. Κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Δυνατές καλοκαιρινές καταιγίδες ξεσπούν ξαφνικά και απροειδοποίητα, ενώ ο αέρας είναι ζεστός και υγρός. Όμως, παρά τις αταξίες του καιρού, μπορούμε να πούμε ότι η αυτοπεποίθηση των Αθηναίων μοιάζει ενισχυμένη. Σε αυτό πιθανώς συντελεί η έκβαση της δίκης που απ’ ό, τι φαίνεται εκφράζει τα συναισθήματα και τις αναπτερωμένες ελπίδες πολλών πολιτών ότι το κλέος και η επιρροή της πόλης σύντομα θα αποκατασταθούν. Όμως είναι και τα Παναθήναια που συμβάλουν στη δημιουργία αυτής της διάχυτης αίσθησης ευεξίας, καθώς η πόλη σφύζει πλέον από επισκέπτες: φίλαθλους, περιηγητές και προσκυνητές, που γεμίζουν ασφυκτικά τους δρόμους, τα στάδια, τους ναούς και τα θέατρα.   Οι καταστηματάρχες, οι έμποροι, οι ξενοδόχοι και οι κυλικειούχοι  τρίβουν τα χέρια τους και εύχονται τα ¨Μεγάλα¨ να είναι και φέτος αντάξια της πολυετούς επιτυχημένης εορταστικής παράδοσης της πόλης.  

Η Αθήνα των Παναθηναίων είναι μια πόλη που βουίζει. Και μέσα στο βουητό διακρίνονται φωνές, επιφωνήματα, μουσικές, τραγούδια, γέλια και κραυγές, με εκ πρώτης όψεως συγκεχυμένο, αλλά  σίγουρα εορταστικό και ενθουσιαστικό περιεχόμενο. Το οικόσιτα ζώα, λες και έχουν καταλάβει ότι αυτές οι μέρες δεν είναι σαν τις άλλες, προσθέτουν στην ηχητική πανδαισία τις φωνές τους αλυχτώντας,  νιαουρίζοντας, γκαρίζοντας, χλιμιντρίζοντας, μουγκρίζοντας, τιτιβίζοντας ή κελαηδώντας. Ως και οι βάτραχοι των ποταμιών δεν παραλείπουν να κοάξουν με εορταστικό ρυθμό.   

Ωστόσο, για να τα λέμε όλα, πέρα από αυτή την συλλογική ευεξία, υπάρχουν εδώ κι εκεί και κάποια ανησυχητικά σημεία. Όπως, ας πούμε, οι  ψίθυροι των πολιτειακών λογιστών, οι οποίοι μετρούν στις αποθήκες τα αποθέματα των τροφίμων και κυρίως του σταριού με κάποια ανησυχία. Η ανησυχία αυτή είναι εντονότερη στις εμπορικές συνοικίες του Πειραιά, καθώς ο κατάπλους πολλών αναμενόμενων εμπορικών πλοίων έχει καθυστερήσει, ενώ οι ειδήσεις από τους θαλάσσιους δρόμους δεν είναι πάντα σαφείς και καθησυχαστικές.

Είναι αλήθεια πως πολλά από τα πολεμικά πλοία της πόλης, αντί να συνοδεύουν τις νηοπομπές με τα προϊόντα που έρχονται και φεύγουν από τα λιμάνια της Αττικής, βρίσκονται τώρα ενταγμένα στις ναυτικές δυνάμεις της εκστρατείας, σε μια αναπάντεχη όσο και δύσκολη συνύπαρξη με τους ανατολίτες ανταγωνιστές, τους Φοίνικες, ενώ τα πλοία εκείνων των ελληνικών πόλεων που είχαν πρόσφατα συνταχθεί με τους εξεγερμένους Σπαρτιάτες, είναι άγνωστο πώς θα συμπεριφερθούν όταν συμβεί να διασταυρωθούν στις ανοιχτές θάλασσες με τα ασυνόδευτα  αθηναϊκά εμπορικά σκάφη.

Παράλληλα,  κυκλοφορούν και δυσαρεστημένες φωνές, που ισχυρίζονται πως οι Αθηναίοι, αντί να ασχολούνται με τις γιορτές, θα έπρεπε να δουν τι θα γίνει με την τροφοδοσία της Αγοράς και της πόλης, και που προβληματίζονται εάν το Αθηναϊκό εμπόριο, τώρα που οι πολιτείες  της Θράκης και του Εύξεινου πέρασαν υπό τη μακεδονική επιρροή,  θα πρέπει να στρέψει το ενδιαφέρον και τις δραστηριότητές του σε άλλες χώρες και άλλους εμπορικούς δρόμους. Ίσως προς τη Δύση.

Σε κάθε περίπτωση, σκέφτεται ο Εύελπις, προσπαθώντας να είναι -όσο γίνεται- αντικειμενικός, θα πρέπει να σημειώσει κανείς ότι, κατά γενική ομολογία, η συνετή διοίκηση του Φωκίωνα και του Λυκούργου, των δύο αυτών γνωστών εχθρών των καταχρήσεων και της διαφθοράς, έχει επιτρέψει,  τα τελευταία χρόνια, στο Δημόσιο Ταμείο της πόλης να αναρρώσει και πολλά νέα έργα να ολοκληρωθούν. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι αυτοί οι δυο ηγέτες δεν ανήκουν στην ίδια πολιτική παράταξη. Ο πρώτος είναι γνωστό ότι χαίρει της εκτίμησης του Αλέξανδρου, ενώ ο δεύτερος είναι φίλος και (μετριοπαθέστερος) ομοϊδεάτης του Δημοσθένη. Όλοι όμως  συμφωνούν ότι, για  παράδειγμα,  το νέο στάδιο που διαμόρφωσαν δίπλα στο λόφο του Αρδηττού και που εγκαινιάζεται φέτος με τους γυμνικούς αγώνες των Παναθηναίων, είναι πολύ ωραιότερο και θα λειτουργήσει πολύ καλύτερα από  το παλιό[2]. Εξ ίσου καλά σχόλια ακούγονται επίσης για την αναβάθμιση και την διεύρυνση της χωρητικότητας του θεάτρου του αφιερωμένου στον Διόνυσο, κάτω από την Ακρόπολη, καθώς και για άλλες θεσμικές και πολεοδομικές ανανεώσεις των τελευταίων χρόνων.

Πάντως, οι μέρες αυτού του έντονου, αλλά και γοητευτικού αθηναϊκού καλοκαιριού περνάνε γρήγορα. Έχουν συμβεί ήδη πολλά πράγματα μαζεμένα, θα συμβούν σίγουρα κι άλλα και ο Οινοκράτης, από τη μεριά του,  αισθάνεται πως όλα αυτά πρέπει να τα βάλει κάτω και να τα σκεφτεί. Μετά, ως αυτόβουλος πλέον άνθρωπος, θα έχει την πολυτέλεια να αποφασίσει πως θα τα  αντιμετωπίσει. Ή τι  ρόλο ενδέχεται να έχει ο ίδιος στις εξελίξεις… Ή, τέλος πάντων (αυτή η σκέψη επιστρέφει στους συλλογισμούς του), τι σόι αχνάρι θα μπορέσει να αφήσει πάνω τους.

Θα ήθελε να έχει τη δυνατότητα να μιλήσει διεξοδικά για όλα αυτά με τον Εύελπι. Ξανά. Όμως ο Εύελπις το τελευταίο χρονικό διάστημα διαρκώς λείπει. Εντάξει, ο Οινοκράτης χαίρεται που ο νεαρός Μεγαρέας δεν είναι πια τόσο μελαγχολικός, όσο ήταν στο ταξίδι. Δεν ξέρει τι ακριβώς του συνέβη πριν την αναχώρηση, αλλά είναι σίγουρος πως είχε σχέση με τη γοητευτική Θαίδα και την συνάντησή τους στην Περσέπολη. Τώρα πάντως, σιγά σιγά, ο Εύελπις ξαναβρίσκει τον εαυτό του. Η δουλειά του κάνει καλό. Και η Αθήνα επίσης. Απ’ ό, τι ο ίδιος είπε στον Οινοκράτη, έχει αλλεπάλληλες συναντήσεις, κυρίως  με τον Δάσκαλο Αριστοτέλη, κατά τις οποίες, συζητούν για την κατάσταση που διαμορφώνεται, τόσο στην Αθήνα, όσο και ¨σε ολόκληρη τη σφαίρα του επεκτεινόμενου ελληνισμού¨.

Ειδικότερα όσο αφορά στην Αθήνα, ο Εύελπις  πιστεύει πως, μετά την ολοκλήρωση της δίκης και το δυσμενές για την φιλομακεδονική μερίδα αποτέλεσμά της, θα πρέπει το ¨Πανελλήνιο Κέντρο¨ που εδρεύει στο μέτωπο της Εκστρατείας ¨να επανεξετάσει τους άξονες της μέχρι τώρα αθηναϊκής πολιτικής του¨. Έτσι τουλάχιστον είπε στον πιστό του συνεργάτη χτες το βράδυ, δηλαδή την τελευταία φορά που είχαν την ευκαιρία να τα πουν κάπως εκτενέστερα.  

Ο Οινοκράτης του θύμισε πως, σύμφωνα με όσα νεότερα καταφτάνουν από το μέτωπο, ο Αλέξανδρος αποφάσισε ήδη να συνεχίσει, όχι μόνο την καταδίωξη του Δαρείου και των εξεγερμένων Ιρανών πριγκίπων,  αλλά και την προώθηση των στρατευμάτων προς τα ανατολικά, χωρίς να έχει ακόμη διευκρινίσει έως πού προτίθεται να φτάσει, αλλά και χωρίς να ζητήσει προηγουμένως τη σύμφωνη γνώμη των συμμάχων. Επομένως, αφενός αυτό το ¨Πανελλήνιο Κέντρο¨ είναι κάπως δυσδιάκριτο και, αφετέρου, η επεξεργασία μιας ιδιαίτερης ¨πολιτικής απέναντι στην Αθήνα¨ μάλλον δεν βρίσκεται στις άμεσες προτεραιότητές του. Εξάλλου είναι φανερό πως τις βασικές πρωτοβουλίες τις παίρνει πλέον, ο Αλέξανδρος, από μόνος του.

Ο Εύελπις τον είχε κοιτάξει παραξενεμένος. ¨Γι αυτό το λόγο είμαστε εδώ εμείς Οινοκράτη¨, του απάντησε. ¨Και γι αυτό το λόγο τα στοιχεία που θα συλλέξουμε και οι απόψεις που θα υποβάλλουμε στον Καλλισθένη και στους λοιπούς προϊστάμενους της υπηρεσίας, ενδέχεται να έχουν βαρύνουσα σημασία για τις εξελίξεις¨.

Ο Οινοκράτης του είπε πως τον βρίσκει κάπως αισιόδοξο, αλλά ως θεράπων παιδαγωγός που κάποτε υπήρξε γι αυτόν, εγκρίνει την αισιοδοξία ως θετική και επαινετή ιδιότητα.

Ο Μεγαρέας γέλασε με αυθορμητισμό -μια άλλη επαινετή ιδιότητα που ο Οινοκράτης αρέσκεται να πιστεύει ότι του την έχει εμπνεύσει εκείνος- και του είπε ότι έχουν σημαντικά πράγματα να κάνουν, και μάλιστα μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, γιατί δεν ξέρουν πότε θα φτάσει η εντολή να επιστρέψουν στην εκστρατεία.

Ο Συρακούσιος απάντησε πως, όπως πάντα, βρίσκεται στην απόλυτη διάθεσή του.

Φαίνεται πως το γεγονός ότι ο Οινοκράτης δεν αποσύρθηκε αμέσως μετά την ολοκλήρωση αυτού του διαλόγου, αλλά παράμεινε να κοιτάζει (τον πρώην μικρό προστατευόμενο και μετά αφέντη, και τώρα  προϊστάμενο -ή και συνεργάτη) κάπως ερευνητικά, έκανε τον Εύελπι να θυμηθεί πως έχει να του πει μερικά ακόμη πράγματα.

 «Η αλήθεια είναι πως πέρα από τα μεγάλα ζητήματα έχουμε, και οι δύο, μερικές προσωπικές εκκρεμότητες με τις οποίες πρέπει να ξεμπερδεύουμε, έτσι ώστε να μπορέσουμε να ασχοληθούμε απερίσπαστοι με τα κύρια καθήκοντά μας», άρχισε.

Ο Οινοκράτης εξακολούθησε να τον κοιτάζει διερευνητικά.

«Δεν έχω ξεχάσει τα δύο θέματα που σε αφορούν προσωπικά, Οινοκράτη. Δυστυχώς, σχετικά στο θέμα του πατέρα σου, δεν κατάφερα ακόμη να μιλήσω με τον Αριστοτέλη.  Θα το κάνω, όμως, σε μια από τις προσεχείς συναντήσεις μαζί του. 

Όσο αφορά στο θέμα της χειραφέτησής σου, πρέπει να σου πω ότι είχα μια σύντομη κουβέντα με τον ρήτορα Δημάδη, ο οποίος με διαβεβαίωσε ότι ετοίμασε ήδη την πρόταση να σου αποδοθεί από τον Δήμο -τιμής ένεκεν- η ιδιότητα του ¨ισοτελούς μετοίκου¨ με αυξημένα προνόμια. Δεν θα την υποβάλει ο ίδιος, θεωρεί καλύτερο, για λόγους ευνόητους, να υποβληθεί από έναν προσωπικό του φίλο που -κοίτα περίπτωση!- είναι ταυτόχρονα και κολλητός του Δημοσθένη.  Έτσι είναι σίγουρο ότι δεν θα υπάρξουν απρόβλεπτες αντιρρήσεις. Με ρώτησε μάλιστα εάν έχεις υπ’ όψιν κάποιον αθηναίο πολίτη που θα ήθελε να αναλάβει τυπικά την ¨προστασία¨ σου ή, πάλι -εάν έτσι προτιμάς- προσφέρεται ο ίδιος να αναλάβει την εκπροσώπησή σου απέναντι στις αρχές».

 «Θα μπορούσε ίσως να με αναλάβει ο Παλαμήδης. Θα τον ρωτήσω».

«Ρώτησέ τον και απάντησέ μου το συντομότερο».

Ξαφνικά ο Εύελπις θυμάται και κάτι άλλο.

«Α, Οινοκράτη. Θέλω να μου δώσεις ένα χέρι για να ξεμπερδεύουμε και από μία ακόμη υποχρέωση που έχω αναλάβει:

Με ειδοποίησαν πριν λίγο πως η Πυθιονίκη, μια αθηναία εταίρα με την οποία είναι ερωτοχτυπημένος ο Άρπαλος, δέχτηκε να πάει να τον συναντήσει στην Ασία. Έχω δεσμευτεί να την διευκολύνω. Θα μπορούσες να αναλάβεις τα σχετικά;»

«Εννοείται», απαντά πρόθυμα ο Συρακούσιος.

Έτσι, νωρίς σήμερα το πρωί ο Οινοκράτης κατέβηκε στον Πειραιά και κανόνισε το ταξίδι της Πυθιονίκης και της ακόλουθής της προς τη Μίλητο. Τις ειδοποίησε μάλιστα ότι έχουν λίγες μόνο μέρες για να ετοιμαστούν. Φεύγουν στο τέλος του τρέχοντος δεκαήμερου. Φρόντισε επίσης να αποστείλει μηνύματα σχετικά με την διέλευσή τους, στις διοικήσεις των βασικών ενδιάμεσων πόλεων από τη Μίλητο έως την Θεόρατη Βαβυλώνα. Εκεί θα την αναλάβουν άλλοι συνάδελφοι της Υπηρεσίας που θα την συνοδέψουν μέχρι τον Ελιμιώτη, όπου κι αν έχει εγκατασταθεί αυτός.

Ύστερα ο Οινοκράτης επέστρεψε βιαστικά στο Άστυ. Ο Φιλήμονας τον έχει ειδοποιήσει ότι, αν θέλει, μπορεί να παρακολουθήσει την αποψινή συνάντηση των ¨σκύλων¨ στου Κυνοσάργους. Ο συμπατριώτης του, είχε μιλήσει με κάποια μέλη που ασκούν ηγετικό ρόλο στην ομάδα, και αυτοί, αφού το κουβέντιασαν μεταξύ τους,  του απάντησαν πως εντάξει, δεν υπάρχει αντίρρηση,  αφού ο φίλος του μάγειρα-συγγραφέα επιθυμεί να μάθει περισσότερα για όσα δίδαξε ο Αντισθένης  -ο μαθητής αυτός του μεγάλου Σωκράτη και δάσκαλος του αειθαλούς Διογένη- και για το πώς αυτά μπορούν να βοηθήσουν όσους βιώνουν τη σημερινή συγκυρία, ας έρθει. Αυτοί δεν έχουν τίποτα να κρύψουν. Αλλά ούτε και να αποκαλύψουν κάποια τρομερά μυστικά. Αν περιμένει κάτι τέτοιο, θα απογοητευτεί!

*

[1] Παννυχίδα: αρχαία ολονυκτία με θρησκευτικό περιεχόμενο. Η ονομασία έχει διατηρηθεί και στο σημερινό ορθόδοξο χριστιανικό τελετουργικό.

[2] Το 330 πΧ οι γυμνικοί αγώνες των Παναθηναίων, μεταφέρθηκαν από το στάδιο του Δήμου των Εχελιδών (στην περιοχή του Φάληρου), στο Μεγάλο Στάδιο  που διαμορφώθηκε δίπλα στο λόφο του Αρδηττού, τοποθεσία όπου άλλοτε διεξάγονταν μόνον οι ιππικοί αγώνες. (Οι ιππικοί αγώνες μεταφέρθηκαν στο παλιά στάδιο των Εχελιδών).

Κύλικες και δόρατα. Μέρος Ζ.

Κεφάλαιο ένατο: Περιμένοντας την ετυμηγορία

«Μα τον Βάκχο τον ονειροθήρα, στον οποίο και αφιερώνω την παρούσα σπονδή, αν θέλετε να εκφράσετε κρίσεις και αξιολογήσεις για τη δίκη, κάντε το τουλάχιστον με τον σωστό τρόπο», λέει ο Οινοκράτης στον Φιλήμονα και τον Χοντρόη με τους οποίους τα κουτσοπίνει τώρα σε μέρος συμπαθητικό και φιλόξενο -την πίσω αυλή της έπαυλης του Ευρύνου. Εκεί έχουν εγκατασταθεί κάτω από μια μουριά, περιμένοντας την λήξη της ψηφοφορίας και την έκδοση του αποτελέσματος της διένεξης.

«Ή μάλλον ας το κάνουμε και οι τρεις», συνεχίζει, «λέω να πάρω μέρος κι εγώ στο παιχνίδι. Ας πούμε λοιπόν ότι είμαστε μια τριμελής επιτροπή επιφορτισμένη να παρακολουθήσει τη δίκη -πράγμα που όντως κάναμε- και να αξιολογήσει τους πρωταγωνιστές. Ας εκδώσουμε λοιπόν την απόφασή μας. Μετά βλέπουμε τι θα πουν οι επίσημοι δικαστές και διαπιστώνουμε αν πέσαμε μέσα ή, αντίθετα, είμαστε έξω από το σημερινό αίσθημα περί δικαίου των Αθηναίων».

Οι άλλοι σιωπούν καταπίνοντας  τον κεκραμένο που τους έχει στείλει η καλόβολη κυρά Άνθεμη με μια θεραπαινίδα. Ο Οινοκράτης θεωρεί τη σιωπή τους συναίνεση. Και συνεχίζει: «Α, ίσως πρέπει πρώτα να σας πω τι λέει ο νεαρός Εύελπις, ο οποίος όχι μόνο έχει σπουδάσει ρητορική δίπλα στον μακαρίτη τον Ισοκράτη, αλλά  και γνωρίζει επίσης την άποψη του δάσκαλου Αριστοτέλη περί ρητορικής. Λέει λοιπόν, πως για να εκφράσει κανείς άποψη για κάποιον ρήτορα, θα πρέπει να λάβει υπ’ όψιν πέντε τουλάχιστον στοιχεία.

Νομίζω ότι τα θυμάμαι και τα πέντε. Πρώτο: ο ικανός ρήτορας πρέπει να  μπορεί να βρει και να χρησιμοποιήσει τα κατάλληλα για την περίσταση επιχειρήματα. Δεύτερο: να είναι σε θέση να ιεραρχήσει τα επιχειρήματα αυτά και να τα τοποθετήσει σωστά  μέσα στην αγόρευσή του. Τρίτο: να γνωρίζει και να κάνει χρήση των κατάλληλων λέξεων, γιατί όλη η ρητορική βασίζεται στις λέξεις. Τέταρτο: να διαθέτει ισχυρή μνήμη για να τα θυμάται όλα αυτά: τα επιχειρήματα, τις λέξεις και θέση τους στο λόγο. Και πέμπτο: να έχει το ταλέντο ενός καλού ηθοποιού, ώστε να μπορεί να εξασφαλίζει το ενδιαφέρον και την προσοχή ενός μεγάλου και κατά κανόνα δύσκολου κοινού».

«Ας αρχίσουμε από τις λέξεις, το τρίτο σημείο», προτείνει ο Φιλήμονας

«Α, ναι; Εντάξει. Ό, τι πεις.  Εσύ λοιπόν Φιλήμονα, που ασχολείσαι με τις λέξεις, και ως συγγραφέας για το θέατρο τις βάζεις στο στόμα των ανθρώπων, τι έχεις να πεις;»

«Ουκ ηλέησαν αυτών αμφότεροι, εγώ λέγω» παρεμβαίνει ο γλωσσικώς ανήλεος Χοντρόης.

«Έχει δίκιο ο δικός σου», συμφωνεί ο συγγραφέας-προσωρινώς μάγειρας στο Πρυτανείο. «Ούτε ο ένας ούτε ο άλλος λυπήθηκαν τις λέξεις! Τις χρησιμοποίησαν ανηλεώς!». Σηκώνει τα φρύδια και παίρνει μια έκφραση ανάμεσα σε έκπληξη και θαυμασμό: «…. Βρε παιδί μου, συγγράφω από μικρός και ισχυρίζομαι ότι γνωρίζω καλά τη γλώσσα των  Ελλήνων∙ και όχι μόνο την δωρική, που είναι η διάλεκτος της πατρίδας μου, αλλά και την ιωνική, την οποία μελετώ με επιμέλεια τα τελευταία χρόνια που κατοικώ στην Αττική -αν και εδώ την μιλάνε με κάποιες ιδιορρυθμίες. Παρά ταύτα πρέπει να ομολογήσω ότι στους χαρακτηρισμούς (σκωπτικούς; υβριστικούς;) δυσκολεύομαι να τα πιάσω όλα. Προφανώς υστερώ.  Ακούστε ένα δείγμα από τις λέξεις που έχω καταγράψει στις σημειώσεις μου. Εδώ πρόκειται για την αγόρευση του Αισχίνη, αλλά έχω σημειώσεις και από εκείνη του Δημοσθένη:

Αποκάλεσε λοιπόν ο Αισχίνης τον Παιανέα: αλιτήριο, κακούργο, σοφιστή, μάγο και γόη, βάσκανο ήτοι γρουσούζη, γλωσσοπλάστη, ακόμη και σοφό βάταλο… Κι εδώ αρχίζω να μπερδεύομαι γιατί, εντάξει, έτσι λέμε αυτόν που ψευδίζει μπερδεύοντας το ρο με το λάμδα, αλλά ας μη ξεχνάμε ότι βάταλος εκτός από ψευδός σημαίνει και πρωκτός. Επομένως ιδού, λέω εγώ,  μια ωραία αμφίσημη λέξη για την κωμωδία που προτίθεμαι να συγγράψω…» (γελάει).

«Το νου του έχει πάντοτε στο θέατρο, ο αδιόρθωτος!» σχολιάζει ο Οινοκράτης απευθυνόμενος στον Χοντρόη.

«Κίναιδόν τε επί ίσης αποποκαλεί ούτον», προσθέτει ο κυκλικός Πέρσης.

«Σώπα, έχει κι άλλα!» συνεχίζει ο Φιλήμονας απτόητος. «Τον λέει ¨κέκροπα¨, και δεν νομίζω ότι θέλει να κάνει αναφορά στον βασιλιά που θεμελίωσε την παλιά Αθήνα – που μάλιστα την έλεγαν κάποτε Κεκροπία (εκτός κι αν του καταλογίζει ότι ήταν αυτός, ο Κέκρωψ, ο πρώτος που υποχρέωσε τους Αθηναίους να παντρεύονται, ώστε να ξέρουν με κάποιες πιθανότητες επιτυχίας ποιανού είναι τα παιδιά τους)∙ αλλά μάλλον δεν εννοεί τον βασιλιά, αλλά το τέρας -μισό άνθρωπος και μισό φίδι- που γέννησε κάποτε η Γαία. Τον αποκαλεί επίσης Παιπάλημα, θα έλεγα ¨σκόνη¨ με την έννοια του τετριμμένου, αν και είναι πιθανότερο να εννοεί τον πανούργο, ή τον εσκεμμένα θολό και συγκεχυμένο, όσο το νέφος που προκαλεί η σκόνη του αλευριού.  Τον λέει παλίμβολο, σαν να λέμε εκείνος που έχοντας ασταθή βούληση πάει ¨όπου φυσάει ο άνεμος¨. Τον αποκαλεί φτιαγμένο μόνο από γλώσσα και καθόλου από ουσία. Και άλλα πολλά…»

«Άρα πώς θα χαρακτήριζες τον Αισχίνη, όσο αφορά στη γνώση και τη χρήση του λεξιλόγιου;»

«Γενική εντύπωση; Λεξιλόγιο ευρύτατο! Λίαν καλός!».

«Εσύ Χοντρόη θέλεις να βαθμολογήσεις; Τι βαθμό θα του έδινες του Αισχίνη; Μη ντρέπεσαι, αρκετοί από τους δικαστές μιλάνε τα αθηναϊκά με (λίγο-πολύ) την ίδια ευχέρεια με εσένα!»

«Υποποθετικώς και πεπαιγνιοειδώς δύναμαι αποδίδειν αυτώ επίδοσιν αρίστην», αναδιπλασιάζει ο Ασιάτης.

«Κι εγώ μαζί σου», συμφωνεί και ο Οινοκράτης. «Έχουμε και λέμε: Δύο άριστα και ένα λίαν καλώς. Ας περάσουμε τώρα στον Δημοσθένη. Φιλήμονα, τι έχεις σημειώσει για το λεξιλόγιό του; Πώς τον αποκαλεί τον Αισχίνη;»

«Εννοείς εκτός από συκοφάντη, προδότη, μίσθαρνο του Φίλιππου πρώτα και του  Αλέξανδρου ύστερα;»

«Έλα τώρα, θύμισέ  μας όσα είπε∙ πέρα από τα αναμενόμενα».

«Σύμφωνοι. Ο Παιανέας αποκάλεσε τον Κοθωκίδη κατάρατο, κατάπτυστο, αρουραίο, μισόπολι, αλλά και γραμματοκύφωνα, κάνοντας έτσι υπαινιγμό στην εποχή που ο Αισχίνης βοηθούσε τον πατέρα του στο διδασκαλείο, όπου ως γνωστόν χρησιμοποιείται ένα είδος κύφωνα[1] για τον σωφρονισμό των άτακτων μαθητών. Και το πιο δηλητηριώδες: Κάνοντας νύξη στην περίοδο που ο Αισχίνης είχε δοκιμάσει να ασκήσει την υποκριτική τέχνη, τον χαρακτήρισε  τριταγωνιστή και αυτοτραγικό πίθηκο».

«Ε, ναι! Αυτό πρέπει να πόνεσε!».

«Σίγουρα. Κατά τα άλλα χρησιμοποίησε κάπως λιγότερα επίθετα απ’ τον αντίπαλό του, ίσως γιατί θεώρησε ότι δεν του χρειάζονται, και ότι τα επιχειρήματά του είναι αρκετά ισχυρά για να εξουδετερώσουν τις κατηγορίες του Αισχίνη».

«Ας τον βαθμολογήσουμε για τις λέξεις και ας περάσουμε μετά στα επιχειρήματα. Εγώ θα έλεγα ότι ήταν ¨καλός¨».

«Έλα τώρα Τσίτσους. Πρόκειται για τον Δημοσθένη. Αν όχι άριστα, ένα ¨λίαν καλώς¨ δε μπορείς να του το αρνηθείς. Εγώ του το δίνω χωρίς επιφυλάξεις».

«Εσύ Χοντρόη;»

«¨Καλός συν λίαν¨, έχει καλώς;»

«Κάλλιστα! Επομένως στις ¨λέξεις¨ προηγείται ο Αισχίνης. Εντάξει; Πάμε τώρα στην επιχειρηματολογία. Ας εξετάσουμε μαζί ουσία και θέση στην αγόρευση. Έχεις να πεις κάτι Φιλήμονα;»

«Έχω. Κοιτάξτε ω φίλτατοι. Τα δύο πρώτα επιχειρήματα του Αισχύνη, εκείνα που αφορούν στην τυπική μη-νομιμότητα των ενεργειών του Κτησιφώντα, ήταν θεμιτά και έκανε καλά που εν τέλει τα τοποθέτησε στην αρχή της ομιλίας του. Η ανάγνωση των σχετικών νόμων από τον γραμματέα του δικαστηρίου επιβεβαίωσε την ύπαρξη απαγόρευσης για την βράβευση ή και τον δημόσιο έπαινο, όσων εκ των αρχόντων δεν έχουν ακόμη ολοκληρώσει τη θητεία τους και δεν έχουν επισήμως απολογηθεί για αυτήν. Ακούσαμε επίσης τον νόμο που απαγορεύει η απονομή τιμών στους Αθηναίους πολίτες να γίνεται στο θέατρο. Αυτά τα εξήγησε και προφορικά με επάρκεια. Αντίθετα η επιχειρηματολογία με την οποία  προσπάθησε να αποφύγει την παρουσία του Δημοσθένη στη δίκη, μου φάνηκε ανεπαρκής. Πώς θα γινόταν να μη παραστεί  ο Δημοσθένης στην εκδίκαση, όταν είναι πασιφανώς αυτός και  όχι ο Κτησιφώντας ο κύριος στόχος της γραφής που έχει κατατεθεί από τον Αισχίνη;  

Επίσης νομίζω ότι κακώς ο Αισχίνης τα έβαλε με την δήθεν κακή τύχη του Δημοσθένη. Του έδωσε έτσι περισσότερα επιχειρήματα για να αμυνθεί.

Από την άλλη πλευρά ο Δημοσθένης τοποθέτησε τα πιο ισχυρά του επιχειρήματα – δηλαδή βασικά το πόσο φιλόπατρις είναι- στην αρχή και στο τέλος της ομιλίας του, ενώ τα σημεία τα σχετικά με την τήρηση των ισχυόντων νόμων (στα οποία ήξερε ότι μειονεκτούσε), τα ανέφερε παρεμπιπτόντως κάπου στη μέση».

«Αυτά; Ή έχεις να προσθέσεις και κάτι άλλο;»

«Ναι. Όσο αν και οι δύο στάθηκαν περισσότερο στο παρελθόν από όσο θα έπρεπε, νομίζω ότι στη συνολική αντιπαράθεση επιχειρημάτων μου φάνηκε πως κερδίζει ο Παιανέας, αν και τελικά ούτε αυτός κατάφερε να μείνει στα θέματα γενικού ενδιαφέροντος και δημόσιου συμφέροντος και να μην εμπλακεί σε επιθέσεις προσωπικού χαρακτήρα».

«Εσύ Χοντρόη τι λες;»

«Δέον καταδικάζειν αμφοτέρους λέγω, ένεκα της υπ’ αυτών εκουσίας κοινοποιήσεως τοις πάσι, θεμάτων άτινα οποπουδήποτε δει αποποτελείν αποπορήτους θέσεις του κράτους!»

«Αυτή είναι μια άποψη μάλλον περσικής νοοτροπίας. Πιθανόν να την υιοθετούν και οι Λάκωνες, που είναι λίγο κρυψίνοες, ας το παραδεχτούμε. Αλλά, καλώς ή κακώς, δεν ισχύει εδώ στην Αθήνα», παρατηρεί ο Οινοκράτης. «Εδώ λέγονται όλα, γιατί εδώ όλοι πρέπει να ξέρουν τι γίνεται, αφού βαραίνει η άποψη όλων και όλοι πρέπει να συναποφασίζουν».

Έπειτα στρέφεται προς τον συμπατριώτη του. «Ε, ναι ρε Φιλήμονα, μπορεί να ήταν ο Κοθωκίδης που έβαλε πρώτος τις μανάδες στη διένεξη, λέγοντας πως η μητέρα του Δημοσθένη κατάγεται από τη Σκυθία και ότι αυτό δημιουργεί κάποια κωλύματα στον αντίπαλό του, (εντάξει, τον είπε ανοιχτά Σκύθη!), αλλά εκείνος που το παράκανε με τις αναφορές στη μάνα του Αισχύνη ήταν ο Δημοσθένης. Και τι δεν είπε! Και ότι την φωνάζανε κάποτε Έμπουσα[2] θυμήθηκε, και σε εξωτικές ιεροτελεστίες αναφέρθηκε, ως και εταίρα υπαινίχθηκε ότι ήταν. Και όλα αυτά εδώ, στην καρδιά της Ελλάδας, όπου λίγα πράγματα είναι ιερά όσο η ιδέα της μάνας!»

«Δεν θυμάμαι αν το είπε ακριβώς έτσι, αλλά ναι, έχεις δίκιο, εκτοξεύτηκαν εκατέρωθεν βαριές λεκτικές κατηγορίες», παραδέχεται ο Φιλήμονας.

«Εντάξει, ας τους θεωρήσουμε πάνω κάτω ισόπαλους  στους τομείς των επιχειρημάτων -αποτελεσματικότητα και τοποθέτηση στην ροή του λόγου. Τι μας μένει; Α, ναι: Μνήμη και Ηθοποιία».

«Εάν ως μνήμη θεωρήσουμε την ικανότητα των ρητόρων να θυμούνται καλά μόνον ό, τι τους συμφέρει και να ξεχνούν επιμελώς ό, τι συμφέρει τον αντίπαλο, νομίζω ότι και εδώ τα πήγαν αρκετά καλά αμφότεροι. Έτσι δεν είναι;»

«Έτσι! Και τα καταφέρνουν χάρη στην ικανότητά τους να υποκρίνονται. Την ηθοποιία τους!»

«Η οποία, παρά το διαφορετικό ύφος που υιοθετούν, είναι πασιφανής και στους δύο».

«Τους βγάλαμε λοιπόν σχεδόν ισόπαλους;»

«Μάλλον».

«Αλλά εγώ εξακολουθώ να νομίζω ότι υπερέχει κάπως ο Αισχίνης», επιμένει ο Οινοκράτης.

«Γιατί; Επειδή όντως οι νόμοι απαγορεύουν τους άκαιρους επαίνους;»

«Όχι. Γιατί στην Ασία νικάει ο Αλέξανδρος. Και γιατί ο Αλέξανδρος σέβεται την Αθήνα».

«Και νομίζεις πως οι Αθηναίοι το εκτιμούν αυτό;»

«Θες να σου πω την αλήθεια βρε Φιλήμονα; Δεν ξέρω. Πάντως το αποτέλεσμα της δίκης θα δείξει…».

Αυτά λέγανε κουτσοπίνοντας τον κεκραμένο οίνο, όταν στην πίσω αυλή κατέφτασε λαχανιασμένος ένας υπηρέτης.

«Οινοκράτη σε θέλει ο κύριος Εύελπις. Θα τον βρεις στο γραφείο, όπου μόλις έφτασε».

«Έρχομαι. Αλλά για πες μου, είπε τίποτα για την ετυμηγορία των δικαστών».

«Ναι. Αν κατάλαβα καλά νίκησε ο Δημοσθένης. Με μεγάλη διαφορά ψήφων. Ο Αισχίνης θα πρέπει να πληρώσει πρόστιμο για ανυπόστατη κατηγορία».

Ο Οινοκράτης στέκεται για μια στιγμή ακίνητος και ξεροκαταπίνει.

«Ωχ» λέει. Και μετά: «Φαίνεται ότι θα έχουμε πολλή δουλειά τις επόμενες μέρες».

Ύστερα κάνει ένα νεύμα αποχαιρετισμού στους φίλους του και εξαφανίζεται στα εσωτερικά δώματα του μεγάρου.

 

…………………

[1]  Κύφων: ξύλινη  συσκευή που ακινητοποιούσε  το κεφάλι ή άλλα μέρη του σώματος και χρησιμοποιούταν στην τιμωρία καταδίκων  και δούλων. Μια πιο ανώδυνη παραλλαγή του χρησιμοποιούταν και για την τιμωρία των απείθαρχων μαθητών. Σύμφωνα με άλλους μελετητές το ¨γραμματοκύφων¨ ειπώθηκε με την υποτιμητική έννοια του ¨καλαμαρά¨.

[2] Έμπουσα: ενδεχομένως από το ρήμα εμπάζομαι (γραπώνω, προσκολλώμαι, ενδιαφέρομαι). Η Έμπουσα σύμφωνα με αυτή την εκδοχή πιθανώς ήταν ένα νυχτερινό φάντασμα που τρόμαζε τα μικρά παιδιά.

Κύλικες και δόρατα. Μέρος Ζ.

Κεφάλαιο όγδοο: Σήμερα δικάζουμε! (ΙΙ) – Ο Δημοσθένης στο βήμα

Στο βήμα βρίσκεται τώρα ο Δημοσθένης του Δημοσθένους ο εγγεγραμμένος στα μητρώα του Δήμου των Παιαναίων. Δείχνει ήρεμος. Φοράει έναν φαρδύ χιτώνα που του προσδίδει  επιβλητικότητα και, καθώς μιλάει, κινεί τα χέρια του. Όχι πολύ, μόνον όσο χρειάζεται για να υπογραμμίσει με περισσότερη έμφαση ορισμένους συλλογισμούς.

«Αρχίζω από τους θεούς κύριοι Δικαστές», λέει με ψύχραιμη, αλλά δυνατή φωνή. «Εύχομαι στο όνομά τους, όση αγάπη κι αφοσίωση έδειξα ανέκαθεν για την Πόλη μας, δηλαδή για όλους εσάς,  τόση ευμένεια και καλή πίστη να δείξετε κι εσείς απέναντί μου σε αυτήν εδώ τη δίκη. Και παρακαλώ τους θεούς να μην επιτρέψουν κακοδικίες και έτσι να προστατέψουν τη δικαστική σας υπόληψη.

Θα γίνω πιο συγκεκριμένος: τους ζητώ να σας αποτρέψουν από το να υιοθετήσετε το αίτημα του αντίδικου και να μου επιβάλετε τον τρόπο με τον οποίο θα απολογηθώ. 

Εκείνο που, κατά τη γνώμη μου  πρέπει να κάνετε είναι απλό: να εφαρμόσετε αυτά που προβλέπει ο νόμος. Με άλλα λόγια, να θυμηθείτε τον όρκο που πήρατε ως δικαστές∙ δηλαδή να ακούτε και τους δύο διάδικους με τον ίδια διάθεση και να μην καταδικάζετε κανένα χωρίς να του δώσετε την ευκαιρία να απολογηθεί. Αυτό σημαίνει ότι ο καθένας απ’ τους δικαζόμενους πρέπει να μπορεί να εκθέσει τα επιχειρήματά του με τον τρόπο και τη σειρά που ο ίδιος θεωρεί προσφορότερη».

Ο Δημοσθένης παίρνει μια βαθιά ανάσα και το ύφος του γίνεται ακόμα πιο ήπιο.

«Θα είμαι ειλικρινής κύριοι δικαστές και θα παραδεχτώ ότι απέναντι στον Αισχίνη βρίσκομαι σε μειονεκτική θέση!»

Μικρή παύση. Ο ρήτορας περιστρέφει το βλέμμα  ανάμεσα στους δικαστές προσπαθώντας να ανιχνεύσει την εντύπωση που έκανε αυτή η ¨ομολογία¨ του. Μετά συνεχίζει.

«Γιατί; Πρώτον, γιατί έχω περισσότερα να χάσω από εκείνον σ’ αυτήν τη δίκη. Εγώ διακινδυνεύω να χάσω την εύνοιά σας, που πάει να πει την εύνοια της πόλης στην οποία αφιέρωσα τη ζωή μου, εκείνος απλώς να μην κερδίσει μία δίκη∙ δεν νομίζω ότι είναι το ίδιο πράγμα!

Εγώ κινδυνεύω αγαπητοί συμπολίτες… αλλά όχι, δε θα το εκστομίσω, δε θέλω να ξεκινήσω το λόγο μου κακομελετώντας. Θα πω μόνο ότι εκείνος πλεονεκτεί, γιατί ως κατήγορος δεν διατρέχει κινδύνους».

Ο Χοντρόης κοιτάζει ερωτηματικά τον Οινοκράτη.

«Όχι, δεν είναι έτσι», λέει εκείνος. «Απ’ ό, τι ξέρω, σύμφωνα με τα όσα ισχύουν τον τελευταίο καιρό στην Αττική, σε περίπτωση που οι καταγγελίες αποδειχθούν αβάσιμες, ο καταγγέλλων κινδυνεύει να υποστεί κυρώσεις, καμιά φορά μάλιστα, τσουχτερές. Αλλιώς, έτσι φιλόδικοι που είναι οι Αθηναίοι, δε θα κάνανε άλλη δουλειά απ’ το πρωί μέχρι το βράδυ, από το να δικάζουνε τις μηνύσεις που εκτοξεύονται πανταχόθεν».

«Εάν η ¨γραφή¨ του δεν υπερψηφιστεί τουλάχιστον από το ένα πέμπτο των δικαστών», παρεμβαίνει ο Φιλήμονας, «ο Αισχίνης θα υποστεί ένα πρόστιμο χιλίων δραχμών. Και είναι πιθανό να υπάρξουν επιπτώσεις ακόμη και στα πολιτικά του δικαιώματα… έτσι άκουσα να λένε στου Κυνοσάργους κι αυτοί εκεί ξέρουν απ’ αυτά».  

 «Δεύτερον», συνεχίζει ο Παιανέας στο βήμα, «ο Αισχίνης προτίθεται να εξαπολύσει εναντίον μου κατηγορίες και κακολογίες, δηλαδή πράγματα που αρέσουν. Σε ποιόν; Σε όλους. Έτσι είναι η ανθρώπινη φύση κύριοι δικαστές. Το ξέρετε καλά όπως το ξέρω κι εγώ. 

Εγώ, αντίθετα, προκειμένου  να αμυνθώ θα πρέπει να μιλήσω για τον εαυτό μου. Αλλά εκείνοι που μιλούν για τον εαυτό τους, εκείνοι που ¨περιαυτολογούν¨, μάλλον δυσφορία παρά συμπάθεια προκαλούν. Για αυτό, όπως σας είπα, βρίσκομαι σε μειονεκτική θέση. Εκείνος θα λέει πράγματα αναληθή μεν, αλλά ελκυστικά για το μέσο αφτί, εγώ δε, αμυνόμενος, θα μιλάω για μένα κινδυνεύοντας να χαρακτηριστώ εγωπαθής και υπερφίαλος».

Ο Φιλήμονας παρακολουθεί και σημειώνει. Τον ενδιαφέρει ο χειρισμός της γλώσσας, αλλά και γενικότερα της έκφρασης. Δεν παύει να εκπλήττεται από το τι μπορεί να δημιουργήσει κανείς χρησιμοποιώντας τον αρθρωμένο λεκτικό ήχο και την εικόνα. Αλλά τον ενδιαφέρουν και οι τυχόν αντιφάσεις. Όχι τόσο από πολιτική άποψη, όσο, κυρίως, από δραματουργική.

Ο Οινοκράτης παρακολουθεί και σκέφτεται. Ή μάλλον όχι: ακούει και ταυτόχρονα ονειροπολεί. Μέσα σε αυτό το ασυνεπές μείγμα σκέψεων και ονειρικών προβολών, ο ίδιος πότε είναι ρήτορας-κατήγορος ενάντια στις λογής-λογής αδικίες της ζωής και πότε άδικα κατηγορούμενος. Τι θα έλεγε άραγε σε μια τέτοια περίπτωση; Πώς θα το έλεγε; Ποιος θα μπορούσε άραγε να τον δικαιώσει;

Ο Χοντρόης προσπαθεί να παρακολουθήσει και να καταλάβει. Όχι τόσο τη γλώσσα, όσο τη νοοτροπία∙ αλλά εκείνο που καταλαβαίνει είναι ότι για να προσαρμοστεί σε αυτό το περίεργο, αλλά και γοητευτικό, περιβάλλον της Δύσης, του χρειάζεται χρόνος. Είναι καλόβολος και δε γκρινιάζει μπροστά στα καινούργια πράγματα, αλλά η καινοτομία που έχει μπει στη ζωή του τον τελευταίο καιρό είναι πολλή και δε μπορεί να την αφομοιώσει όλη μαζί.

*

«Όσον αφορά στην ιδιωτική μου ζωή» λέει τώρα ο Δημοσθένης, «δείτε πόσο απλά και λογικά τα λέω: Εγώ δεν έχω ζήσει πουθενά αλλού, παρά μόνο εδώ, μαζί σας. Άρα με ξέρετε.

Εάν λοιπόν με θεωρείτε ένοχο στα όσα αυτός με κατηγόρησε, τότε μη με αφήσετε να πω κουβέντα παραπάνω, ούτε καν εάν πολιτεύτηκα σωστά στις κοινές υποθέσεις, αλλά να σηκωθείτε όρθιοι και να με καταδικάσετε τώρα αμέσως. Να ξεμπερδεύουμε!

Εάν όμως αναγνωρίζετε ότι είμαι πολύ καλύτερος απ’ αυτόν, από καλύτερη καταγωγή και όχι κατώτερος από κανέναν ευυπόληπτο πολίτη ούτε εγώ ούτε οι δικοί μου, τότε -για να μη πω τίποτα το εξοργιστικό- τότε λέω, να μην τον πιστεύετε ούτε στα άλλα που ισχυρίζεται, γιατί είναι προφανές ότι όλα τα μηχανεύτηκε με τον ίδιο τρόπο.  Σε εμένα δε, να είστε το ίδιο καλοπροαίρετοι όσο ήσασταν και σε πολλές άλλες προηγούμενες δίκες».

Ο Δημοσθένης στρέφεται απ’ ευθείας προς τον κατήγορό του:

«Εσύ όμως Αισχίνη, αν και είσαι παμπόνηρος, σκέφτηκες ότι εγώ θα αποφύγω να μιλήσω για την πολιτική μου δράση, και θα στραφώ μάλλον προς την απόκρουση των λοιδοριών σου. Αυτό, ασφαλώς, δεν θα το κάνω, δεν είμαι δα τόσο ανόητος.

Τι θα κάνω; Θα εξετάσω τα όσα ψέματα και όσες διαβολές διαδίδεις για τις πολιτικές μου πράξεις, και όσο για τον σωρό των ύβρεων και των λοιδοριών που αδιάντροπα ξεστόμισες, θα αναφερθώ αργότερα και μόνον εφόσον οι δικαστές θα έχουν τη διάθεση να ακούσουν».

*

Ο Ευρύνους σκύβει στ’ αυτί του Εύελπι. «Πρόσεξέ τον, τώρα θα μιλήσει για όσα συνέβησαν παλιά, δηλαδή την εποχή που ο Φίλιππος κατέλαβε την Ελάτεια και οι Αθηναίοι άρχισαν να ανησυχούν στα σοβαρά, όχι πια για τις αποικίες, αλλά για την πόλη τους την ίδια. Καθώς και για την εποχή της ήττας στη Χαιρώνεια. Αυτά τα ¨φαντάσματα¨, από τα οποία η Αθήνα δεν καταφέρνει να απαλλαγεί.

Όμως στην ουσία θα αναφέρεται στο σήμερα. Θα μιλάει για τον Φίλιππο, αλλά θα εννοεί πλέον τον Αλέξανδρο. Στόχος του είναι οι ντόπιοι ¨Μακεδονίζοντες¨ στο σύνολό τους, αλλά και εκείνοι που δεν θεωρούν την Αθήνα ως τη μόνη πόλη που μπορεί να ηγηθεί των Ελλήνων. Δεν πρόκειται να χάσει την ευκαιρία να εξαπολύσει εναντίον τους, -και εναντίον μας- τους ρητορικούς του κεραυνούς».

Ο Εύελπις κουνάει το κεφάλι του καταφατικά. «Είναι κρίμα», λέει και η φωνή του ακούγεται αποκαρδιωμένη.  Ο πατέρας του τον καταλαβαίνει και του σφίγγει το μπράτσο παρηγορητικά.

*

Ο νεαρός Μεγαρέας ενδιαφερόταν ανέκαθεν για όσα συνέβαιναν στην πόλη. Και αυτά που συνέβαιναν στην Αθήνα, από τότε που η οικογένειά του και  ο ίδιος -σχεδόν βρέφος ακόμη- εγκαταστάθηκαν στην Αττική,  είχαν συνήθως να κάνουν με τους Μακεδόνες και την επεκτατική τους πολιτική.

Το  περιβάλλον του Ευρύνου, καθώς και εκείνο της σχολής του Ισοκράτη είχαν μια ευρύτερη αλλά συγκεκριμένη άποψη: Ναι στις πόλεις, αλλά όχι στην αυτοκτονία του ελληνισμού για χάρη τους. Για να επιτευχθεί η ενότητα των Ελλήνων, μερικές ¨θυσίες¨ και κάποιες παραχωρήσεις από την πλευρά των πολιτειών, θα έπρεπε να γίνουν αποδεκτές. Με μέτρο. Ο Εύελπις μεγαλώνοντας συμφωνούσε, αλλά την πόλη της Αθηνάς την αγαπούσε και μαζί της ήταν ιδιαίτερα διαλλακτικός.

Τώρα, ενήλικος πια και με υπεύθυνο ρόλο, ο Εύελπις προσπαθεί να παρακολουθήσει τα τεκταινόμενα με ψυχραιμία. Πρέπει να αξιολογήσει τα γεγονότα και να μην εμπλακεί στις συναισθηματικές  προεκτάσεις με τις οποίες οι ρήτορες διανθίζουν εσκεμμένα τους λόγους τους.

Όμως, όσο να ‘ναι, παρασύρεται από την ροή της ομιλίας. Αυτά που ιστορεί ο Δημοσθένης συμπίπτουν σε μεγάλο βαθμό με την παιδική και την εφηβική του ηλικία. Τα θυμάται. Τα έχει ζήσει κι ας ήταν μικρός. Στο νου του ξανάρχονται εκφράσεις, κουβέντες, σκηνές ολόκληρες δεμένες με τα γεγονότα αυτά: ¨Η κάθοδος των Μακεδόνων¨, που ακόμη και σήμερα οι Αθηναίοι δεν έχουν καταλήξει πόσο μπορούν να την καταπολεμήσουν ή πόσο πρέπει να την ανεχτούν ή και να επωφεληθούν απ’ αυτήν, η ¨Ελάτεια¨, η μικρή πόλη που η κατάληψή της έδειξε για πρώτη φορά πόσο κοντά στην Αθήνα μπορούν να φτάσουν οι βόρειοι, η ¨Καταστροφή της Θήβας¨ , που οι Αθηναίοι παρακολούθησαν με αποτροπιασμό, αλλά και με ανακούφιση όταν είδαν ότι ο Αλέξανδρος δεν τους επεφύλασσε την ίδια τύχη με τους Βοιωτούς , η ¨Μάχη στη Χαιρώνεια¨ και η βαριά ήττα που θα έπρεπε με κάποιο τρόπο να αναιρεθεί, αλλιώς η γεωπολιτική κατάσταση που ήδη άλλαζε, θα προέκυπτε ανεπανόρθωτη για τους Αθηναίους, το ¨Συνέδριο της Κορίνθου¨ που εξακολουθούσε να προκαλεί ενθουσιασμούς, αλλά και μεγάλες ανησυχίες.

.

Στο βήμα ο Δημοσθένης αγορεύει. Τώρα υπεραμύνεται των πεπραγμένων του. Υποστηρίζει πως οι προτάσεις του ξεκινούσαν πάντα από την επιθυμία να συμβάλει στο καλό της πόλης. Λέει πως αν μερικές από αυτές υπήρξαν αναποτελεσματικές, γι αυτό φταίνε άνθρωποι σαν τον Αισχίνη που στην ουσία εξαγοράστηκαν από τον Φίλιππο πρώτα και από τον Αλέξανδρο μετά. Αυτοί ήταν που υπονόμευσαν την υλοποίηση των λύσεων που εκείνος είχε προτείνει. Έτσι ο Φίλιππος κατάφερε να κερδίσει πρώτα τον τελευταίο ¨ιερό πόλεμο¨ εις βάρος των Φωκέων, παλιών   συμμάχων των Αθηνών και κατόπιν τους συνασπισμένους Αθηναίους και Θηβαίους.

Μιλάει τώρα για τον επαίσχυντο ρόλο των φιλομακεδόνων κατά τις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην   ασταθή ειρήνη που συνάφθηκε ανάμεσα στην Αθήνα και τους Μακεδόνες δέκα έξι χρόνια πριν  και ονομάστηκε Φιλοκράτειος:

 «Σκεφτείτε τώρα τι έκανα εγώ και τι έκανε ο Αισχίνης, την εποχή που η Πόλη έκλεισε ειρήνη με τον Φίλιππο. Έτσι θα καταλάβετε καλύτερα ποιος δρούσε για το συμφέρον σας και το συμφέρον της Πολιτείας και ποιος, αντίθετα, δρούσε σα σύντροφος του Φίλιππου.

Εγώ, όντας τότε μέλος της Βουλής, εισηγήθηκα να ψηφιστεί το εξής: ¨να αποπλεύσουν το συντομότερο οι απεσταλμένοι μας, να πάνε σε όποιο μέρος μάθουν ότι βρίσκεται ο Φίλιππος και να του ζητήσουν την ένορκη επιβεβαίωση της σύναψης ειρήνης¨. Αυτοί, όμως, όχι μόνον δεν θέλησαν να κάνουν όσα πρότεινα, αλλά και το αρνήθηκαν όταν επανέλαβα την πρότασή μου γραπτά και με όλους τους τύπους!

Τι όμως σήμαινε αυτό κύριοι δικαστές;

Θα σας πω εγώ: Στον μεν Φίλιππο συνέφερε να περάσει όσος γίνεται περισσότερος καιρός ανάμεσα στη συμφωνία περί ειρήνης και την ένορκη επιβεβαίωσή της. Σε εσάς συνέφερε η επικύρωση να γίνει άμεσα.

Γιατί; Γιατί εσείς ήδη από τη στιγμή που ελπίσατε πως θα συναφθεί ειρήνη σταματήσατε κάθε πολεμική προπαρασκευή, ενώ ο Φίλιππος, ο οποίος είχε πάντοτε στο νου του μόνον τον πόλεμο, θεωρούσε -πράγμα εξάλλου αληθές- ότι θα κρατήσει όσα μέρη καταφέρει να μας αποσπάσει ως την στιγμή που θα έδινε την ένορκη επικύρωση, γιατί ποιος θα τολμούσε να ακυρώσει μια συμφωνία περί ειρήνης εξ αιτίας κάποιων επιπρόσθετων κατακτήσεων;

Ήταν λοιπόν αυτός ο λόγος, κύριοι δικαστές -επειδή όλα αυτά τα είχα δει και τα είχα προβλέψει- που πρότεινα να ψάξουν να βρουν οι απεσταλμένοι μας τον Φίλιππο και να του ζητήσουν την άμεση ένορκη επικύρωση της συμφωνημένης ειρήνης. Τότε, που οι Θράκες σύμμαχοί μας κατείχαν ακόμα τις οχυρές τοποθεσίες στις οποίες αναγκάστηκε να αναφερθεί και ο Αισχίνης:  δηλαδή το Σέρρειο και το Μυρτηνό και την Εργίσκη. Προτού τις καταλάβει ο Φίλιππος και γίνει έτσι κύριος της Θράκης, προτού αποκτήσει άφθονα χρήματα και πλήθος στρατιώτες, πράγμα που θα του επέτρεπε να επιχειρήσει και άλλες κατακτήσεις.

Αλλά αυτή την πρότασή μου ούτε την αναφέρει ο Αισχίνης ούτε ζητάει την ανάγνωσή της, αλλά με κατηγορεί για κάτι απίθανα πράγματα -άλλα αντ’ άλλων- όπως ότι εγώ, ως βουλευτής, θεώρησα πρέπον να παρουσιάσω τους πρέσβεις του Φιλίππου στην Εκκλησία του Δήμου!

Αλλά τι θα έπρεπε να κάνω; Να τους εμποδίσω να μιλήσουν μαζί σας, αφού γι αυτό είχαν έρθει; Ή να μην διατάξω τον διευθυντή του θεάτρου, όταν πήγαν εκεί, να τους δώσει θέση κατάλληλη ώστε να βλέπουν. Δε θα μπορούσαν άραγε να βρουν θέση και από μόνοι τους πληρώνοντας μόνο τους δύο οβολούς τους εισιτηρίου;

Εντάξει, το δημόσιο ταμείο στερήθηκε τους δύο αυτούς οβολούς! Είμαι ένοχος! Αλλά για πείτε μου: Αυτούς τους δύο οβολούς έπρεπε να διαφυλάξω, ενώ τα μέγιστα συμφέροντα του κράτους θα έπρεπε να τα ξεπουλήσω στον Φίλιππο, ακριβώς  όπως έκανε ο Αισχίνης και η παρέα του; Όχι βέβαια!

Πάρε λοιπόν γραμματέα το ψήφισμα που πρότεινα τότε και εγκρίθηκε, -και που αυτός εδώ το αποσιώπησε- και σε παρακαλώ διάβασέ το».

Ο Προεδρεύων άρχοντας κάνει ένα νεύμα συγκατάθεσης, ο υπεύθυνος για την ροή του χρόνου σταματάει την λειτουργία της κλεψύδρας, ενώ ο γραμματέας ψάχνει τη στοίβα των εγγράφων, βρίσκει το εν λόγω ψήφισμα και αρχίζει να το διαβάζει…

.

«Παλιά ξινά σταφύλια», σχολιάζει με έναν μορφασμό αποδοκιμασίας ο Οινοκράτης.

Ο Φιλήμονας σταματάει τη γραφή των σημειώσεών του.  Όσο κρατάει η ανάγνωση του γραμματέα μπορεί να πάρει μια ανάσα. Στρέφεται προς τον Οινοκράτη και τον ρωτάει: «Γιατί δεν αφήνει κανένα επιχείρημα και για τη δευτερολογία του; Όλα τώρα πρέπει να τα πει;»

«Απ’ ο, τι ξέρω, στις εκδικάσεις των υποθέσεων που θεωρούνται ¨δημοσίου ενδιαφέροντος¨ δεν επιτρέπονται δευτερολογίες», του διευκρινίζει εκείνος. «Μόνο στις δίκες μεταξύ ιδιωτών είναι επιτρεπτό κάτι τέτοιο. Και απ’ ό, τι βλέπω ό Παιανέας δεν πρόκειται να αφήσει τίποτα να πέσει χάμω. Βλέπεις οι δικαστές δεν διέκοψαν τον Αισχίνη, και ο Δημοσθένης ξέρει καλά ότι σήμερα έχουν τοποθετηθεί οι κλεψύδρες των ειδικών περιστάσεων και δε βιάζεται».

«Ποιες κλεψύδρες…;»

«Αυτές των ειδικών περιστάσεων. Είναι πιο κλεψ-ύδρες από τις άλλες. Ο κανονισμός μιλάει για ίσο χρόνο ανάμεσα σε κατήγορο και αμυνόμενο, αλλά δεν εξειδικεύει πόσο. Όταν λοιπόν πρόκειται για δίκες με μεγάλο ενδιαφέρον και μεγάλη κοσμοσυρροή, προτιμώνται οι ¨κλεψύδρες των ειδικών περιστάσεων¨ που είναι μεγαλύτερες και δίνουν στους ρήτορες περισσότερη άνεση χρόνου».

Ο Οινοκράτης ρίχνει μια ματιά στα χειρόγραφα ορνιθοσκαλίσματα του φίλου του, αφήνει ένα θαυμαστικό σφύριγμα και αλλάζει θέμα: «Δεν ξέρω αν θα γίνεις μεγάλος συγγραφέας Φιλήμονα, αλλά για γραφέας νομίζω ότι είσαι έτοιμος. Αν πιάσεις μια θέση κάτω από τα αγάλματα των Επωνύμων Ηρώων, θα βγάλεις λεφτά!»

«Ντροπή Τσίτσους», τον αποπαίρνει ο συμπατριώτης του. «Μην προσβάλεις την τέχνη μου. Ιδιαίτερα όταν βλέπεις πως προσπαθώ να την συνδέσω όσο αυθεντικότερα μπορώ με την πραγματική ζωή».

«Εντάξει, εντάξει, δεν είπαμε τίποτα… Είπαμε; Είπαμε τίποτα Χοντρόη;»

«Α πα πα πα!» συμφωνεί στην ιδιόλεκτό του ο Ασιάτης, εγκαινιάζοντας μια νέα μορφή αρνητικής έκφρασης.

«Άλλωστε δεν είσαι ο μόνος, είδα πως υπάρχουν και άλλοι που κρατούν σημειώσεις από τους λόγους των ρητόρων».

«Αλήθεια;»

«Μην ανησυχείς. Δεν πρόκειται για ανταγωνιστές θεατρικούς συγγραφείς. Μάλλον είναι σπουδαστές ή και διδάσκοντες από τις σχολές ρητορικής που εμπλουτίζουν το υλικό τους…»

Ο Οινοκράτης σκέφτεται κάτι και χαμογελάει. «Ξέρεις για ποιο πράγμα απορώ μωρέ  Φιλήμονα; Θα σου πω: Καθώς οι συγγραφές ζουν παραπάνω από τα λόγια, που ως γνωστόν είναι πτερόεντα, αναρωτιέμαι ποιες από αυτές θα φτάσουν ως τους απογόνους μας για να τους πληροφορήσουν περί αυτών που συμβαίνουν τώρα. Δηλαδή για να αποτελέσουν την ¨αντικειμενική¨ βάση στην Ιστορία που θα γράψουν εκείνοι για μας. Σκέψου τι πλάκα θα έχει αν οι σημειώσεις του Δημοσθένη καταστραφούν σε κάποια πυρκαγιά της βιβλιοθήκης του, αλλά επιζήσουν οι δικές σου, που σίγουρα θα έχουν μια πιο εύθυμη οπτική για τα γεγονότα. Ή εάν διατηρηθούν τελικά οι σημειώσεις κάποιου φοιτητή μαζί με τα σχόλια που σίγουρα θα κάνει στα περιθώρια!»

«Μην ανησυχείς Τσίτσους, εγώ μεν μπορεί να σημειώνω γιατί θέλω οι ήρωες των θεατρικών μου έργων -παρά τις υπερβολές που όχι μόνο επιτρέπονται αλλά και επιβάλλονται στην κωμωδία- να είναι καλά αγκυρωμένοι στην πραγματικότητα, αλλά, όπως ξέρεις, υπάρχουν και οι ίδιοι οι ρήτορες και οι ακόλουθοί τους που ξαναγράφουν και πουλάνε αντίγραφα των πιο γνωστών αγορεύσεων. Μπορεί σήμερα να μην είναι για όλα τα βαλάντια -πράγματι τα επικυρωμένα αυτά αντίγραφα είναι πανάκριβα- αλλά έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιζήσουν από ό, τι οι σημειώσεις μου».

«Όμως ούτε κι αυτά είναι πλήρως αυθεντικά» επιμένει ο Οινοκράτης

«Γιατί;»

«Είδες πως μιλάνε εδώ μέσα; Μιλάνε με τρόπο που να τους καταλαβαίνει ο κάθε αγρότης που μόλις έφτασε από τα χωράφια του. Γι αυτό και αρέσουν, γι αυτό και πείθουν, γι αυτό και επηρεάζουν και ασκούν εξουσία οι ρήτορες. Ιδιαίτερα οι επιτυχημένοι.  

Έχεις δει όμως πώς καταλήγουν οι επίσημοι λόγοι όταν είναι γραμμένοι; Εγώ είχα την τύχη να βρεθώ σε βιβλιοθήκες και είδα: γραμμένοι είναι σχεδόν ακαταλαβίστικοι, περί-διά-γραμμάτων, περιπεπλεγμένοι, εσκεμμένα καθώς πρέπει, φιλολογίζοντες! Άσε που είναι ορατό πως οι αντιγραφές ενδέχεται να γίνουν από ομονοούντες, αλλά και από διαφωνούντες, από συμπαθούντες, αλλά και από αντιπαθούντες. Όλοι αυτοί, όσο να ‘ναι, κάτι δικό τους το προσθέτουν. Όπως καταλαβαίνεις είναι δύσκολο να υπάρξει άνθρωπος -ιδιαίτερα Αθηναίος- που να ξέρει να διαβάζει και να γράφει, άρα να είναι κατά τεκμήριο διανοούμενος, ο οποίος να μην έχει τη δική του άποψη ή να έχει μεν άποψη, αλλά να είναι ικανός να την αφήνει απέξω από μια πνευματική δουλειά όπως η αντιγραφή και η διαιώνιση των λόγων…»

«Άσε που μπορεί να προκύψει και πρόβλημα μεταγλώττισης!» υπερθεματίζει ο Φιλήμονας. «Ξέρεις τι έπαθα όταν, για να τεκμηριώσω μια κωμωδία που έγραφα με ήρωα τον Εύμαιο, ναι, τον γνωστό δούλο του Οδυσσέα, χρειάστηκε να συμβουλευτώ τα γνήσια κείμενα του Όμηρου, στη βιβλιοθήκη των Συρακουσών;»

«Τι;»

«Ανακάλυψα ότι πολλά πράγματα δεν τα καταλάβαινα. Η γλώσσα απ’ ό, τι φαίνεται με τη ροή του χρόνου αλλάζει αισθητά. Τα ελληνικά του Όμηρου είναι κάπως διαφορετικά από τα σημερινά. Δεν μοιάζουν με τα ελληνικά των Δωριέων, δεν ταυτίζονται με εκείνα των Ιώνων και των Αρκάδων, και έχουν διαφορές και από τα ελληνικά των Θεσσαλών και των Μακεδόνων.  Ευτυχώς οι άνθρωποι της βιβλιοθήκης μου υπέδειξαν να συμβουλευτώ κάποιους απόγονους των Ομηρίδων ραψωδών που η συντεχνία τους έχει εγκατασταθεί στις Συρακούσες μαζί με τους πρώτους κορίνθιους αποίκους. Αυτοί ευτυχώς κατάφεραν να με βοηθήσουν να βρω τις απαντήσεις στα βασικά μου ερωτήματα».

«Έχεις δίκιο Φιλήμονα. Η γλώσσα αλλάζει. Και πού να δεις τι έχει να γίνει τώρα που ο μισός κόσμος της ανατολής έχει αρχίσει να μαθαίνει ελληνικά. Ξέρεις ποιος έχει πλέον μεγάλες πιθανότητες να γίνει ο εκπρόσωπος της νέας κοινής ελληνικής γλώσσας;»

«Ναι. Κάτι έχω ακούσει σχετικά. Λέγεται πως η πόλη ¨Σόλοι¨ της Κιλικίας, παλιά ροδιακή και αθηναϊκή αποικία σε έναν τόπο όπου παλιότερα ζούσαν Χεταίοι, έχει εγκαινιάσει ένα σωρό γλωσσικούς νεοτερισμούς που άλλοι θεωρούν τολμηρούς και άλλοι αδιάντροπους!»

«Δεν είναι ανάγκη να πας τόσο μακριά Φιλήμονα. Έχουμε μαζί μας ένα ζωντανό δείγμα, ενδεικτικό για τις μελλοντικές γλωσσικές τάσεις. Τον  -μόνο προς το παρόν- Έναν και Μοναδικό, αλλά συντόμως εξελίξιμο σε ασύγκριτο γλωσσικό ανα-διαμορφωτή με πληθώρα οπαδών (ο Οινοκράτης δίνει μια μάλλον τρυφερή κατραπακιά στην καμπύλη πλάτη του γλωσσοπλάστη Ασιάτη φίλου του)∙ του μελλοντικώς γνωστού ανά το πανελλήνιο για την επινόηση του ¨πλεοναστικού υπερδιπλασιασμού   των περί το Πι ελληνικών λέξεων¨: του  Χοντρόη του Πρώτου!. Τα λέω καλά Ευτραφέστατε;»

«Λέτε πολλά και ενοχλητικά κύριοι» παρεμβαίνει και πάλι κάποιος από εκεί δίπλα. «Προφανώς δεν αντιληφθήκατε ότι το διάλλειμα έχει προ πολλού τελειώσει και ότι στο βήμα βρίσκεται ο μεγάλος Δημοσθένης. Σας παρακαλώ ή να σιωπήσετε ή να πάτε εκεί πίσω όπου μπορείτε να κάνετε τα σχόλιά σας χωρίς να ενοχλείτε τους συμπολίτες σας. Αλλιώς να μην διαμαρτυρηθείτε εάν ζητήσω την παρέμβαση της φρουράς!».

*

Τελείως συμπτωματικά, το ίδιο περίπου θέμα -εκείνο της μελλοντικής τύχης των εκφωνούμενων λόγων- απασχολεί και τον Εύελπι που, ακούγοντας τον Δημοσθένη να αναπτύσσει την επιχειρηματολογία του, ρωτάει ψιθυριστά τον πατέρα Ευρύνου εάν όλα αυτά που λέει ο ρήτορας τα έχει μπροστά του γραμμένα.

«Ναι», του απαντάει σιγανά εκείνος. «Ο Δημοσθένης ετοιμάζει με εξαντλητικό τρόπο τις παρεμβάσεις του. Τα έχει όλα γραμμένα, αλλά τα έχει μάθει απ’ έξω και έτσι δεν χρειάζεται να κοιτάζει διαρκώς τα κείμενά του. Αντίθετα ο Αισχίνης συχνά αυτοσχεδιάζει. Και οι δύο ξέρουν από θέατρο και από υποκριτική τέχνη. Ο Δημοσθένης έχει πάρει μαθήματα από τον Σάτυρο, τον γνωστό ηθοποιό, ενώ ο Αισχίνης, όπως όλοι ξέρουν, έχει διατελέσει ηθοποιός και ο ίδιος. Αλλά εκείνος που διαπρέπει στους αυτοσχεδιασμούς είναι ασφαλώς ο Δημάδης».

«Και τα κείμενα των δικανικών λόγων που κυκλοφορούν, πόσο πιστά είναι σε αυτά που ακούγονται εδώ μέσα;»

«Όχι τελείως. Μόνον εν μέρει. Είναι πάντοτε κάπως ωραιοποιημένα και συνήθως γράφονται εκ των υστέρων από τους βοηθούς και τους ακόλουθους με βάση τις σημειώσεις που κρατούν κατά τη διάρκεια της εκδίκασης ή και εκείνες που έχουν ετοιμάσει για την αγόρευση οι ίδιοι οι ρήτορες. Πάντως ως ¨έγκυροι γραπτοί λόγοι¨ θεωρούνται μόνον εκείνοι που έχουν την έγγραφη αποδοχή των ρητόρων».

Ο Δημοσθένης στο βήμα έχει τώρα αφήσει την ιστορική ανασκόπηση και αναφέρεται και πάλι απ’ ευθείας στον αντίδικό του.  

«Απ’ όπου κι αν τον πιάσετε, απ’ όπου κι αν τον δείτε, αυτός ο άνθρωπος είναι κακόβουλος και φθονερός. Κοιτάξτε μονάχα αυτά που είπε για εμένα και την μοίρα μου…

Εγώ, αν θέλετε τη γνώμη μου, θεωρώ πως όποιος περιπαίζει τον άλλον για την τύχη του είναι άμυαλος, ανόητος, χαζός. Γιατί, αυτοί που νομίζουν ότι είναι ευτυχισμένοι και τυχεροί και ότι έτσι δικαιούνται να κοροϊδεύουν τους άλλους, δεν ξέρουν τι μπορεί να τους συμβεί ούτε ίσαμε το βράδυ της ίδιας μέρας. Αλλά πώς μπορεί να καυχιέται κανείς για την τύχη του όταν δεν ξέρει τι, αυτή η άστατη θεά,  μπορεί να του επιφυλάσσει τελικά; Και επιπλέον πώς μπορεί να λοιδορεί τους άλλους και να τους κατηγορεί ως κακότυχους;!

 Αλλά, αφού αυτός εδώ ο ταλαίπωρος μίλησε με πολλή αλαζονεία για εμένα και το ριζικό μου, ας μιλήσω και εγώ για το ζήτημα της μοίρας και να δείτε πως θα τα πω αληθινά και ανθρώπινα.

Εγώ λοιπόν θεωρώ καλή την τύχη της πόλης μας, όπως καλή ήταν και η προφητεία που έκανε για σας ο Δίας της Δωδώνης. Όμως για όλους γενικότερα τους ανθρώπους οι καιροί είναι δύσκολοι. Ποιος έλληνας ή ακόμη και βάρβαρος δεν περνάει αυτήν την εποχή φοβερές δοκιμασίες;

Η πόλη μας, έκανε τις σωστές επιλογές σε σχέση με εκείνους που νόμισαν ότι θα ευτυχούσαν εάν μας πρόδιδαν. Και εάν η πόλη μας βρίσκεται σήμερα σε καλύτερη μοίρα από αυτούς,  το θεωρώ έργο της καλής τύχης που μας προστατεύει. Εάν, από την άλλη πλευρά, η πόλη μας συνάντησε πολλά εμπόδια στις επιδιώξεις της, και δεν έγιναν όλα όπως τα επιθυμούσαμε, νομίζω ότι αυτό ήταν συνέπεια της γενικότερης κακοτυχίας των καιρών∙ συμμετείχαμε και εμείς σ’ αυτήν κατά το μερίδιο που μας αναλογούσε.

Τώρα όσον αφορά στη δική μου προσωπική τύχη, αλλά και την τύχη του καθενός από σας ξέχωρα, καλό είναι, λέω, να την εξετάζουμε ατομικά και όχι σε σχέση με τα κοινά. Μόνον εάν διερευνήσουμε το ζήτημα της τύχης με αυτόν τον τρόπο, θα φτάσουμε σε σωστά και δίκαια συμπεράσματα.  Συμφωνείτε μαζί μου, έτσι δεν είναι;

Όμως, ο κυρ-Αισχίνης από εδώ, ισχυρίζεται ότι το δικό μου ριζικό επηρεάζει την τύχη της πόλης ολόκληρης περισσότερο από ό, τι η κοινή τύχη των πολιτών και πως η μικρή και ασήμαντη δική μου τύχη, υπερισχύει της μεγάλης και αγαθής τύχης της πόλης. Πείτε μου μα τον Δία, είναι ποτέ δυνατό να συμβαίνει κάτι τέτοιο;»

Είπε κι άλλα πολλά ο Δημοσθένης και μετά κατάληξε ως εξής:

Αυτά και άλλα παρόμοια με τα όσα έπραξα εγώ πρέπει να κάνει, Αισχίνη, ο καλός και αγαθός πολίτης. Εάν κάτι τέτοιο γίνει εφικτό, μα τη Γη και μα τους Θεούς, θα είμαστε  δικαίως μέγιστοι. Αλλά και εάν δεν τα καταφέρουμε, θα μας αξίζει η τιμή της προσπάθειας, καθώς κανένας δε θα τολμήσει να κατηγορήσει τη πόλη μας και τις καλές της προθέσεις∙ το πολύ να κακίζουν την τύχη και τη ροή των πραγμάτων.

Μα τον Δία, όχι! Ο καλός πολίτης δεν εγκαταλείπει το συμφέρον της Πόλης, ούτε μισθώνει τον εαυτό του στους αντίπαλους, ούτε δίνει προθεσμία χρόνου στους εχθρούς και όχι στην πατρίδα, ούτε  φθονεί όποιον συμβουλεύει πράγματα αντάξια της πόλης και επιμένει σε αυτά. Εάν δε κάποιος δυσαρεστήσει τον καλό πολίτη αυτός δεν μνησικακεί, ούτε -όπως ακριβώς κάνεις εσύ-  σιωπά και ¨ποιείται την νήσσαν¨ με τρόπο ύπουλο και άδικο!

Είναι, όντως, σωστό και δίκαιο να υπάρχει στην Πόλη ησυχία, αλλά ο δεν είναι ο Αισχίνης που συνεισφέρει στο να δημιουργηθεί κλίμα  ηρεμίας. Κάθε άλλο. Αυτός προτιμά να απομακρύνεται από την πολιτική  όταν νομίσει (και του συμβαίνει συχνά) ότι κάτι τέτοιο τον συμφέρει∙ και να καιροφυλακτεί! Περιμένει πότε εσείς θα έχετε βαρεθεί από τις συνεχείς αγορεύσεις στην εκκλησία του Δήμου, ή πότε θα συμβεί κάποια απρόβλεπτη αναποδιά ή δυσκολία (πράγμα ανθρώπινο και όχι σπάνιο) και τότε ξαφνικά από την ησυχία αναδύεται, σαν να ‘τανε βίαιη πνοή ανέμου, η ρητορική του φωνή! Και φωνασκεί, και διασταυρώνει λέξεις και φράσεις, και τις συναρμολογεί χωρίς να πάρει ανάσα! Και όμως αυτά που λέει δεν ωφελούν σε τίποτα, δεν οδηγούν σε τίποτα το αγαθό,  παρά μόνο φέρνουν συμφορές στον μέσο πολίτη και καταισχύνη στην Πόλη.

Και όμως, Αισχίνη, εάν η ρητορική σου προερχόταν από μια δίκαιη ψυχή που να έδινε προτεραιότητα στα συμφέροντα της πατρίδας, θα μπορούσε να έχει καρπούς καλούς, γενναιόδωρους και ωφέλιμους σε όλους: συμμαχίες ανάμεσα στις πόλεις, εξεύρεση νέων πόρων, αύξηση του εμπορίου, ψήφιση επωφελών νόμων, καθώς και ισχυρά εμπόδια κατά των γνωστών εχθρών της πατρίδας.

Τον τελευταίο καιρό υπήρξαν πολλές ευκαιρίες που απέδειξαν την ορθότητα αυτών που λέω. Και ειδικότερα, ο χρόνος που μόλις τελείωσε περιείχε πολλές περιστάσεις κατά τις οποίες ο καλός και αγαθός πολίτης θα μπορούσε να δείξει τον ζήλο του. Όμως εσύ Αισχίνη, δεν φάνηκες πουθενά! Και ανάμεσα στους καλούς κ’ αγαθούς δεν έγινες μήτε ο πρώτος, μήτε ο δεύτερος, μήτε ο τρίτος, μήτε ο νιοστός!

Μη το αρνιέσαι, ήσουν απλώς άφαντος! Ποια συμμαχία υπέρ της πόλεως έγινε υστέρα από ενέργειές σου; Ποια βοήθεια λάβαμε; ποιους νέους φίλους αποκτήσαμε; σε τι νέο δοξαστήκαμε; ποια  πρεσβεία αποστείλαμε, ποια νέα υπηρεσία βοήθησε να γίνει η πόλη μας άξια τιμής; Ποια προβλήματα των Αθηναίων, ή των Ελλήνων, ή των συμμάχων  επιλύθηκαν επειδή εσύ ήσουν παρών; Και σε τι άλλο υπήρξες χρήσιμος; Σε ποια πολεμικά πλοία ; σε ποια όπλα; σε ποιους ναύσταθμους; σε ποια επισκευή τειχών; σε ποιο ιππικό; Σε τίποτα! Σε ποια χρηματική βοήθεια υπέρ των πολιτών -εύπορων ή άπορων- συνέβαλες; Σε καμία!

Αλλά ίσως θα μου πεις: ¨Εντάξει φίλε. Εάν δεν διαθέτω τίποτα από τα παραπάνω, τουλάχιστον επέδειξα εύνοια και προθυμία¨

Πού; Πότε εσύ, αδικότατε, έδειξες προθυμία; Εσύ που ούτε όταν οι  άλλοι έδιναν χρήματα για τη σωτηρία της πατρίδας (όπως πρόσφατα ο Αριστόνικος[1] που είχε μαζέψει εισφορές φίλων για να μπορέσει να ξαναπάρει τα πολιτικά του δικαιώματα, αλλά προσέφερε τα χρήματα αυτά υπέρ της πατρίδας), ούτε τότε δεν παρουσιάστηκες, ούτε έδωσες τίποτα, και όχι γιατί δεν είχες! (πώς δεν είχες; είχες κληρονομήσει από τον γυναικάδελφό σου τον Φίλωνα πάνω από πέντε τάλαντα, και άλλα τρία σου είχαν δώσει από κοινού οι πλούσιοι αρχηγοί των συμμοριών[2] προκειμένου να καταργήσεις τον ¨τριηραρχικό νόμο¨ που εγώ είχα προτείνει).

Αλλά δεν θέλω να απομακρυνθώ από το θέμα μου γι αυτό δε λέω περισσότερα για όλα αυτά. Όμως από αυτά γίνεται φανερό ότι δεν έδωσες ποτέ χρήματα για τη σωτηρία της πατρίδας, όχι γιατί είσαι φτωχός, αλλά γιατί δεν θέλησες να κάνεις τίποτα ενάντια σε εκείνους για χάρη των οποίων ενεργείς όλον αυτό τον καιρό.

Σε τι λοιπόν αναδεικνύεσαι λαμπρός και τολμηρός παλικαράς; Όταν πρέπει να μιλήσεις εναντίον αυτών εδώ των πολιτών, τότε έχεις λαμπρή φωνή, ισχυρή μνήμη και τόσο καλή υποκριτική, που τύφλα να ‘χει ο Θεοκρίνης[3].

Έπειτα συνηθίζεις να αναφέρεις τους ένδοξους άνδρες του παρελθόντος∙ και καλά κάνεις. Δεν είναι όμως σωστό, ω συμπολίτες Αθηναίοι, δεδομένου ότι εσείς τρέφετε για αυτούς μεγάλη υπόληψη, να τους παραβάλει με εμένα που ζω και δρω ανάμεσά σας. Διότι, όπως καλά ξέρετε, για τους ζωντανούς μπορεί να υπάρχει λίγος ή πολύς φθόνος, ενώ τους νεκρούς δεν τους μισούν πια ούτε οι εχθροί τους. Εάν όμως αυτή είναι η ανθρώπινη φύση, είναι άραγε δίκαιο εγώ να συγκρίνομαι με τους ένδοξους άνδρες που έζησαν πριν από μένα;  Όχι, γιατί σε μια τέτοια σύγκριση δεν υπάρχει ούτε ισότητα ούτε δικαιοσύνη.

Εάν θέλεις συγκρίσεις Αισχίνη, συνέκρινέ με με εσένα ή με όποιον θέλεις από τους ομοίους σου, αυτούς που είναι ακόμη ζωντανοί. Και πες μου: τι είναι καλλίτερο για την πόλη: να περιφρονεί κανείς τις θυσίες που γίνονται σήμερα υπέρ της πατρίδας, επειδή στο παρελθόν έγιναν άλλες, ανώτερες παντός επαίνου, ή αντίθετα, όλοι όσοι υπηρετούν την πατρίδα με ζήλο -ακόμη και εάν είναι ζωντανοί- να εκτιμώνται και να τιμώνται από τους Αθηναίους;

Και -εάν μου το επιτρέπετε- θέλω να πω και κάτι άλλο. Εάν εξετάσετε τα πράγματα ψύχραιμα, η δική μου πολιτική διαγωγή και η δική μου φιλοπατρία μοιάζουν με τις αρετές των ανδρών εκείνων, έχουν τους ίδιους στόχους και επιθυμούν τα ίδια πράγματα. Η δική σου όμως διαγωγή Αισχίνη, μοιάζει περισσότερο με εκείνη αυτών που τότε συκοφαντούσαν τους μεγάλους άνδρες. Είναι φανερό ότι και σε εκείνους τους χρόνους υπήρχαν οι πονηροί που τους μεν συγχρόνους τους έβριζαν, τους δε προγενέστερους τους επαινούσαν, πράγμα φθονερό και αυτούσιο με αυτά που κάνεις εσύ τώρα!

Έπειτα λες ότι εγώ διαφέρω εντελώς από εκείνους τους ένδοξους άνδρες. Ποιος τους μοιάζει Αισχίνη; Μήπως εσύ; ή ο αδελφός σου; Ή κάποιος  άλλος από τους σημερινούς ρήτορες;

Εγώ δεν ισχυρίζομαι ότι κάποιος είναι όμοιος με εκείνους. Αλλά, καλέ μου άνθρωπε -για να μη σε πω αλλιώς- τον ζωντανό εξέταζέ τον με τους ζωντανούς και με αυτούς που ασκούν το ίδιο επάγγελμα, έτσι όπως εξετάζουμε τους ποιητές, τους χορευτές και τους αθλητές. Ο Φιλάμμων δεν έφυγε αστεφάνωτος από την Ολυμπία επειδή ήταν πιο αδύναμος από τον Γλαύκο τον Καρυστιανό ή από κάποιους άλλους από τους παλιότερους αθλητές, αλλά και στεφανώθηκε, και νικητής αναγορεύτηκε, γιατί αποδείχθηκε ανώτερος από τους σύγχρονούς του που μπήκαν στο στάδιο για να τον αντιμετωπίσουν[4] .

Και εσύ Αισχίνη, με τον ίδιο τρόπο, σύγκρινέ με με τους σημερινούς ρήτορες, ή με τον εαυτό σου, ή με όποιον θέλεις τέλος πάντων. Για κανέναν δεν κάνω πίσω! Όταν έπρεπε η Πόλη να πάρει μέτρα και όταν έπρεπε όλοι να συναγωνισθούν για να αποδείξουν πόσο την αγαπούσαν, τότε, ανάμεσα σε όλους τους άλλους ήταν φανερό ότι εγώ συμβούλευα τα καλύτερα, και όλοι οι τομείς της δημοκρατίας κυβερνιόνταν με τα δικά μου τα ψηφίσματα και με τους νόμους και τις επιλογές των πρεσβειών που πρότεινα εγώ. Από τους δικούς σου κανένας δεν παρουσιαζόταν, παρά μόνον αν χρειαζόταν να βλάψει σε κάτι τους Αθηναίους.

Αλλά από τότε που (στη Χαιρώνεια) συνέβησαν αυτά που δεν έπρεπε να συμβούν, και πλέον έπρεπε να εξετάσουμε όχι ποιος ήταν ο  καλύτερος σύμβουλος της πατρίδας, αλλά ποιος υπηρέτησε υπό τις διαταγές των εχθρών, ποιοι ήσαν έτοιμοι να γίνουν μισθωτοί κατά της Αθήνας και ποιοι ήταν κόλακες των εχθρών, τότε φάνηκε σε ποιους ανήκει καθένας από τους ομοίους σου, καθώς και εσύ ο ίδιος πλούσιε (ποιος ξέρει πώς) ιπποτρόφε!

Εγώ όμως το ομολογώ, είμαι αδύναμος αυτή την περίοδο. Αλλά σίγουρα είμαι ειλικρινής φίλος των Αθηναίων περισσότερο από σένα.

.

Όποιος είναι από τη φύση του αγαθός πολίτης, ω άνδρες Αθηναίοι πρέπει να έχει δύο βασικά προτερήματα (ας μιλήσω με αυτόν τον τρόπο για τον εαυτό μου, ώστε να μη προκαλέσω τον φθόνο κανενός). Όταν έχει εξουσία  να μην ξεχνά την μεγαλοφροσύνη και τα πρωτεία της Πόλης, σε κάθε δε εποχή, κάθε πράξη του να διέπεται από την αγάπη για την πατρίδα. Αλλά εάν η αγάπη προς την πατρίδα εξαρτάται από την προαίρεση του καθενός, η δύναμη και η ισχύς έχουν να κάνουν με άλλα πράγματα, ανεξάρτητα από τη βούλησή μας.

Αυτήν λοιπόν την αγάπη προς την πατρίδα, κύριοι δικαστές, θα την βρείτε σταθερά και ειλικρινά αγκυρωμένη μέσα μου. Όχι, ποτέ δε πρόδωσα την αγάπη μου για σας, ούτε όταν ζητήθηκε (από τον Αλέξανδρο) να τιμωρηθώ για την πολιτική μου, ούτε όταν ζητήθηκε (από τον Φίλιππο) να δικαστώ στο  Αμφικτυονικό συνέδριο, ούτε όταν σαν κακοποιά θηρία οι μακεδόφρονες μου επιτίθονταν και με πρόσβαλαν. Γιατί, από την αρχή της πολιτικής μου ζωής πήρα τον ορθό και δίκαιο δρόμο της πολιτείας και προτίμησα να αποδίδω τιμές στην πατρίδα, να αυξάνω τις δυνάμεις της και να συνυπάρχω μαζί της.

Όχι, δεν περιφέρομαι  στην Αγορά φαιδρός και χαρούμενος για τις νίκες των εχθρών της πατρίδας, σηκώνοντας το χέρι ψηλά και αναγγέλλοντάς τες με χαρά σε εκείνους που θα πρέπει να διαβιβάσουν τη συμπεριφορά μου όπου δει! Ούτε αισθάνομαι φρίκη όταν ακούω καλά πράγματα για την πόλη, ούτε αναστενάζω, ούτε σκύβω κατάχαμα από λύπη, όπως κάνουν οι ασεβείς που δυσφημούν την πατρίδα, σαν να μην δυσφημούν έτσι τον εαυτό τους!»

Ο Δημοσθένης σηκώνει τα χέρια ψηλά, κοιτάζει τον αττικό ουρανό στον οποίο άρχισαν να διακρίνονται ήδη τα πρώτα αστέρια και απευθύνεται πάλι, όπως όταν ξεκίνησε την ομιλία του, στους Θεούς.  

«Είθε, κανένας από εσάς ω Θεοί να μην συγκατατεθεί να υλοποιηθούν τα δυσάρεστα στα οποία αναφέρθηκα.  Αντίθετα, ας φωτίσετε τον νου και την καρδιά κι αυτών ακόμη των εχθρών της πατρίδας, ώστε να στραφούν υπέρ της Πόλης μας και να φρονούν τα καλύτερα για αυτήν.

Εάν όμως η κακία τους παραμείνει σταθερά αθεράπευτη, τότε φροντίστε έτσι ώστε αυτοί, από μόνοι τους -και πριν ούτως ή άλλως φτάσουν στο τέλος της ζωής τους- να καταστραφούν στην ξηρά και στη θάλασσα, εμείς δε να απαλλαγούμε από τους επικείμενους φόβους και να έχουμε ασφαλή σωτηρία».

(συνεχίζεται)

…………………..

[1]Ο Αριστόνικος είχε καταδικαστεί σε στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων για χρέη προς το Δημόσιο και είχε μαζέψει με δάνεια και εισφορές φίλων το απαιτούμενο ποσό ώστε να εξοφλήσει το χρέος και να ανακτήσει τα δικαιώματα.

[2] Συμμορίες: Συνασπισμοί φορολογούμενων προκειμένου να εκπονήσουν από κοινού κάποιο έργο κοινής ωφέλειας. Οι συμμορίες, για παράδειγμα, που αναλάμβαναν την κατασκευή μιας τριήρους ήταν δεκαεξαμελείς και επομένως το κάθε μέλος συνέβαλε κατά το ένα δέκατο έκτο, ανεξάρτητα από τις οικονομικές του δυνατότητες. Έτσι οι συμμορίες κατέληγαν μέσο φοροδιαφυγής των πλουσιότερων, ενώ μπορούσαν να προκαλέσουν την καταστροφή των φτωχότερων πολιτών που ήταν αναγκασμένοι να πληρώνουν όσο και οι ευκατάστατοι. Τον νόμο που επέβαλε τα παραπάνω τον κατάργησε ο Δημοσθένης το 340 πΧ και τον αντικατέστησε με άλλον που πρόβλεπε η δαπάνη να είναι ανάλογη με την οικονομική κατάσταση των συμμετεχόντων πολιτών.

[3] Θεοκρίνης: Παλιότερα ηθοποιός τραγωδιών, ο οποίος κατέληξε παροιμιώδης κατήγορος και συκοφάντης.

[4] Ο Φιλάμμων ήταν πυγμάχος σύγχρονος του Δημοσθένη, ενώ ο Γλαύκων από την Κάρυστο της Εύβοιας ήταν επίσης πυγμάχος που άκμασε παλιότερα, περί την εβδομηκοστή πέμπτη Ολυμπιάδα.

 Κύλικες και Δόρατα. 

Κεφάλαιο  έβδομο: Σήμερα δικάζουμε! (Ι)

Τα κατάφεραν. Όλα καλά. Ο Οινοκράτης ο Φιλήμονας και ο Χοντρόης, βρίσκονται μέσα στο Περιστύλιο, κοντά στην ανατολική του στοά, σε σημείο όπου προβλέπουν ότι θα υπάρχει σίγουρη σκιά μέχρι και το μεσημέρι.

Στο μεγάλο εσωτερικό αίθριο του οικοδομήματος έχουν τοποθετηθεί ξύλινα καθίσματα για τους δικαστές∙ πάνω από είκοσι σειρές των τριάντα θέσεων, τα οποία έχουν πλέον σχεδόν γεμίσει. Πολλοί έχουν κουβαλήσει φορητά σκιάδια, που είναι ακόμη κλειστά, ενώ σε ένα τμήμα των πρώτων σειρών, το οποίο προορίζεται για τους επίσημους που θα παρακολουθήσουν τη δίκη, τα καθίσματα διαθέτουν σταθερά σκίαστρα καθώς και ψάθινα επιστρώματα πάνω στα έδρανα. Εκεί έχει ήδη φτάσει ο Εύελπις μαζί με τον πατέρα του, τον Ευρύνου.

Ο χώρος για τους καθήμενους δικαστές περιβάλλεται με ένα χοντρό σκοινί στηριγμένο πάνω σε φορητούς μεταλλικούς ορθοστάτες. Έτσι, ανάμεσα στο σκοινί και τις στοές που οριοθετούν τον τετράγωνο χώρο, δημιουργείται ο ¨περίβολος¨, όπου επιτρέπεται να σταθεί το (εκτός των επισήμων) κοινό της δίκης.

Ο Οινοκράτης κοιτάζει με προσοχή ανάμεσα στους πολυπληθείς ένορκους και καταφέρνει να εντοπίσει τον Παλαμήδη. Ωραία. Ο βετεράνος πολεμιστής πρέπει να είναι ικανοποιημένος: τελικά τα κατάφερε να εκλεγεί δικαστής στην σημαντική αυτή δική.

Τώρα, στην υπερυψωμένη έδρα παίρνουν τις θέσεις τους, τα μέλη του προεδρείου. Όχι όλοι. Εκτός από τον υπεύθυνο Άρχοντα, από τους δέκα που έχουν εκλεγεί δια κλήρου (ένας από κάθε φυλή), στην έδρα ανεβαίνουν πέντε. Ένας από αυτούς θα επιτηρεί την κλεψύδρα που βρίσκεται εκεί μπροστά για να μετράει τον χρόνο των ομιλητών, ένας θα εκτελεί χρέη γραμματέα, ενώ τρεις θα αναλάβουν την μέτρηση των ψήφων στις ψηφοφορίες που θα διεξαχθούν Οι υπόλοιποι, που δεν ανεβαίνουν στην έδρα, θα φροντίσουν, μαζί με τους αρμόδιους λογιστές, για τη μισθοδοσία των δικαστών.

Δίπλα στο τραπέζι του προεδρείου υπάρχει ένα μικρότερο, πάνω στο οποίο βρίσκονται τυλιγμένοι πάπυροι και περγαμηνές. Πρόκειται για έγκυρα αντίγραφα από νόμους, ψηφίσματα και κείμενα συμβάσεων, τα οποία οι ρήτορες έχουν ζητήσει να μεταφερθούν εδώ από τα διάφορα αρχεία της Πόλης, έτσι ώστε, εάν χρειαστεί, να ζητήσουν να διαβαστούν δημόσια, προκειμένου να στηρίξουν τα επιχειρήματά τους. Ο γραμματέας είναι επιφορτισμένος να τα αναγνώσει όταν πάρει τη σχετική εντολή από τον πρόεδρο.

 Ο θόρυβος του πλήθους κοπάζει, καθώς με εντολή του προεδρεύοντος αρμόδιου Άρχοντα, ένας κήρυκας ανακοινώνει την έναρξη της δίκης:

«Γραφή παρανόμων: Αισχίνης του Ατρομήτου, Κοθωκίδης, κατά Κτησιφώντος του Λεωσθένους εξ Αναφλύστου. Τμήμα της Ηλιαίας αποτελούμενο από πεντακοσίους συν έναν δικαστές. Ας επαληθευθεί ο αριθμός των παρόντων και ας συμπληρωθούν τυχόν ελλείψεις δια των αναπληρωτών». 

Οι δικαστές του προεδρείου εκτελούν την απαρίθμηση και την αναπλήρωση μέσα σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. Ο Προεδρεύων δίνει εντολή στον κήρυκα να διαβάσει την ¨Γραφή¨ που υπέβαλε ο Κοθωκίδης ρήτορας.

*

Στο βήμα βρίσκεται τώρα ο Αισχίνης.

«Θα είδατε πιστεύω συμπολίτες Αθηναίοι με τι ραδιουργίες και με τι παρακαλετά στην αγορά, προσπαθούν οι αντίδικοι να τα καταφέρουν, έτσι ώστε να μην τηρείται ούτε το δίκαιο ούτε η νομιμότητα σ’ αυτήν την πόλη. Εγώ όμως παρουσιάζομαι μπροστά  σας, πιστός στους Θεούς, πιστός στους νόμους και πιστός σε εσάς. Γιατί πιστεύω ότι καμία ραδιουργία δεν είναι ισχυρότερη για σας από το δίκαιο και από τους νόμους.

Όμως, συμπολίτες Αθηναίοι, δε σας κρύβω ότι θα επιθυμούσα,  τόσο η βουλή, όσο και οι συνελεύσεις του λαού, όταν συνεδριάζουν, να διευθύνονται με σωστό τρόπο από τους προεδρεύοντες. Θέλω να πω ότι θα πρέπει να ισχύουν τα όσα νομοθέτησε ο Σόλων σχετικά με τη διαδικασία. Αυτό σημαίνει ότι πρώτα θα πρέπει να δίνεται ο λόγος στους γηραιότερους, οι οποίοι με την ψυχραιμία που τους εξασφαλίζει η ηλικία, χωρίς θορύβους και φωνασκίες, θα συμβουλεύουν την πόλη εκείνα που η πολύχρονη πείρα τους θεωρεί τα καλύτερα. Ύστερα θα μπορεί όποιος από τους πολίτες το επιθυμεί, με τη σειρά που επιβάλει η ηλικία, να εκφράζει τη γνώμη του για όλα τα επίμαχα θέματα. Νομίζω πως με αυτόν τον τρόπο η πόλη θα διοικείται άριστα και οι κρίσεις θα μας πλήττουν σπανιότερα».

«Πολύ νοσταλγικό τον βρίσκω», ψιθυρίζει ο Φιλήμονας στο αυτί του Οινοκράτη.

«Περίμενε να δούμε που το πάει…», του απαντάει εκείνος.

«Όμως από τότε που όλα αυτά καταργήθηκαν» συνεχίζει ο ρήτορας, «και από τότε που μερικοί προτείνουν με ευκολία και μάλιστα εγγράφως, παράνομα ψηφίσματα, φτάσαμε στο σημείο κάποιοι άλλοι, οι οποίοι έλαχε να προεδρεύουν όχι με δίκαιο τρόπο αλλά χάρη στην συνεργία των φατριών, να υποβάλουν τα παράνομα αυτά ψηφίσματα σε ψηφοφορία. 

Και μάλιστα, σε περίπτωση που τυχαίνει να κληρωθεί κάποιος, ο οποίος να προεδρεύει νόμιμα και χωρίς ραδιουργίες και που να ανακηρύσσει σωστά τις αποφάσεις σας, τότε εκείνοι που θεωρούν ότι η δημοκρατική ισότητα αφορά μόνον τους ίδιους και όχι όλους, αρχίζουν να τον φοβερίζουν και να απειλούν ότι θα κινηθούν δικαστικά. Έτσι, μέσω του εκφοβισμού, καταφέρνουν να υποδουλώνουν τους απλούς πολίτες στη θέλησή τους και, αποκτώντας παράνομη εξουσία, καταργούν τις νόμιμες αποφάσεις και κρίνουν με εμπάθεια τα δικά σας ψηφίσματα!

Λέω λοιπόν ότι από τότε που καταργήθηκαν οι παλιές καλές διαδικασίες, δεν ακούμε πια στην αρχή των συνεδριάσεων τον κήρυκα να εκφωνεί εκείνο το ωραιότατο και φρονιμότατο: ¨Ποιος από τους πάνω από πενήντα ετών θέλει να ανεβεί στο βήμα και να αγορεύσει; Και μετά οι νεότεροι, πάντα κατά τη σειρά της ηλικίας τους;¨ Σήμερα δυστυχώς κανείς δε μπορεί να συγκρατήσει την αταξία των ρητόρων: ούτε οι νόμοι, ούτε οι πρυτάνεις, ούτε οι πρόεδροι, ούτε ολόκληρη η προεδρεύουσα φυλή, κι ας αποτελεί το ένα δέκατο της πόλης».

«Μου φαίνεται πως έχεις δίκιο», παραδέχεται ο Οινοκράτης απευθυνόμενος στον Φιλήμονα. «Ποντάρει στους παλιούς Αθηναίους, εκείνους που έχουν ακόμη αναμνήσεις από την αλλοτινή αθηναϊκή κοινωνία, τότε που κανείς δε τολμούσε να πειράξει ή να αναπροσαρμόσει τη νομοθεσία του Σόλωνα».

«Αλλά του διαφεύγει ότι οι νεαροί σκύλοι έχουν αρχίσει να γαυγίζουν» παρατηρεί ο Φιλήμονας. «Αν και δεν νομίζω ότι, προς το παρόν, δαγκώνουν», σπεύδει να συμπληρώσει.

«Αφού λοιπόν έτσι έχουν τα πράγματα σήμερα», συνεχίζει ο ρήτορας, «και αφού η πολιτική αταξία είναι αυτή που μπορείτε να δείτε από μόνοι σας, τι απομένει από τη δημοκρατική εξουσία; Ένα μόνο: το να μπορεί κανείς να καταγγείλει όσα παράνομα συμβαίνουν. Εάν το καταργήσετε κι αυτό, ή αν συγχωρήσετε αυτούς που θέλουν να το καταργήσουν, προβλέπω ότι σε λίγο, χωρίς να το αισθανθείτε, θα έχετε παραχωρήσει την εξουσία της δημοκρατίας σε λίγους φύλαρχους.

Όμως, ξέρετε καλά πολίτες Αθηναίοι ότι -όλα κι όλα- τα είδη των κυβερνήσεων σε μια πολιτεία ζωντανών ανθρώπων, είναι τρία: η απόλυτη μοναρχία, η ολιγαρχία και η δημοκρατία. Από αυτά, η απόλυτη μοναρχία και η ολιγαρχία διοικούνται σύμφωνα με τη διάθεση των προϊστάμενων αρχόντων, οι δε δημοκρατικές πόλεις σύμφωνα με τους νόμους.

Κανένας λοιπόν από εσάς δεν πρέπει να αγνοεί, αντίθετα καθένας ας γνωρίζει σαφώς, ότι όταν πηγαίνει στο δικαστήριο για να δικάσει κάποιον που συνέταξε παράνομο ψήφισμα, την ημέρα εκείνη, στην ουσία, ψηφίζει σχετικά με την ίδια του την ελευθερία.

Γι αυτό και ο νομοθέτης, πριν από όλα τα άλλα, στον όρκο των δικαστών έγραψε αυτά τα λόγια: ¨Θα ψηφίζω σύμφωνα με τους νόμους¨. Γιατί ο νομοθέτης ήξερε καλά ότι εάν διατηρηθούν οι νόμοι υπέρ της πόλεως, σώζεται και η δημοκρατία. Εσείς όλα αυτά πρέπει να τα θυμάστε καλά και να μισείτε όσους γράφουν παράνομα ψηφίσματα. Και να μη θεωρείτε πως οποιοδήποτε από αυτά τα ψηφίσματα είναι δευτερεύον, αντίθετα καθένα ενδέχεται  να έχει τεράστιες επιπτώσεις.

Και να μην αφήνετε κανένα να σας στερεί το δικαίωμα της ελεύθερης ψήφου. Ούτε καν τους στρατηγούς με την συνέργεια των οποίων, ήδη εδώ και καιρό, ορισμένοι ρήτορες διαφθείρουν τους νόμους της δημοκρατίας. Και να μην ακούτε τις παρακλήσεις και τα κολακευτικά λόγια των ξένων επισήμων που προέρχονται από τις συμμαχικές πόλεις, τους οποίους κάποιοι χρησιμοποιούν σαν μεσάζοντες και έτσι καταφέρνουν, ενώ κυβερνάνε την πολιτεία με παράνομο τρόπο να αποφεύγουν την καταδίκη των δικαστηρίων»

«Τι εννοεί;», ρωτάει σιγανά ο συγγραφέας.

«Εννοεί ότι μερικοί άρχοντες έχουν καταλάβει ότι περισσότερο κι από το να είναι τίμιοι, σήμερα δυστυχώς, μετράει το να νομίζουν οι άλλοι πως είναι τίμιοι. Και να μην το είχαν καταλάβει υπάρχουν πια πολλοί σοφιστές που τους το υποδεικνύουν. Για να το πετύχουν, βάζουν κάποιους φίλους τους από άλλες πόλεις, που έτσι κι αλλιώς δεν μπορούν να ξέρουν τι ακριβώς γίνεται εδώ, να λένε δημοσίως θετικά λόγια γι αυτούς. Όταν λοιπόν πρέπει να λογοδοτήσουν, γιατί το απαιτεί ο νόμος, φροντίζουν να έχουν μαζέψει τέτοιες καλές μαρτυρίες, καθώς και άλλους δημόσιους επαίνους, όπως αυτός που ζητάει ο Κτησιφώντας για τον Δημοσθένη, έτσι ώστε το κλίμα να είναι θετικό και να την σκαπουλάρουν ανώδυνα. Να δεις ότι εάν συνεχίσουμε έτσι, στο όχι πολύ μακρινό μέλλον η πραγματικότητα θα καταργηθεί και θα μετρούν μονάχα οι εντυπώσεις. Και αυτό θα το διδάσκουν ακόμη και στις φιλοσοφικές σχολές! Αλλά πρόσεξε τον Αισχίνη. Υποθέτω ότι όλα αυτά θα τα εξηγήσει αναλυτικά και ο ίδιος».

«Συμπολίτες, αν θέλετε να κάνετε σχόλια, πηγαίνετε τουλάχιστον στην άκρη, κάτω από τη στοά, γιατί εδώ ενοχλείτε», παρατηρεί κάποιος εκεί δίπλα.

Πράγματι ο Οινοκράτης και ο Χοντρόης οπισθοχωρούν κάπως προς την πλησιέστερη περιμετρική στοά, όπου έχουν κάνει την εμφάνισή τους και ορισμένοι πωλητές δροσιστικών ροφημάτων με τις υδρίες τους, ενώ ο Φιλήμονας παραμένει στη θέση του και εξακολουθεί να κρατάει επιμελώς σημειώσεις.

Ο Αισχίνης συνεχίζει την αγόρευσή του…

«Νομίζω πως αρκετά είπα για την κατηγορία γενικά. Τώρα θα ήθελα να πω μερικά λόγια για τους νόμους που παραβιάστηκαν από τον Κτησιφώντα. Τους νόμους που αφορούν εκείνους που έχοντας αναλάβει κάποιο δημόσιο έργο ή αρχή, πρέπει να λογοδοτήσουν σχετικά μετά τη λήξη της θητείας τους.

Παλιότερα λοιπόν, κάποιοι άρχοντες που αναλάμβαναν μεγάλα αξιώματα και διαχειρίζονταν τα χρήματα του δημοσίου, αλλά ήσαν παράλληλα και επιρρεπείς σε δωροδοκίες,  τι έκαναν; Πολύ πριν τελειώσει η θητεία τους έπαιρναν με το μέρος τους μερικούς ρήτορες της βουλής, οι οποίοι φρόντιζαν να τους απονεμηθούν τιμητικά ψηφίσματα και έπαινοι. Έτσι λοιπόν δημιουργούσαν ένα ευνοϊκό για τους ίδιους κλίμα που απέτρεπε όσους θα ήθελαν να τους κατηγορήσουν, ενώ ταυτόχρονα δημιουργούσε αμηχανία στους δικαστές.

Μ’ αυτόν τον τρόπο, πολλοί υπόλογοι διαχειριστές των δημόσιων αρχών και του δημόσιου χρήματος, ακόμη και αν τους έπιαναν επ’ αυτοφώρω να κλέβουν, κατάφερναν να γλυτώσουν από τα δικαστήρια.

Γιατί; Διότι οι δικαστές θεωρούσαν ντροπή για τον Δήμο και την Πόλη να καταδικάσουν άρα να ανακηρύξουν επισήμως κλέφτη κάποιον που μόλις πριν λίγο, ο ίδιος ο Δήμος και η ίδια Πόλη, είχαν τιμήσει με επαίνους ή και με χρυσό στεφάνι. Αναγκάζονταν λοιπόν οι δικαστές να ψηφίζουν αθωωτικά για να μη ντροπιάσουν τον Δήμο.

Όμως κάποτε ο νομοθέτης αντιλήφθηκε τι συμβαίνει στην πραγματικότητα και θέσπισε νόμο που απαγορεύει αυστηρά να τιμώνται πριν την λήξη της θητείας τους όσοι είναι υπόχρεοι λογοδοσίας.

Παρά ταύτα έχουν ήδη επινοηθεί δικαιολογίες για να παρακαμφθεί και αυτή η ρύθμιση.  Κάποιοι, και ανάμεσά τους μπορεί να βρίσκονται και μετριοπαθείς πολίτες φαινομενικά υπεράνω υποψίας, προτείνουν να εγκρίνονται οι δημόσιοι έπαινοι, αλλά να απονέμονται επισήμως μετά τον απολογισμό των πεπραγμένων.

Αλλά τι δείχνει μια τέτοια πρόταση; Μάλλον ότι αυτός που προτείνει ένα τέτοιο ψήφισμα, ξέρει και ο ίδιος ότι βρίσκεται εκτός των πλαισίων του ισχύοντος νόμου και ότι μάλλον δεν αισθάνεται και τόσο άνετα με την πρότασή του .

Όμως ο Κτησιφώντας, ω άνδρες Αθηναίοι, δεν επικαλείται καν τη δικαιολογία που μόλις ανέφερα. Θέλει, σώνει και καλά να στεφανωθεί ο Δημοσθένης πριν δώσει λόγο για την διαχείρισή του όσο ακόμη ήταν άρχοντας!»

Ο Φιλήμονας αντικαθιστά τη γραμμένη -φίσκα- πινακίδα με μια άλλη, λευκή, που βγάζει από τον σάκο του.

…

 «…¨Ναι, εντάξει¨, θα πει κάποιος», λέει τώρα ο ρήτορας, «¨αλλά ο Δημοσθένης έχει δημοκρατικά φρονήματα!¨.

Εάν βέβαια εστιάσετε στα ωραία του λόγια θα εξαπατηθείτε, όπως συνέβη και στο παρελθόν. Κάτι τέτοιο όμως δεν θα επαναληφθεί εάν δώσετε προτεραιότητα στην Αλήθεια και εάν προσέξετε τον χαρακτήρα του.

Σας προτείνω λοιπόν το εξής: Εγώ, με τη βοήθειά σας θα εξετάσω ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχει ο δημοκρατικός και συνετός άνδρας και ποια είναι, αντίθετα, τα κύρια γνωρίσματα του ολιγαρχικού κακού ανθρώπου. Εσείς, στη συνέχεια αποφανθείτε με ποια μοιάζουν, όχι τα λόγια, αλλά οι πράξεις και ο πραγματικός βίος του Δημοσθένη».

«Για να δούμε, τι θα πει…!» λέει στον Χοντρόη ο Οινοκράτης, ο οποίος ενόψει της χειραφέτησής του ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το πώς αξιολογούνται οι συμπεριφορές στον θαυμαστό κόσμο των ελεύθερων.

«Ο δημοκρατικός άνδρας, κύριοι δικαστές, όπως νομίζω ότι όλοι θα συμφωνήσετε, θα πρέπει να έχει τα παρακάτω προσόντα: 

Πρώτα πρέπει να είναι ελεύθερος από πατέρα και από μάνα, έτσι ώστε να μην αντιπαθεί τους νόμους που στηρίζουν την δημοκρατία μόνον και μόνο επειδή έτυχε να γεννηθεί από μη ελεύθερους γονείς.

Δεύτερο, πρέπει οι πρόγονοί του να έχουν ασχοληθεί με τον δήμο ή, τουλάχιστον, να μην έχουν λόγο να τον εχθρεύονται. Κι αυτό για να είναι σίγουρο ότι δε θα επιχειρήσει να κάνει κακό στην Πόλη θέλοντας να εκδικηθεί για όσα τυχόν έπαθαν οι πρόγονοί του.

Τρίτο, πρέπει να είναι μυαλωμένος και μετρημένος άνθρωπος στην καθημερινή του ζωή και να μη δωροδοκείται προκειμένου να ικανοποιήσει τις τυχόν ακόλαστες επιθυμίες του.

Τέταρτο, να είναι καλόγνωμος και ικανός ρήτορας, δηλαδή η σκέψη του να επιλέγει το καλύτερο για την πόλη και η ευφράδειά του να πείθει τους ακροατές. Εάν δεν τα έχει και τα δύο τότε η στοχαστικότητα είναι προτιμότερη από τη ρητορική ικανότητα.

Πέμπτο, να είναι γενναιόψυχος για να μην εγκαταλείπει τον λαό στις κρίσιμες περιπτώσεις και τους κινδύνους.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ολιγαρχικού;

Τα ακριβώς αντίθετα. Δε βλέπω το λόγο να τα ξαναπώ.

Σκεφτείτε λοιπόν ποια απ’ αυτά διαθέτει ο Δημοσθένης. Και η εξέτασή σας ας είναι πάντοτε δίκαιη».

«Και όμως αγαπητέ μου Χοντρόη», σχολιάζει ο Οινοκράτης, «όλοι ξέρουν ότι ο πατέρας του Αισχίνη ήταν ένας εγγράμματος δούλος. Άρα δε μας τα λέει και πολύ καλά. Κρίμα, γιατί μου είναι συμπαθής κυρίως επειδή έχει βιώματα σαν τα δικά μας. Και επίσης επειδή αυτός και ο πατέρας του κατάφεραν να ξανακερδίσουν τη ζωή τους. Ας μη ξεχνάμε πως εδώ στην Αθήνα αυτό είναι εφικτό ορισμένες φορές. Αλλά ας μη ξεχνάμε κιόλας, και ας μην απαρνιόμαστε αυτό που υπήρξαμε: καταπιεσμένοι δούλοι!»

*

Ο ήλιος έχει σηκωθεί ψηλά και η ζέστη έχει αρχίσει να γίνεται ενοχλητική.

Ο Οινοκράτης και ο Χοντρόης έχουν επιστρέψει κοντά στον Συρακούσιο θεατρικό συγγραφέα, ο οποίος εξακολουθεί να ακούει και να γράφει, και στις δύο όψεις των λευκοβαμμένων λεπτών σανιδιών του.

«Φιλήμονα, ο Αισχίνης όπου να’ ναι τελειώνει, μετά θα πάρει το λόγο ο Κτησιφώντας, αλλά απ’ ότι λέγεται στον γύρο, όχι για πολύ. Σκοπεύει να δώσει το χρόνο του στον συνήγορό του  τον Δημοσθένη. Ο Πρόεδρος σίγουρα θα κάνει ενδιάμεσα ένα διάλειμμα για να πάρουν μια ανάσα και για να φάνε κάτι οι δικαστές. Οι περισσότεροι έχουν φέρει μαζί τους τροφή, εμείς όμως όχι. Οπότε θα  έλεγα να βγούμε και να τσιμπήσουμε κάτι, πριν πλακώσει ο πολύς κόσμος στα κυλικεία της περιοχής. Έτσι επιστρέφουμε έγκαιρα για να ακούσουμε τον Δημοσθένη».

«Εγώ, αν δε σε πειράζει, προτιμώ να μείνω εδώ. Η όλη ιστορία μου φαίνεται ενδιαφέρουσα και δεν θέλω να χάσω καμία φάση».

«Εντάξει, μείνε. Θα σου φέρουμε εμείς καμιά πίτα. Κι εσύ θα μας πεις ό, τι το ενδιαφέρον θα συμβεί εν τω μεταξύ».

«Φέρτε και καμιά φιάλη[1]  ζύθο»

«Έγινε».

Καθώς οι δύο απομακρύνονται, ο Αισχίνης στο βήμα συνεχίζει την αγόρευσή του.

«…Πώς όμως θα μπορούσατε να αποφύγετε τέτοιους παραπλανητικούς λόγους; Νομίζω ότι θα μπορούσα να κάνω μια σχετική πρόταση: Όταν θα έλθει εδώ στο βήμα ο Κτησιφώντας για να σας διαβάσει το λόγο που άλλος του έχει γράψει, ζητήστε του, με τρόπο ήρεμο, να πάρει την πινακίδα και να διαβάσει, παράλληλα με το ψήφισμά του, και τους ισχύοντες νόμους. Και αν δεν σας ακούσει να μην τον ακούσετε κι εσείς. Γιατί δεν ήλθατε στο δικαστήριο για να ακούτε τις δικαιολογίες των κατηγορούμενων, αλλά αυτούς που θέλουν να απολογηθούν σύμφωνα με τους νόμους.

Εάν πάλι ο Κτησιφώντας, παραβιάζοντας τις διαδικασίες καλέσει για συνήγορο τον Δημοσθένη, προς θεού μην δεχτείτε ως υπερασπιστή έναν σοφιστή, που θεωρεί πως με τα σοφίσματά του μπορεί να καταργήσει τους νόμους. Και ας μη νομίσει κανένας από εσάς ότι είναι δα καμιά σπουδαία πράξη -όταν ο Κτησιφώντας θελήσει να καλέσει τον Δημοσθένη για συνήγορο- να αρχίσει  να φωνάζει ¨κάλεσέ τον, κάλεσέ τον¨.  Γιατί σ’ αυτήν την περίπτωση ο δικαστής που θα καλέσει τον Δημοσθένη να καταθέσει, στην ουσία τον καλεί να ρητορεύσει εναντίον του ίδιου, εναντίον όλου του δικαστηρίου, εναντίον των νόμων και εναντίον της δημοκρατίας.

Εάν όμως, παρά ταύτα θελήσετε να ακούσετε τον Δημοσθένη, διατάξτε τον τουλάχιστον να απολογηθεί με τον ίδιο τρόπο που έκανα και εγώ στην κατηγορία μου».

***

Όταν ο Οινοκράτης και ο Χοντρόης επιστρέφουν στο Τετράγωνο Περιστύλιο φέρνοντας τις πίτες και τον ζύθο που είχαν υποσχεθεί στον Φιλήμονα, το διάλειμμα των εργασιών της Ηλιαίας τελειώνει και οι δικαστές έχουν αρχίσει να ξαναπαίρνουν τις θέσεις τους.

Ο Φιλήμονας κοιτάζει τις σημειώσεις του και τους ενημερώνει:

«Λοιπόν, περιληπτικά -αναλυτικά ελπίζω πως θα τα πούμε αργότερα- τα πράγματα έχουν ως εξής:

Όπως είδατε κι εσείς, για τα δύο πρώτα σημεία της κατηγορίας, (παράνομη βράβευση πριν τη λογοδοσία και παράνομη απονομή στο θέατρο αντί για το βουλευτήριο) ο Αισχίνης επικαλέστηκε τους ισχύοντες νόμους, τους οποίους και ζήτησε να διαβαστούν από τον γραμματέα. Επίσης αναφέρθηκε σε πολλούς πραγματικά άξιους Αθηναίους που ούτε αξιώθηκαν ούτε ζήτησαν ποτέ τέτοιες τιμές.

Όσο αφορά στο τρίτο σκέλος των κατηγοριών, δηλαδή εκείνες που αφορούν τον ίδιο τον Δημοσθένη, και κατά πόσο το ήθος και η συμπεριφορά του αιτιολογούν το αίτημα για δημόσιο έπαινο, εδώ προσπάθησε να είναι αναλυτικός και διεξοδικός. Βασικά, εκείνο που ισχυρίστηκε είναι πως ο Παιανέας είναι κάθαρμα, τόσο στην ιδιωτική, όσο και στην δημόσια ζωή του.

Σχετικά με την ιδιωτική του ζωή έκανε αναφορά στην κακή του συμπεριφορά απέναντι σε κάποιους Αθηναίους που δεν τους γνωρίζω, αλλά που σημείωσα εδώ τα ονόματά τους: Έναν Δημομέλη, μάλλον ξάδελφό του, τον οποίο ο Παιανέας κατηγόρησε ότι του είχε επιτεθεί και τον είχε τραυματίσει, αλλά τελικά, απ’ ό, τι είπε ο Αισχίνης, επρόκειτο μάλλον για αυτοτραυματισμό. Επίσης ανέφερε έναν στρατηγό ονόματι Κηφισόδοτο… ξέρεις εσύ τίποτα γι αυτόν Οινοκράτη;»

«Νομίζω ότι ήταν ένας κολλητός του, με τον οποίο όχι μόνο είχε φάει και πιει μαζί, αλλά είχε και συμπολεμήσει. Λένε ότι ο Δημοσθένης δεν δίστασε να αναλάβει το ρόλο του κατηγόρου όταν υπήρξε ¨εισαγγελία[2]¨ εναντίον του στρατηγού. Εισαγγελία που κατέληξε σε καταδίκη σε θάνατο! Δεν ξέρω άλλα».

«Ανάφερε και κάποιο Μειδία, ίσως να τον έχεις ακουστά».

«Ξέρω ότι είναι μια πολύ παλιά ιστορία. Πριν καμιά τριανταριά χρόνια και!  Ο Μειδίας ήταν πλούσιος και ισχυρός και, δε ξέρω για ποιο λόγο, γρονθοκόπησε τον Δημοσθένη στο θέατρο. Ο Δημοσθένης όμως δε κινήθηκε εν τέλει δικαστικά εναντίον του, παρά το ότι είχε την υποστήριξη του Δήμου, αλλά αρκέστηκε να του πάρει ένα σεβαστό χρηματικό ποσό».

«Στη συνέχεια, σχετικά με  το δημόσιο βίο, είπε τα περισσότερα∙ χώρισε μάλιστα τον πολιτική ζωή του Δημοσθένη σε τέσσερεις περιόδους, για να την αναλύσει καλύτερα: Τον κατηγόρησε ότι στον ¨Ιερό πόλεμο¨ δωροδοκήθηκε από τους Φωκείς, ότι στη μάχη της Χαιρώνειας το έβαλε στα πόδια, ή τουλάχιστον ότι κάποιοι τον κατηγόρησαν τότε ως λιποτάκτη, ότι συνηθίζει να οικειοποιείται τα επιτεύγματα των άλλων πολιτικών, καθώς και ότι ψεύδεται όταν ισχυρίζεται ότι είναι άξιος δημοκρατικός άνδρας. Α, ναι και ότι η μάνα του είναι από τη Σκυθία, επομένως δεν μπορεί να τιμηθεί σαν να ήταν πλήρης και απολύτως γηγενής πολίτης. Στο τέλος πρότεινε να ψηφιστεί νόμος που να απαγορεύει να αγορεύουν όσους κατηγορούνται πως εισηγήθηκαν παράνομα ψηφίσματα, γιατί υπάρχει κίνδυνος παραπλάνησης των δικαστών. Νομίζω πως αυτά είναι τα βασικά. Α, και κάτι που μου έκανε εντύπωση γιατί το βρίσκω κατάλληλο για αξιοποίηση στο έργο που θα συγγράψω: ο Αισχίνης χαρακτήρισε τον Δημοσθένη γκαντέμη!».

«Γκαντέμη;»

«Βάσκανο, γρουσούζη, πώς το λέτε εσείς εδώ πέρα; Η θεά Τύχη τον αγνοεί. Έχει, λέει, την έμφυτη τάση να προκαλεί συμφορές γύρω του!»

«Εντάξει, κατάλαβα. Ο Κτησιφώντας μίλησε ήδη;»

«Ναι, για πολύ λίγο. Είπε πως το ψήφισμά του είναι καλοπροαίρετο, άρα ο ίδιος είναι αθώος και πως αφήνει τον χρόνο που δικαιούται στον συνήγορό του, που, φυσικά, είναι ο Δημοσθένης. Μετά ο προεδρεύων άρχοντας κήρυξε την προσωρινή μεσημβρινή παύση των εργασιών».

«Το κοινό πως αντιδρά;»

«Αν εννοείς τους δικαστές, φροντίζουν να δείχνουν αρκετή ψυχραιμία και σοβαρότητα, αλλά κατά βάθος υπάρχει ένταση και είναι αισθητή. Είναι φανερό ότι υπάρχουν προσκείμενοι και αντικείμενοι ήδη πεισμένοι. Όσο για μας τους υπόλοιπους, μέχρι στιγμής κανένας δε θέλησε να δοκιμάσει τη ράβδο των φρουρών, καθώς θα τον απομάκρυναν βίαια σε περίπτωση που θα ανακατευόταν στη διαδικασία».

«Ας δούμε λοιπόν τι θα μας πει κι ο Παιανέας», λέει αναστενάζοντας με επιδεικτική ανεκτικότητα ο Οινοκράτης.

(συνεχίζεται)

…………….

[1] Ποτήρι

[2] Εισαγγελία: μήνυση που οι πολίτες μπορούσαν να καταθέσουν  στη Βουλή ή την εκκλησία του δήμου όταν επρόκειτο για προφανή αδικήματα για τα οποία όμως δεν υπήρχε σαφής πρόβλεψη ούτε για το όργανο που είναι αρμόδιο για την εκδίκαση, ούτε για το ποιοι νόμοι περιγράφουν την σχετική διαδικασία. Για παράδειγμα, αδικήματα όπως η προδοσία της πατρίδας ή η κατάλυση της δημοκρατίας.

Ιστορικό μυθιστόρημα υπό εκπόνηση: Μέρος Ζ.

Κεφάλαιο 6^ο Περιμένοντας τους δικαστές

 

Κεντρική Αγορά των Αθηναίων. Χαράματα. Η μέρα προοιωνίζεται ανέφελη και ζεστή, αν και ακόμη κυριαρχεί μια ευχάριστη πρωινή δροσιά.  Ο ήλιος δεν έχει ακόμα ξεπροβάλει για τα καλά πάνω από τον Υμηττό∙ είναι η ώρα της ροδοδάκτυλης Ηούς.  

Να που καταφτάνουν οι καταστηματάρχες και  οι προμηθευτές με τα καρότσια και τα κάρα τους. Το πλάτωμα της Αγοράς βρίθει από πάγκους, μαγαζιά, αποθήκες, στοές,   ναούς, αγάλματα και μνημειακά δημόσια κτίρια. Σιγά σιγά, καθώς ο ήλιος παίρνει ν’ ανυψώνεται ροδαλός κι ελπιδοφόρος, ο τόπος ζωντανεύει.  

Στη βορεινή πλευρά υπάρχει ήδη μαζεμένος πολύς κόσμος. Εδώ βρίσκεται το Τετράγωνο Περιστύλιο, ένας μεγάλος νεόδμητος χώρος, αφιερωμένος στην Θέμιδα. Το κτίσμα είναι περίκλειστο, σχηματίζοντας τέσσερεις ανοιχτές περίπλευρες στοές που ¨βλέπουν¨ προς το εσωτερικό, όπου υπάρχει ένας μεγάλος ασκεπής χώρος συνελεύσεων. Η επικοινωνία με την εξωτερική πλατεία γίνεται μέσω δέκα πυλών. Μία για κάθε φυλή.

Σήμερα είναι μια από τις ημέρες που το ημερολόγιο επιτρέπει τη διεξαγωγή δικών[1] και, εκτός από τις συνήθεις ιδιωτικές υποθέσεις, εκδικάζεται και μια ¨γραφή παρανόμων¨, η οποία έχει ήδη προκαλέσει το έντονο ενδιαφέρον των πολιτών. Το αποτέλεσμα είναι πως πολλοί Αθηναίοι έχουν σπεύσει προκειμένου να δηλώσουν έτοιμοι να αναλάβουν το λειτούργημα των δικαστών. Υπάρχουν και άλλοι, πολίτες και μη, που ήρθαν εδώ νωρίς για να βρουν μια καλή θέση, από την οποία να μπορέσουν να παρακολουθήσουν με άνεση την προβλεπόμενη σύγκρουση ανάμεσα σε δύο από τους πιο γνωστούς και ικανούς Αθηναίους ρήτορες: τον Δημοσθένη και τον Αισχίνη.

Ανάμεσά τους ο Οινοκράτης, που έχει πάνω από έναν λόγο να ενδιαφέρεται για τις πολιτικές εξελίξεις στην Αθήνα, ο Χοντρόης ο οποίος μαθαίνει πώς λειτουργεί αυτή η αξιοπερίεργη πόλη της εξωτικής Δύσης και ο Φιλήμονας, που έχει σκοπό να κρατήσει σημειώσεις από την διεξαγωγή της δίκης, προκειμένου  να τις χρησιμοποιήσει στη συγγραφή του προσεχούς (διασκεδαστικού) θεατρικού του έργου.

Ένας από τους Αθηναίους που περιμένουν στην ουρά μπροστά σε μια από τις δέκα πύλες, (σύμφωνα με την αναρτημένη πινακίδα, προορίζεται για την Λεοντίδα φυλή) τους αναγνωρίζει και τους κάνει νεύμα από μακριά.  Τον πλησιάζουν.

«Φίλτατε Παλαμήδη, υγίαινε», του λέει ο Οινοκράτης, ενώ και οι δύο άλλοι γέρνουν μπροστά τα κεφάλια σε ένδειξη φιλικού χαιρετισμού.

«Χαίρε Οινοκράτη, χαίρε Χοντρόη…»

«Αυτός εδώ είναι ένας παλιός φίλος μου από τις Συρακούσες. Τον λένε Φιλήμονα και γράφει κωμωδίες για το θέατρο», συστήνει ο Οινοκράτης τον έτερο Συρακούσιο.

Ο Παλαμήδης δηλώνει ότι χαίρεται για τη γνωριμία κι ότι ένα από εκείνα που του έλειψαν πολύ στην εκστρατεία ήταν ακριβώς μια επιμελημένη θεατρική παράσταση.

«Ήρθες για να δικάσεις;» τον ρωτάει ο Οινοκράτης.

Ο Παλαμήδης βγάζει από το θυλάκιο και του δείχνει μια μικρή ξύλινη πινακίδα, όπου αναγράφεται το όνομα, το  πατρώνυμο και ο Δήμος στον οποίο ανήκει.

«Ναι, ιδού το πινάκιό μου… αλλά βλέπω ότι υπάρχει καθυστέρηση. Όχι πως έχει πολλές δίκες σήμερα, -άλλωστε μέσα υπάρχουν συσκευές που διευκολύνουν τις διαδικασίες κλήρωσης. Εκείνο που μάλλον παίρνει χρόνο είναι η ορκωμοσία όσων δηλώνουν ότι επιθυμούν να δικάσουν για πρώτη φορά.

Παλιότερα είχαμε προκαταρκτική κλήρωση του συνολικού σώματος των δικαστών, και ορκιζόταν όλη η Ηλιαία μαζί, στην αρχή του χρόνου.   Δηλαδή και οι έξι χιλιάδες μαζί με τους αναπληρωματικούς. Τώρα άλλαξε το σύστημα. Κάθε πολίτης πάνω από τα τριάντα μπορεί να πάρει μέρος σε δίκη ως δικαστής. Όμως, όποιος δεν έχει ορκιστεί άλλη φορά στο παρελθόν, και επομένως δεν κατέχει το εγκεκριμένο πινάκιο-ταυτότητα, πρέπει να ορκιστεί επί τόπου. Αυτό φοβάμαι πως θα μας κάνει να περιμένουμε κάμποσο. Κι αν αργήσουμε εμείς, θα αργήσουν να ανοίξουν και οι πύλες για το κοινό!»

«Δεν το παρακάνουν όμως με τους όρκους οι Αθηναίοι;» παρατηρεί, όχι χωρίς κάποια σκωπτική διάθεση, ο Φιλήμονας. «Θα έλεγε κανείς πως παραείναι θρήσκοι, αφού κάθε τόσο επικαλούνται τους θεούς. Αλλά πώς συμβιβάζεται αυτό με τις φήμες που τους κατηγορούν ότι όχι μόνον ανέχονται, αλλά και αγαπούν τους φιλοσόφους, οι οποίοι τους Θεούς δεν κάνουν άλλο παρά να τους αμφισβητούν;»

«Οι φήμες είναι φήμες αγαπητέ Συρακούσιε», ¨τσιμπάει¨ ο Παλαμήδης. «Εδώ στην Αθήνα πράγματι οι φιλόσοφοι μπορούν να σκέπτονται και να λένε ό, τι θέλουν, γι αυτό και μας προτιμούν και μας επισκέπτονται. Αλλά εάν τα βάλουν με τους Θεούς αντιμετωπίζουν τόσες δυσκολίες, όσες σε  οποιαδήποτε άλλη ελληνική πόλη. Υπάρχουν παραδείγματα.

Όσο για τους δημόσιους όρκους δεν νομίζω πως είναι πολλοί. Στην ουσία είναι μόνον τρεις:

Στην αρχή είναι ο όρκος των εφήβων, όταν τελειώνουμε την διετή εκπαίδευση στα όπλα και πρόκειται να γίνουμε πλήρεις πολίτες: ¨ουκ καταισχύνω τα όπλα¨ και τα παρόμοια.

Στο τέλος, και μόνον εφόσον τα καταφέρουμε να φτάσουμε στο αξίωμα των ηγετών, δίνουμε τον όρκο των δέκα αρχόντων: στην ουσία ορκιζόμαστε ότι θα φυλάξουμε τους νόμους και ότι δε θα δωροδοκήσουμε ούτε θα δωροδοκηθούμε κατά τη διάρκεια της θητείας μας.

Ενδιάμεσα, δίνουμε αυτόν εδώ τον όρκο των δικαστών. Όλοι, από τους θήτες μέχρι τους αριστοκράτες, μπορούμε να δικάσουμε αρκεί να ορκιστούμε ότι θα είμαστε αμερόληπτοι: ¨Ψηφιούμαι κατά τους νόμους¨ και ¨ακροάζομαι του τε κατηγόρου και του απολογουμένου ομοίως αμφοίν¨… Α, ναι: ορκιζόμαστε και πως δεν θα επιτρέψουμε επ’ ουδενί να τρωθεί το δημοκρατικό καθεστώς της Αθήνας[2] και, για να τα λέμε όλα, υπάρχουν στον όρκο και κάτι άλλες υποχρεώσεις που προστέθηκαν πρόσφατα και που δεν υπήρχαν στους νόμους του Σόλωνα[3]».

Στο σημείο αυτό ο Παλαμήδης στρέφει την προσοχή του προς το τραπέζι που είναι τοποθετημένο κάτω από την πύλη, από όπου φαίνεται πως του κάνουν νόημα να πλησιάσει.

«Με συγχωρείτε φίλοι μου, νομίζω πως ήρθε η σειρά μου. Ελπίζω να κληρωθώ στην εκδίκαση της ¨γραφής παρανόμων¨ και όχι στη δίκη κανενός κλεφτοκοτά! Πάντως χαίρομαι που θα ξαναπάρω τη δικαστική βακτηρία. Τα λέμε…»

Τους αποχαιρετά υψώνοντας το χέρι που κρατάει το πινάκιο και απομακρύνεται προς την είσοδο.

«Για κοίτα ο Παλαμήδης! Νομίζω πως περισσότερο από το θέατρο πρέπει να έχει πεθυμήσει τα δικαστήρια», σχολιάζει ο Οινοκράτης.

«Τι μου θυμίζεις εσύ όμως!» λέει ο Φιλήμονας.

«Τι;»

«Αθάνατο Αριστοφάνη, φυσικά!»

«Για λέγε».

«Λοιπόν: Σφήκες. Μιλάει ο Bδελυκλέωνας:».

«Πάμε!»

Ο Φιλήμονας υποκλίνεται και αρχίζει:

«Θα πρέπει τώρα να σας πω  τ’ αφέντη μου το  ψώνιο:

στης Ηλιαίας τ’ έδρανα τ’ αρέσει να συχνάζει

μπροστά μπροστά να κάθεται∙

και βαριαναστενάζει

όταν δε βγαίνει δικαστής από την κληρωτίδα∙

μένει τη νύχτα άγρυπνος

μα κι αν κλείσει τα βλέφαρα

ο νους του στην κλεψύδρα

θα φτερουγίζει συνεχώς

κι όταν από τη κλίνη του σηκώνεται ορθός

τα δάχτυλά του είναι κλειστά

–να, έτσι-

σαν να κρατούν την ψήφο

τόσο που λες τι να ‘παθε απόψε ο φτωχός;

Αγκύλωση; Ή από λιβάνι μια χεριά

πάει στο βωμό να κάψει

 λες κι έχουμε πρωτομηνιά;[4]»

«Μεγάλος!» αναφωνεί ο Οινοκράτης

«Μέγιστος!» υπερ(πε)θεματίζει ο Χοντρόης.

***

[1] Υπήρχαν όντως πολλές ημέρες που δεν ετελούντο δίκες στην Αθήνα του 4^ου αιώνα π.Χ, είτε λόγω εορτών και άλλων δημόσιων εκδηλώσεων είτε επειδή συνεδρίαζαν την ημέρα εκείνη η εκκλησία του δήμου ή άλλα πολυπληθή όργανα της δημοκρατίας

[2] Ο όρκος των Αθηναίων δικαστών έχει ως εξής (Εκδοχή που ανάγεται στην περίοδο του μυθιστορήματος: τέλη 4ου αιώνα π.Χ.):

«Θα δικάζω (ψηφίζω) σύμφωνα με τους νόμους και τα ψηφίσματα του δήμου της Αθήνας και της Βουλής των Πεντακοσίων. Δεν θα ψηφίσω για την εγκαθίδρυση τυραννίδας ή ολιγαρχίας και, εάν κάποιος επιχειρεί την κατάλυση της δημοκρατίας στην Αθήνα, προτείνει η θέτει σε ψηφοφορία μέτρο που συγκρούεται με τη δημοκρατία, δεν θα τον ακολουθήσω. Δεν θα ψηφίσω για την απόσβεση των ιδιωτικών χρεών, ούτε για την αναδιανομή της γης των Αθηναίων και των οικιών τους. Δεν θα επαναφέρω τους καταδικασμένους σε εξορία, ούτε τους καταδικασθέντες σε θάνατο, ούτε θα απελάσω από την πόλη τους διαμένοντες ξένους αντίθετα με τους ισχύοντες νόμους και τα ψηφίσματα του Δήμου των Αθηναίων και της Βουλής, ούτε εγώ ο ίδιος ούτε θα επιτρέψω σε άλλον. Δεν θα αφήσω να οριστεί άρχων κάποιος που δεν έχει ακόμη λογοδοτήσει για την άσκηση άλλου αξιώματος, είτε αυτός είναι ένας από τους εννέα άρχοντες, είτε ιερομνήμων ή άλλος άρχων που κληρώνεται την ίδια μέρα με τους εννέα άρχοντες, ή κήρυκας, ή μέλος πρεσβείας ή συμβουλίου. Δεν θα επιτρέψω σε κανέναν να ασκήσει δυο φορές το ίδιο αξίωμα, ούτε να ασκήσει δύο αξιώματα μέσα στο ίδιο έτος. Δεν θα δωροδοκηθώ λόγω της δικαστικής μου ιδιότητας, ούτε εγώ προσωπικά, ούτε άλλος ή άλλη για λογαριασμό και εν γνώσει μου κατ’ ουδένα τρόπο και με κανένα πρόσχημα. Έχω συμπληρώσει την ηλικία των τριάντα ετών. θα ακούσω και τον κατήγορο και τον κατηγορούμενο εξί­σου και τους δύο, και θα ψηφίσω αποκλειστικά για το ζήτημα το οποίο αφορά η δίωξη. Ορκίζομαι στο όνομα του Δία, του Ποσειδώνα, της Δήμητρας. Συμφορά σε μένα και την οικογένειά μου αν παραβώ τις δεσμεύσεις αυτές, κάθε καλό αν τηρήσω τον όρκο».

Επιμέλεια της μετάφρασης από την Εταιρεία Ιστορίας του Δικαίου. ¨Πηγές Ιστορίας του Δικαίου¨, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2008.

***

Ψηφιοῦμαι κατά τούς νόμους καί τά ψηφίσματα τοῦ δήμου τοῦ Ἀθηναίων καί τῆς βουλῆς τῶν πεντακοσίων. καί τύραννον οὐ ψηφιοῦμαι εἶναι οὐδ’ ὀλιγαρχίαν οὐδ’ ἐάν τίς καταλύῃ τόν δῆμον τόν Ἀθηναίων ἤ λέγῃ ἤ ἐπιψηφίζῃ παρά ταῦτα, οὐ πείσομαι· οὐδέ τῶν χρεῶν τῶν ἰδίων ἀποκοπάς οὐδέ γῆς ἀναδασμόν τῆς Ἀθηναίων οὐδ’ οἰκιῶν οὐδέ τους φεύγοντας κατάξω, οὐδέ ὧν θάνατος κατέγνωσται, οὐδέ τους μένοντας ἐξελῶ παρά τούς νόμους τούς κειμένους καί τά ψηφίσματα τοῦ δήμου τοῦ Ἀθηναίων καί τῆς βουλῆς οὐτ’ αὐτός ἐγώ οὐτ’ ἄλλον οὐδένα ἐάσω. οὐδ’ ἀρχήν καταστήσω ὥστ’ ἄρχειν ὑπεύθυνον ὄντα ἑτέρας ἀρχῆς, καί τῶν ἐννέα ἀρχόντων καί τοῦ ἱερομνήμονος καί ὅσοι μετά τῶν ἐννέα ἀρχόντων κυαμεύονται ταύτῃ τῇ ἡμέρᾳ, καί κήρυκος καί πρεσβείας καί συνέδρων οὐδέ δίς τήν αὐτήν ἀρχήν τόν αὐτίν ἄνδρα, οὐδέ δύο ἀρχάς ἄρξαι τόν αὐτόν ἐν τῷ αὐτῷ ἐνιαυτῷ. οὐδέ δῶρα δέξομαι τῆς ἡλιάσεως ἕνεκα οὔτ’ αὐτός ἐγώ οὔτ’ ἄλλος ἐμοί οὔτ’ ἄλλη εἰδότος ἐμοῦ, οὔτε τέχνη οὔτε μηχανή οὐδεμιά. καί γέγονα οὐκ ἔλαττον ἤ τριάκοντα ἔτη. καί ἀκροάσομαι τοῦ τε κατηγόρου καί τοῦ ἀπολογουμένου ὁμοίως ἀμφοῖν, καί διαψηφιοῦμαι περί αὐτοῦ οὗ ἄν ἤ δίωξις ᾖ. ἐπομνύναι Δία, Ποσειδώ, Δήμητρα, καί ἐπαρᾶσθαι ἐξώλειαν ἑαυτῷ καί οἰκίᾳ τῇ ἑαυτοῦ, εἰ τι τούτων παραβαίνοι, εὐορκοῦντι δέ πολλά κἀγαθά εἶναι.

[3] Πρόκειται για τα εδάφια του όρκου που αναφέρονται στην απαγόρευση έγκρισης αποφάσεων υπέρ των αναδασμών γης και υπέρ της κατάργησης των ιδιωτικών χρεών, που προστέθηκαν στον όρκο μετά το 333 π.Χ.

[4] Αριστοφάνης,  Σφήκαι, & 87-96, σε ελεύθερη απόδοση.

 

Εμείς οι περιπατητικοί…

(αφηγείται ο Οινοκράτης)

Περπατάμε πέρα δώθε στους δρόμους του Άστεως και ψιλοκουβεντιάζουμε (γιατί είπαμε να υιοθετήσουμε κι εμείς την τρέχουσα αθηναϊκή μανία) εγώ, ο Χοντρόης και ο παλιός μου φίλος από τις Συρακούσες, ο Φιλήμονας. Είμαστε στην Αγορά και κατευθυνόμαστε προς την Πνύκα για να δει και ο φιλομαθής ασιάτης το χώρο όπου  παίρνονται οι βασικές αποφάσεις εδώ στην Αθήνα. Από ‘κει λέω να τον ανεβάσω στον Παρθενώνα, να δει και κάτι που προέρχεται από την πατρίδα του: τις ασπίδες-λάφυρα που ο Αλέξανδρος ως εκπρόσωπος των Ελλήνων (πλην Λακεδαιμονίων, όπως αρέσκονται να τονίζουν συχνά οι Αθηναίοι) αφιέρωσε στην Παρθένο.

Με τον Φιλήμονα λέμε γι αυτά που συνέβησαν την μέρα της τελετής, όταν χάθηκαν (και ξαναβρέθηκαν -χάρη σε ‘μας) τα περίφημα αγάλματα των ¨τυραννοκτόνων¨. Που και που μας διακόπτει προς στιγμήν με κάποιο επιφώνημα  ή κάποιο σχόλιο σχετικό με αυτά που βλέπει γύρω του -και του κάνουν εντύπωση- ο  στρογγυλός  Πέρσης, σε άπταιστο ¨Χοντροη-ειδές¨ ιδίωμα.

Εδώ που τα λέμε, στην Αγορά υπάρχουν αρκετές  αφορμές για σχόλια: Υπάρχουν σημαντικά δημόσια κτίρια, εμπορικές στοές, αγάλματα που απεικονίζουν αθάνατους θεούς, πεθαμένους ήρωες, αλλά και  άξιους μνείας θνητούς που ζουν ακόμη. Ωστόσο τίποτα δε θυμίζει τα υπέρογκα, υπερβολικά μνημεία που εντυπωσιάζουν συνήθως τους ανατολίτες, αλλά και εμάς όταν επισκεπτόμαστε τα μέρη τους.

«Τι απέγιναν τελικά οι αυθεντικές προτομές», με ρωτάει ο Φιλήμονας. «Το πρόσεξες κι εσύ ότι δεν βρίσκονται πια μπροστά στο Λεωκόριο;»   

«Τις άφησαν εδώ περιφρουρούμενες για ένα διάστημα», τον πληροφορώ, «αλλά μετά τις απέσυραν μέχρις ότου αποφασίσουν εάν θα τοποθετηθούν τελικά σε ανοιχτό ή σε κλειστό χώρο όπως πρότειναν κάποιοι. Είπαν ότι μέσα σε μια στοά, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να επιτηρηθούν καλύτερα και δεν θα υπάρχει φόβος να ξανακλαπούν.

Αλλά δεν νομίζω ότι πρόκειται μόνο για θέμα ασφαλείας. Βλέπεις, μπροστά στο Λεωκόριο υπάρχουν πάντα  αυτά τα υπέροχα μπρούτζινα αγάλματα που φιλοτέχνησαν ο Κριτίας και ο Νησιώτης για να  αντικαταστήσουν τα αρχικά, μετά την υφαρπαγή τους από τον Ξέρξη. Το αποτέλεσμα είναι ότι συγκρινόμενα με αυτά, τα γνήσια χάνουν σε αίγλη και καταλήγουν να μοιάζουν άσχημα.

Όχι ότι ο Αντίνορας δεν ήταν καλός γλύπτης. Αντίθετα, πρέπει να προσπάθησε να είναι πιστός στην πραγματικότητα∙ άλλωστε μπορούσε να το κάνει γιατί είχε ζήσει τα γεγονότα και είχε γνωρίσει προσωπικά τους πρωταγωνιστές. Είναι που οι δύο μεταγενέστεροι γλύπτες εικονογράφησαν έναν μύθο που δημιουργήθηκε εκ των υστέρων, καμιά σαρανταριά χρόνια ύστερα από τα γεγονότα και μάλιστα μέσα στην ευφορία της νίκης στη Σαλαμίνα. Αυτή είναι η άποψη και του δικού μου, του Εύελπι, που του αρέσει να ψάχνει αυτά τα θέματα και που συνήθως είναι καλά ενημερωμένος.

Τι να κάνουμε Φιλήμονα, εσύ που είσαι συγγραφέας ξέρεις καλά ότι οι μύθοι είναι πάντοτε πιο όμορφοι, πιο στολισμένοι και πιο ελκυστικοί από την πραγματικότητα… αλλιώς θα χρησίμευαν πολύ λιγότερο… ίσως και να μη χρησίμευαν καθόλου».

Μας διακόπτει ο Χοντρόης: «Τις ο λόγος δι’ όντινα  οι στρατιώται ούτοι κρατώσι  σχοινίον τοσούτω μακρύ, χρώματος δε ερυθρού;» απορεί.

«Και εγώ είχα προβληματιστεί όταν τους πρωτοείδα», λέει ο Φιλήμονας.

«Και εγώ επίσης», συμφωνώ. «Πάντως είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες της Αθήνας, Χοντρόη. Αυτοί που βλέπεις είναι οι Σκύθες τοξότες που φροντίζουν για την τήρηση της τάξης στο κέντρο και για τους οποίους σου έχω ήδη μιλήσει νομίζω. Κοίταξέ τους, είναι όλοι ξανθοί και γεροδεμένοι. Τυπικά δεν είναι παρά δημόσιοι δούλοι, αλλά στην ουσία έχουν ένα σωρό προνόμια. Μερικές φορές συμπεριφέρονται σαν ψαράδες, και αυτό το μεμιλτωμένο[1] σκοινί δεν είναι παρά το δίχτυ τους…

«Τουτέστιν; Τι ούτω θέλουσι αλιεύσει;», ξαναρωτάει ο φιλομαθής.

«Θα σου πω. Όταν στην συνέλευση των πολιτών, εδώ παραπάνω στην Πνύκα -θα πάμε σε λίγο- πρέπει να παρθεί μια σοβαρή απόφαση και δεν υπάρχει η απαιτούμενη απαρτία, τότε οι Σκύθες είναι εξουσιοδοτημένοι να μεταφέρουν τους πολίτες εκεί ¨εκόντες ή άκοντες¨, που γράφει και ο σχετικός κανονισμός. Άμα θες μπορείς να τον δεις τον κανονισμό: είναι αναρτημένος μαζί με άλλες χρήσιμες ανακοινώσεις εκεί πέρα, μπροστά στο Βουλευτήριο, κάτω από τα αγάλματα των επωνύμων ηρώων».

«Έσονται ουν άπαντες αναγιγνώσκειν δυνάμενοι;» απορεί ξανά με μια δόση θαυμασμού ο Ασιάτης.

«Όχι ακριβώς όλοι, αλλά πολλοί.  Δεν ξέρεις ότι σε αυτή την πόλη υπάρχουν οι πιο πολλοί εγγράμματοι από οποιαδήποτε άλλη στον κόσμο; Αυτό τουλάχιστον ισχυρίζονται διάσημοι και αξιόπιστοι περιηγητές. Εδώ που τα λέμε, δύσκολα θα κατόρθωναν οι Αθηναίοι να αυτοδιοικηθούν αν δεν ήξεραν γράμματα. Πάντως, επειδή δεν είναι ακριβώς όλοι-όλοι που τα καταφέρνουν, τους βλέπεις εκείνους στο τραπέζι κάτω από τον πίνακα των ανακοινώσεων; Είναι γραφείς και αναγνώστες. Με ένα μικρό αντίτιμο σου γράφουν ό, τι θελήσεις, ακόμη και σε άλλες διαλέκτους ή γλώσσες  -εάν τυχόν αλληλογραφείς με τόπους μακρινούς, ενώ η ανάγνωση νόμων και κανονισμών είναι συνήθως δωρεάν».  

«Χρήσιμον γιγνώσκειν!» λέει ο δικός μου. «Και προς τι το ερυθρόν του σχοινίου χρώμα;» εξακολουθεί να απορεί.

Οπότε τον Φιλήμονα τον πιάνει το καλλιτεχνικό του, σταματάει και αρχίζει να απαγγέλει, συνοδεύοντας τον ποιητικό λόγο με τις απαραίτητες θεατρικές χειρονομίες:

«…και να που έρμη, απ’ το πρωί, η Πνύκα παραμένει

κι ας είν’ να γίνει η τακτική η σύναξη του Δήμου,

να που οι πολλοί στην Αγορά μένουν και φλυαρούνε

κι ενώ οι Αρχές με κόκκινο σκοινί τους περιζώνουν

αυτοί πασχίζουν από εκεί στη ζούλα να ξεφύγουν.

Μήτε φανήκαν έγκαιρα στην Πνύκα οι Αρχόντοι,

μα  καταφτάνουν ύστερα και σαν λωλό κοπάδι

ο ένας τον άλλον σπρώχνουνε θέση μπροστά να πιάσουν.

Κανείς όμως δε νοιάζεται, τη δόλια την Ειρήνη

Αχ τι τραβάς και δεν μιλάς, κακόμοιρη πατρίδα…»

Υποκλίνεται.

Τον χειροκροτώ. «Αριστοφάνης;» τον ρωτάω.

«Ναι, αθάνατος Αριστοφάνης, από τους ¨Αχαρνής¨. Έχω παίξει τον ρόλο του Δικαιόπολη παλιά, στην πατρίδα», μου απαντά.

Στρέφομαι προς τον Ασιάτη. «Κατάλαβες Χοντρόη; Η Δημοκρατία είναι το πολίτευμα των πολλών, αλλά πολλοί απ’ τους πολλούς, πολλές φορές δεν συμπεριφέρονται σαν πολίτες αλλά σαν ανόητοι ευθυνόφοβοι ιδιώτες. Τότε η Πολιτεία αναγκάζεται να τους τσουβαλιάσει. Το σκοινί με το οποίο τους σπρώχνουν από την Αγορά στην Πνύκα είναι βουτηγμένο σε κόκκινη μπογιά για να μένουν τα κόκκινα ίχνη στις πλάτες των κοπανατζήδων και να τους στιγματίζουν, έστω προσωρινά».

«Οι Αγορές και οι Δημοκρατίες, φαίνεται πως δεν τα πάνε πάντοτε καλά μεταξύ τους», θυμοσοφεί ο Φιλήμονας. Μετά σταματάει ξανά και παρατηρεί: «Αλλά για να κυκλοφορούν οι Σκύθες με το σκοινί ανά χείρας, σημαίνει ότι στην Πνύκα έχει σήμερα συνέλευση και μάλιστα με σοβαρά θέματα. Αν είναι έτσι, εμείς οι μη αθηναίοι δύσκολα θα πλησιάσουμε. Πράγματι βλέπω ότι ανηφορίζει προς το λόφο πολύς κόσμος. Άρα οι τοξότες μάλλον δεν θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσουν το μεμιλτωμένο, αλλά και εμείς μάλλον πρέπει να τροποποιήσουμε τη διαδρομή μας και να φέρουμε τον Πέρση να δει την Πνύκα μια άλλη μέρα».

«Γαμώτο! Έχεις δίκιο!», διαπιστώνω. «Το ήξερα αλλά το ξέχασα. Ανάμεσα μάλιστα στα θέματα της σημερινής ημερήσιας διάταξης είναι και η έναρξη της εκδίκασης της ¨Γραφής παρανόμων¨ που υπέβαλε παλιά ο Αισχίνης κατά του Κτησιφώντα. Η προδικασία τελείωσε επιτέλους και σήμερα θα ορίσουν τον τόπο και τις άλλες λεπτομέρειες της τελικής φάσης. Άρα, απ’ ό, τι ξέρω για τις δικαστικές πρακτικές των Αθηναίων, η κυρίως δίκη πρέπει να αρχίσει αύριο ή μεθαύριο. Ο Εύελπις θέλει να την παρακολουθήσει, αλλά κι εγώ δε θα ήθελα να τη χάσω. Ελπίζω μόνο να ισχύει ακόμη η συνήθεια των Αθηναίων να διεξάγουν τις δίκες με τις θύρες ανοιχτές για όλους».

«Απ’ ό, τι άκουσα από τους φίλους μου στου Κυνοσάργους» λέει ο Φιλήμονας, «υπάρχουν επισκέπτες που έχουν καταφτάσει από τις γειτονικές πόλεις, πριν από την έναρξη των Παναθηναίων, μόνο και μόνο για να έχουν μια ευκαιρία να παρακολουθήσουν τη δίκη».

«Ωραία». Αλλάζω θέμα: «Φιλήμονα, έχεις λοιπόν φίλους στο Κυνόσαργες, έτσι δεν είναι; Τους βλέπεις ακόμη τους ¨Κυνοσαργίτες;¨ Ή να τους λέμε καλύτερα ¨κυνικούς¨ που είναι και πιο σύντομο;»

«Μπορείς να τους λες και απλώς ¨σκύλους¨, τους αρέσει. Ναι τους βλέπω. Είναι μια ομάδα που ενδιαφέρεται, ανάμεσα σε πολλά άλλα, και για τις τέχνες και ιδιαίτερα για την τέχνη του θεάτρου…»

«Θέλω να κουβεντιάσουμε λίγο γι αυτό Φιλήμονα. Αλλά αφού δεν θα πάμε στη Πνύκα, ας στρίψουμε και ας κάνουμε το γύρο της Ακρόπολης πριν ανεβούμε στον Παρθενώνα, και τα λέμε καθ’ οδόν», προτείνω εγώ.

Αντί λοιπόν να πάρουμε τον ¨περίπατο¨ που γυροφέρνει την Ακρόπολη και που στη βορειοδυτική πλευρά είναι κολλημένος στους πρόποδες του βράχου, στρίβουμε πιο μπροστά αριστερά και παίρνουμε το δημοφιλή δρόμο με τους τρίποδες, που ξεκινώντας από την Αγορά παρακάμπτει κυκλικά την Ακρόπολη και φτάνει ως το θέατρο του Διονύσου. Τις προάλλες, όταν ήρθα στο κέντρο της πόλης μαζί με τον Εύελπι, πήραμε αυτό τον δρόμο από την άλλη άκρη του, αλλά σκαλώσαμε σε ένα κυλικείο και δεν πρόλαβα να δω τι το καινούργιο έχει τοποθετηθεί εδώ τα τελευταία χρόνια. Σήμερα είναι μια καλή ευκαιρία να ρίξω μια ματιά.

Αυτόν τον δρόμο θα μπορούσαμε και να τον πούμε ¨η οδός των φιλοτίμων¨, με την  έννοια της οδού της αφιερωμένης στους ¨φίλους των τιμών¨. Εντάξει, όλοι οι διαμένοντες εν Αθήναις αγαπάμε τις τιμές, ιδιαίτερα όταν τις απονέμουν οι άλλοι σε εμάς, αλλά μόνο εδώ ο τιμώμενος έχει δικαίωμα να αυτοτιμηθεί επιπρόσθετα και συμπληρωματικά. Πράγματι, όσοι είχαν την τύχη ή την ικανότητα να αξιωθούν κάποιο βραβείο, είτε ως καλλιτέχνες είτε και ως χορηγοί δημόσιων εκδηλώσεων, δικαιούνται όχι μόνο να εκθέσουν εδώ τα βραβεία τους (συνήθως πρόκειται για χάλκινους τρίποδες) αλλά και να τα τοποθετήσουν (για να φαίνονται καλύτερα) πάνω σε περίτεχνες μόνιμες κατασκευές, όπως διακοσμημένα  βάθρα, κολόνες και βωμοί. Έτσι κατά μήκος της οδού φτιάχτηκε ένα πολύπλοκο και πολυφορτωμένο σκηνικό, το οποίο βέβαια  αποτελεί σταθερό στόχο των περιηγητών που θαυμάζουν της αθηναϊκές ιδιορρυθμίες.

Προσπαθώ να τα εξηγήσω όλα αυτά στον Χοντρόη, ο οποίος όμως δυσκολεύεται να καταλάβει πώς είναι δυνατό να επιτρέπεται σε τόσους πολλούς αθηναίους να αυτοεκτιμώνται και να αυτοθαυμάζονται. Εγκαταλείπω την προσπάθεια και στρέφομαι προς τον Φιλήμονα.

«Φιλήμονα», του λέω, «οι φίλοι σου στο Κυνόσαργες δε θύμωσαν μαζί σου που κατά κάποιο τρόπο ανακατεύτηκες στην έρευνα για τα αγάλματα;»

«Όχι» μου λέει. «Κατά βάθος είναι καλά παιδιά. Και απ’ όσο είμαι σε θέση να υποθέσω, πρόθεσή τους δεν είναι να ανατρέψουν το δημοκρατικό καθεστώς, κάθε άλλο. Μάλλον να το βελτιώσουν επιθυμούν».

«Ήθελα να σε ρωτήσω αν τελικά έμαθαν ότι στη Θόλο και στην κρυψώνα μας οδήγησε, άθελά της, η νόστιμη ξανθούλα που συμμετείχε στα συμβάντα, αλλά δεν κατάλαβε ότι την παρακολουθούσα».

«Λες την Ιππαρχία. Το υποθέτουν, γιατί ήταν η μόνη που μετά την ¨παρέμβαση¨ ήρθε  κατευθείαν εκεί, αλλά δεν νομίζω ότι γνωρίζουν πώς ακριβώς συνέβησαν τα πράγματα. Πάντ