H jota (λαϊκός ισπανικός χορός) των φοιτητών. Zarzuela 1875
*
[Από τις ¨Ζωγραφιές μου¨ - Λάδι σε χαρτόνι - Άνοιξη 2015]
*
*
Δικαιούται ένας κοινωνιολόγος να απορεί; -σκεπτόμουν σήμερα το πρωί, θα σας πω παρακάτω με ποιο έναυσμα.
Και βέβαια δικαιούται, διαβεβαίωνα τον εαυτό μου. Οποιοσδήποτε έχει το δικαίωμα της απορίας και της έκπληξης. Εκτός, βέβαια, κι αν πρόκειται για ερωτηματικά και προβληματισμούς σχετικά με τους οποίους ο εν λόγω οποιοσδήποτε οφείλει, λόγω εξειδικευμένων σπουδών και ¨συγκεκριμένου γνωστικού αντικειμένου¨ (ωραία φράση που χρησιμοποιούμε και στο πανεπιστήμιο) να γνωρίζει ήδη την απάντηση.
Επέμενε ωστόσο ο ημέτερος εαυτός: δικαιούται ένας κοινωνιολόγος να απορεί και να εκπλήσσεται όταν διαπιστώνει ότι (και) στις σημερινές κοινωνίες και ειδικότερα στη δική μας τη νεοελληνική, δίπλα στο υπάρχον θεσμικό και κοινά αποδεκτό πλέγμα κανόνων, αρχών και νόμων υπάρχει και ένα άλλο, παράπλευρο, συχνά πολύ ισχυρότερο ¨παρασύστημα¨; Ένα παρασύστημα σε θέση να ελέγχει τα κομβικά σημεία του κυρίως συστήματος, να παρεμβαίνει, να υποδεικνύει ανθρώπους, να καθοδηγεί συμπεριφορές και να δικαιολογεί πράξεις και απραξίες όχι απόλυτα συμβατές με την επίσημη εκδοχή των κανόνων συμβίωσης;
Όχι βέβαια! δε μπόρεσα παρά να απαντήσω. Η τάση για δημιουργία παρασυστημάτων είναι γνωστή εδώ και καιρό στον κοινωνιολογικό στοχασμό και δεν εκπλήττει. Το ότι το φαινόμενο κάτω από ορισμένες συνθήκες μπορεί να πάρει παθολογικές διαστάσεις, είναι επίσης πανθομολογούμενο. Και, εν τέλει, το ότι μια ψύχραιμη παρατήρηση των όσων συμβαίνουν γύρω μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η σημερινή νεοελληνική κοινωνία καταφανώς πάσχει από οξεία ¨παρασυστημίτιδα¨, είναι ορατό δια γυμνού οφθαλμού.
Τότε γιατί εκνευρίζεσαι; μου αντέτεινε ο Άλλος.
Γιατί πέρα από κοινωνιολόγος δεν έπαψα να φιλοδοξώ να είμαι και πολίτης, του απάντησα. Και έπειτα, το παρασύστημα μπορεί να ξεφυτρώσει παντού, ακόμη και ανάμεσα στα πόδια σου. Και τότε οι θεωρίες δε φτάνουν για να αποφύγεις τα σκουντουφλήματα.
Είναι τόσο δύσκολο; μου ‘κανε το χαζό ο Άλλος.
Μερικές φορές πιο δύσκολο και από τον καιρό της επαράτου χούντας, τον ξέκοψα.
Αυτοί και άλλοι παρόμοιοι συνειρμοί πήραν να με περιτριγυρίζουν καθώς διάβαζα στον ηλεκτρονικό ενδοπανεπιστημιακό διάλογο, αλλά και σε πολλά ιστολόγια, σχόλια -μερικά γεμάτα θεμιτή έκπληξη- για τα διαδραματιζόμενα τόσο στον γενικότερο πανεπιστημιακό χώρο (νεποτισμός, αυταρχισμός, παρεμβολή ομάδων πίεσης, κλπ) όσο και στο δικό μου χώρο δουλειάς, το Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ.
Και εκεί που για να καταπραΰνω τον εκνευρισμό μου (γιατί τα αναγραφόμενα έθιγαν ευαίσθητα σημεία για όποιον διατηρεί ακόμη κάποια ευαισθησία) αναλογιζόμουν ότι υπάρχουν και χειρότερα, και ότι οι ιερεμιάδες δε πείθουν όταν προέρχονται από εκείνους «που ξέρουν» ή που «οφείλουν να ξέρουν» εκ των ένδον αιτίες και κίνητρα, μου φτάνει και μία ηλεκτρονική επιστολή φοιτητών μου (οι φοιτητές ανήκουν σε εκείνους που περισσότερο από οποιοδήποτε άλλον δικαιούνται να έχουν απορίες και να ζητούν διευκρινίσεις), όπου μου ζητούν να πάρω θέση σε θέμα σχετικό με επικείμενη ανέλιξη στο Τμήμα μου. Αύριο.
Αναπροσανατολίζω λοιπόν τους γενικούς μου προβληματισμούς (χωρίς να πάψω να ελπίζω ότι κάποτε θα γίνει μια σοβαρή κοινωνιολογική -αυτοκριτική και εκ των ένδον- διερεύνηση του πανεπιστημιακού χώρου) και προσπαθώ να απαντήσω στους φοιτητές. Όχι θεωρητικά, αλλά συγκεκριμένα.
Δεν έχω πρόβλημα να πάρω θέση και αυτή είναι προφανώς αρνητική.
Εγώ και η ανελισσόμενη κυρία συνάδελφος συγκρουστήκαμε από την πρώτη στιγμή που πάτησα πόδι στο Τμήμα. Θυμάμαι ότι τότε είχα τολμήσει να αντιτεθώ στην πρότασή της για την απόδοση της ιδιότητας του επιτίμου διδάκτορα σε στέλεχος του συγκροτήματος Λαμπράκη. Για να είμαι απολύτως ακριβής είχα αρνηθεί να συμμετάσχω σε επιτροπή που θα προετοίμαζε την απονομή του τίτλου μια που όταν άρχισε η συνεργασία μου με το Τμήμα, η απόφαση ήταν ήδη ειλημμένη.
Είχα υποστηρίξει τότε ότι αν το Τμήμα ήθελε σώνει και καλά να αποκτήσει επίτιμο διδάκτορα αυτός θα ήταν πολύ καλύτερο να είναι ένας δημοσιογράφος της πόλης της Θεσσαλονίκης ή τουλάχιστον να κατάγεται από αυτήν.
Επίσης διατύπωσα την άποψη ότι το κύρος του τμήματος δε μπορεί να είναι υπόθεση ¨δημοσίων σχέσεων¨, άρα δεν πρέπει να κλείνουμε τα μάτια σε περιπτώσεις ελλιπούς παρουσίας διδασκόντων (ως γνωστόν, η μερική απασχόληση είναι απαγορευμένη κατά τα πρώτα τρία χρόνια διδασκαλίας) με αντάλλαγμα ευχερέστερες επαφές με τα κέντρα οποιαδήποτε εξουσίας (πολιτικής, οικονομικής, επικοινωνιακής ή άλλης).
Σε μία άλλη περίπτωση υπήρξαν ριζικά διαφορετικές αντιλήψεις σχετικά με το πνεύμα που πρέπει να διέπει το υπόβαθρο της διδασκαλίας των επικοινωνιακών μαθημάτων συμπεριλαμβανομένων των δημοσιογραφικών, και επομένως τα κριτήρια επιλογής των διδασκόντων τα μαθήματα αυτά. Σύμφωνα με τη συνάδελφο βασική προϋπόθεση για να διδάξει κανείς δημοσιογραφία αποτελεί η τριβή με την ισχύουσα πρακτική, η δική μου άποψη αποσκοπεί στη δημιουργία δημοσιογράφων ικανών να αποκοπούν από τις ισχύουσες αρνητικές πρακτικές και να επανατοποθετήσουν τα της μαζικής επικοινωνίας.
Όπως είναι γνωστό η διαφωνία μας αυτή οδήγησε σε διαφορετικές εισηγήσεις σε πρόσφατη κρίση πρόσληψης. Το τμήμα αποφάνθηκε ότι κανείς εν των συμμετεχόντων δεν είχε τα απαραίτητα προσόντα. Ωστόσο ύστερα από νομικού τύπου ενστάσεις που αφορούσαν, μεταξύ άλλων, στην μη αρμοδιότητα μέλους της εισηγητικής, η κρίση πρόκειται να επαναληφθεί, χωρίς το εν λόγω μέλος και χωρίς εμένα (άνευ αιτιολογίας). Να σημειώσω ότι εξεπλάγην όταν διαπίστωσα ότι το αποκλεισθέν ως αναρμόδιο μέλος, επανέρχεται ως αρμόδιο για να υπογράψει την εισηγητική της ανελισσόμενης συναδέλφου.
Γράφω εξεπλάγην. Λάθος. Είμαι κοινωνιολόγος και δε δικαιούμαι κάτι τέτοιο. Ως πολίτης μπορώ ίσως να αγανακτώ (και να πληρώνω εξ ιδίων).
Β.Ν.
(αναλυτικότερα μια άλλη φορά)
Βασίλης Νόττας: Το Ιστολογοφόρο 