H jota (λαϊκός ισπανικός χορός) των φοιτητών. Zarzuela 1875
*
[Από τις ¨Ζωγραφιές μου¨ - Λάδι σε χαρτόνι - Άνοιξη 2015]
*
*
Μέρος Δ Κεφάλαιο 10
Θαΐδα Ι
Η μέρα μαραίνεται και πέφτει. Μαζί με το φως που φεύγει, η ζεστασιά της ατμόσφαιρας αποδυναμώνεται και υποχωρεί. Το σκότος ανατέλλει ψυχρό, μαβί και ασημοκεντημένο. Ένα -ακόμη αόρατο- χρυσαφί φεγγάρι περιμένει στα παρασκήνια τ’ ουρανού τη σωστή ώρα για να κάνει -εντυπωσιακή- την εμφάνισή του.
Η Θαΐδα έχει ρίξει στους ώμους της ένα επίβλημα[1] και έχει βγει στον εξώστη του γυναικωνίτη για να χαζέψει από ψηλά την κατακτημένη πόλη, με τα μάτια ¨αυτής που φεύγει¨.
Η είδηση κυκλοφόρησε το απομεσήμερο, αλλά η Θαΐδα τη γνώριζε ήδη: Η αναχώρηση του στρατεύματος θα γίνει απ’ την μια μέρα στην άλλη και όλοι οφείλουν να είναι έτοιμοι.
Η νύχτα προαναγγέλλεται αλλιώτικη.
Σε πολλά σημεία ανάμεσα στα ανακτορικά κτίρια διακρίνονται τώρα ζωηρές μεγάλες φωτιές, γύρω απ’ τις οποίες, παρά την έλευση του σκότους, διάφορες δραστηριότητες συνεχίζονται με απρόσμενη ένταση.
Βιαστικοί καβαλάρηδες εξακολουθούν να διασχίζουν τους δρόμους μεταφέροντας μηνύματα και εντολές προς τις μονάδες του στρατεύματος, ενώ τμήματα οπλιτών περνούν κάθε τόσο στην μεγάλη λεωφόρο μπροστά απ’ τον γυναικωνίτη, χτυπώντας το πλακόστρωτο οδόστρωμα με βήμα έντονο, ρυθμικό και υπαινικτικό.
Μερικές ομάδες ξυλουργών που έχουν εγκατασταθεί από το μεσημέρι στην κεντρική πλατεία, εργάζονται ακόμη στήνοντας βιαστικά σκαλωσιές, εξέδρες και κερκίδες για τις τελετές της αναχώρησης. Σε άλλα σημεία, γύρω από τις φωτιές, κάποιοι αοιδοί τραγουδούν ηρωικές και θλιμμένες νοσταλγικές ιστορίες, ενώ οι υπόλοιποι που ζεσταίνονται μαζί τους, τους χειροκροτούν και τους απαντούν εν χορώ, όταν η μελωδική αφήγηση το απαιτεί.
Ο απόηχος από τις φωνές των τραγουδιστών και τα σφυριά των τεχνιτών φτάνει ως τα αυτιά της Θαίδας και της δημιουργεί ασυνήθιστα συναισθήματα.
Το σκηνικό που απλώνεται μπροστά της, από τη μια της φαίνεται οικείο (δεν ατενίζει δα για πρώτη φορά την αναχώρηση από μια κατακτημένη πόλη, ξεκινώντας μαζί με το στράτευμα για αλλού) και από την άλλη της φαίνεται αλλόκοτο, προορισμένο ίσως για κάποια άλλη, όχι γι αυτήν. Όχι για την Θαΐδα που έως μόλις λίγα χρόνια πριν, υπήρξε το ανατέλλον αστέρι και η μέλλουσα βασίλισσα των ηγετών και των ποιητών της Αττικής. Όχι για την Θαΐδα την επαξίως Αθηναία.
Εικόνες από το παρελθόν ανακατεύονται με τους φόβους και τις ελπίδες της για το μέλλον.
Οι σκέψεις της Θαίδας επικεντρώνονται για μια στιγμή στον Μένανδρο, που την έκανε συνεχώς να γελάει, και μετά -καθώς ένας ενοχλητικός κόμπος εγκαθίσταται στο λαιμό της – εστιάζονται στον Ευθύδημο.
Ο Ευθύδημος: κάτι σαν πρώτη αγάπη, ο νεαρός που φοιτούσε φιλοσοφία και την παραμελούσε, εκείνος που είχε αρνηθεί να υποκύψει στη γοητεία της και αυτό έκανε το πάθος της για αυτόν να ξεχειλίζει ασυγκράτητο.
Αναρωτιέται γιατί άραγε ο Ευθύδημος αναδύθηκε από το απώτερο παρελθόν και τριγυρνάει απόψε στις σκέψεις της.
Δεν αναρωτιέται για πολύ. Η Θαΐδα είναι μια ευφυής γυναίκα που μπορεί να ψάχνει μέσα της, έτσι ώστε να μην χρειάζεται να ξεγελάει τον εαυτό της. Κατά βάθος ξέρει γιατί η εικόνα του νεαρού που την σαγήνευσε όταν ήταν ακόμη αφελές κοράσιον, ξανασκάει απόψε μύτη από το μακρινό τότε: Είναι γιατί ο αθηναίος μοιάζει φτυστός με κάποιον άλλον και αυτός ο άλλος, (όπως πληροφορήθηκε μόλις πριν λίγο από τις απεσταλμένες της στα παζάρια του κέντρου, εκεί όπου όλα παρατηρούνται, όλα λέγονται και όλα σχολιάζονται), επέστρεψε σήμερα το απόγευμα στην Περσέπολη.
Ο Εύελπις ο Μεγαρέας και ο Ευθύδημος της εφηβικής της ηλικίας μοιάζουν.
Το ίδιο ανάστημα, τα ίδια γελαστά μάτια, τα ίδια σπαστά καστανά μαλλιά.
Εδώ που τα λέμε, αυτήν τη διαπίστωση την έχει κάνει προ ημερών. Από τη στιγμή που ο Εύελπις της έστειλε με το Πουλχερίδιον μια επιστολή που μοιάζει ερωτική, η αναδρομική σύγκριση έγινε αυτόματα και τώρα εκείνη είναι σίγουρη: Αυτοί οι δύο μοιάζουν.
Έστω κι αν ο Ευθύδημος δεν της είχε γράψει ποτέ…
Μόνον εκείνη του είχε γράψει απελπισμένες επιστολές, αλλά ακόμη κι αυτές κάποια στιγμή εκείνος τις της είχε επιστρέψει.
Η νύχτα έχει γίνει πιο ψυχρή και πιο φωτεινή καθώς η Σελήνη πήρε να ανηφορίζει ψηλά.
Η Θαΐδα κάνει απότομη μεταβολή και ξαναμπαίνει στο πολυτελές δωμάτιό της, όπου οι υπηρέτες έχουν ήδη ανάψει τους περιμετρικούς πυρσούς και κατευθύνεται σε ένα σεντούκι τοποθετημένο σε εσοχή του απέναντι τοίχου∙ εκεί βρίσκονται θαμμένοι κάποιοι από τους προσωπικούς της ¨θησαυρούς¨. Το ανοίγει και αρχίζει να ανασκαλεύει το περιεχόμενό του.
Βρίσκει και τραβάει έξω έναν σακούλι από μαλακό δέρμα, και απ’ αυτό -στην τύχη- έναν από τους μικρούς καλαμένιους κυλίνδρους που βρίσκονται εκεί, κι απ’ αυτόν πάλι, ένα κομμάτι πάπυρο σφιχτοδεμένο με πορφυρή κορδέλα. Τον ανοίγει.
Τα γράμματα που είχε τότε χαράξει πάνω στο κιτρινωπό φόντο, της φαίνονται τώρα παιδικά και αστεία… Και τα λόγια που σχηματίζουν επίσης…
¨Από τότε που σου ‘ρθε η ιδέα να ασχοληθείς με τη φιλοσοφία, μου έγινες σεμνός και ψηλομύτης, Ευδύθημε.
Περνάς κάθε μέρα μπροστά από το σπίτι μου, βιαστικός, υπεροπτικός, με τα βιβλία σου στο χέρι και δε μας ρίχνεις ούτε μια ματιά.
Μήπως τρελάθηκες Ευθύδημε;
Ποιος είναι αυτός ο κακομοίρης που σου διδάσκει ετούτα τα τάχατε σπουδαία πράγματα και σε κάνει να με παραμελείς;
Εγώ ξέρω ποιος είναι. Εσύ, απ’ ότι φαίνεται, ακόμη δεν ξέρεις.
Τις προάλλες μου ζήτησε να τα φτιάξουμε, ναι να τα φτιάξουμε ερωτικά. Κι όταν είδε ότι δεν τον ήθελα γιατί προτιμούσα εσένα και ότι το βαλάντιο των σοφιστών με αφήνει αδιάφορη, άρχισε να κάνει ό, τι μπορεί για να σε κρατήσει μακριά μου[2]¨.
Η Θαΐδα χαμογελάει γλυκόπικρα. ¨Από τότε μου τη δίνανε οι σοφολογιότατοι¨, σκέφτεται. ¨Και δεν είχα άδικο…¨
Ένα ξερό βήξιμο από τη μεριά της πόρτας τραβάει την προσοχή της προς τα εκεί.
«Τι θέλεις Πουλχερίδιον;»
«Να σε ειδοποιήσω για δύο πράγματα ωραία μου αφέντρα», απαντάει το Πουλχερίδιον με το χαμογελαστό του ύφος.
«Λέγε».
«Μόλις έφτασε αυτό το μήνυμα για σένα».
«Φερ’ το εδώ».
Η Θαΐδα ξαναβάζει την παλιά της επιστολή στον κύλινδρο και τον κύλινδρο στο σακούλι. Μετά ανοίγει το σημείωμα που της δίνει η μικρή ακόλουθη.
Χαμογελάει καθώς διαβάζει τις λίγες ρίγες.
«Είναι ο Εύελπις», λέει. «Το περίμενα. Θέλει να με δει αύριο βράδυ».
Μένει μια στιγμή ακίνητη με το βλέμμα ονειροπόλο. «Μα γιατί αύριο; Γιατί όχι απόψε. Δεν είναι δα και τόσο αργά, είναι; Άλλωστε όλη η πόλη είναι ακόμη ξύπνια.»
Το Πουλχερίδιον κάτι θέλει να πει, αλλά η Θαΐδα δεν την αφήνει. «Να τον ειδοποιήσουμε να έρθει τώρα… Τι λές Πουλχερίδιον;»
«Δε γίνεται…» λέει η μαθητευόμενη.
«Γιατί;»
«Γιατί το δεύτερο που έχω να σου πω είναι ότι έφτασε και σε ζητάει εκείνος ο Κουκουλοφόρος. Τον έχω βάλει να περιμένει στον πρώτο προθάλαμο, και όσο και αν το πρόσωπό του είναι δυσδιάκριτο, κινείται νευρικά και μοιάζει να επείγεται…»
«Και σου είπε…;»
«Ναι, η φράση που χρησιμοποίησε είναι σωστή: Σε ζητάει, είπε, ¨στο όνομα της ιερής ελαίας¨.
Η Θαΐδα στραβώνει το όμορφο στόμα της σε μια έκφραση συγκρατημένης δυσαρέσκειας.
«Εντάξει», αποφασίζει τελικά. «Θα τον δεχτώ. Ας ξεμπερδεύουμε μ’ αυτό μια ώρα αρχύτερα».
[1] Επίβλημα: εσάρπα, πανωφόρι
[2] Το πλήρες κείμενο της επιστολής που χρησιμοποιώ εδώ (σε ελεύθερη απόδοση του αρχαίου κειμένου), είναι δανεισμένο από τον συγγραφέα Αλκίφρονα (2ος-3ος αιώνας μΧ) και υπάρχει στο ¨Αλκίφρονος Επιστολαί Δ΄ , Επιστολή 7.4,4.¨ Αλκίφρων: «Επιστολές Εταίρων», εκδόσεις «ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ», 2007.
Λέω να αναδημοσιεύσω ολόκληρη την επιστολή στο παράρτημα, στο τέλος του μυθιστορήματος.
Οι πρώτες αράδες έχουν ως εξής:
Θαῒς Εὐθυδήμῳ
Ἐξ οὗ φιλοσοφεῖν ἐπενόησας, σεμνός τις ἐγένου καὶ τὰς ὀφρῦς ὑπὲρ τοὺς κροτάφους ἐπῆρας. εἶτα σχῆμα ἔχων καὶ βιβλίδιον μετὰ χεῖρας εἰς τὴν Ἀκαδημίαν σοβεῖς, τὴν δὲ ἡμετέραν οἰκίαν ὡς οὐδὲ ἰδὼν πρότερον παρέρχῃ. ἐμάνης Εὐθύδημε· οὐκ οἶδας οἷός ἐστιν ὁ σοφιστὴς οὗτος ὁ ἐσκυθρωπακὼς καὶ τοὺς θαυμαστοὺς τούτους διεξιὼν πρὸς ὑμᾶς λόγους; ἀλλ᾽ ἐμοὶ μὲν πράγματα πόσος ἐστὶν οἴει χρόνος ἐξ οὗ παρέχει βουλόμενος ἐντυχεῖν, προσφθείρεται δὲ Ἑρπυλλίδι τῇ Μεγάρας ἄβρᾳ; τότε μὲν οὖν αὐτὸν οὐ προσιέμην· σὲ γὰρ περιβάλλουσα κοιμᾶσθαι μᾶλλον ἐβουλόμην ἢ τὸ παρὰ πάντων σοφιστῶν χρυσίον·
Βασίλης Νόττας: Το Ιστολογοφόρο 