(από τον Νίκο Μοσχοβάκο)

 

ΒΑΒΥΛΩΝΙΟΙ ΙΠΠΕΙΣ

 

Τις μεσημβρινές ώρες της κοινής ησυχίας

που συνήθως όλοι αναπαύονται

αλλά κι εγώ αυτοσυγκεντρώνομαι

και προσπαθώ να ηρεμήσω

εφορμούν εντός μου Βαβυλώνιοι ιππείς

επίδοξοι κατακτητές

ενίοτε και Χετταίοι πεζοναύτες

με σκοπό να καταλάβουν

τον κακοτράχαλο τόπο της σιωπής μου

πιστεύοντας ότι θα με πτοήσουν

με τις ουρανομήκεις ιαχές τους.

Μου στερούν βέβαια

την χαλαρή πρόσβαση στην ουδετερότητα

όμως εγώ απολαμβάνω πού ακριβώς τότε

καταφθάνει και ο Σαλβαντόρ Νταλί

για να απεικονίσει τα ασαφή σχήματα

μοναχικών αποτραβηγμένων εραστών

ακούγοντας ταυτόχρονα Recuerdos de la Alhambra

χωρίς αισθηματικές επιφυλάξεις.

Ωσότου κάποια στιγμή ακούγονται

έξω στον δρόμο οι πρώτες φωνές

των παιδιών που κλωτσούν τη μπάλα τους

με δύναμη πάνω στους τοίχους

τερματίζοντας έτσι άδοξα

την ώρα της κοινής ησυχίας

τερματίζοντας χωρίς δισταγμό

το αδιέξοδο του ποιήματος.

Κεφάλαιο όγδοο: Βάκτρα.

 Όπου ο Εύελπις συναντά την Θαίδα και μαθαίνει περισσότερα για την υπόθεση της συνωμοσίας των βασιλικών παίδων.

Έκρινα πως ο πρώτος που θα έπρεπε να συναντήσω στα Βάκτρα ήταν ο Ευμένης ο Καρδιανός. Βέβαια, ο ενδότερος εαυτός μου δεν έπαυε να ρωτάει πότε θα συναντηθώ με την Θαΐδα. Του απάντησα ότι θα άφηνα αυτόν, τον ¨εσώτερο¨, να αποφασίσει πότε θα την δω. Μιλάω για τον εαυτό τον οποίο, σύμφωνα με τον αείμνηστο δάσκαλο Σωκράτη, καλό είναι να ανιχνεύουμε και να γνωρίζουμε γιατί συνήθως ξέρει πιο πολλά και ίσως πιο γνήσια από τον άλλον, εκείνον τον καλλωπισμένο και εξωραϊσμένο εαυτό που παρουσιάζουμε συνήθως στους άλλους. Γεγονός είναι πάντως ότι είχα ζητήσει από τον Άρπαλο να ειδοποιήσει με τρόπο διακριτικό και ασφαλή, τόσο τον Ευμένη, όσο και την Θαΐδα για την επικείμενη άφιξή μου. Φτάνοντας στη πρωτεύουσα της Βακτριανής, αποφάσισα να συναντήσω πρώτα εκείνη.

Τα Βάκτρα βρίσκονται στο τέλος μιας διαδρομής που δεν είχα διανύσει άλλη φορά στο παρελθόν. Λέω για τη διαδρομή που αρχίζει στην Περσέπολη, και φτάνει ίσαμε εδώ. Ό, τι ήξερα για αυτόν τον μακρύ και πολύπλοκο δρόμο, μού ήταν γνωστό μόνο από αφηγήσεις τρίτων. Αντίθετα οι δύο σωματοφύλακες του Άρπαλου που μας συνόδευαν έδειχναν να τον ξέρουν αρκετά καλά και αποδείχτηκαν εξαιρετικά χρήσιμοι οδηγοί.   

Έτσι η πορεία μας στις ανατολικές παρειές του Ζάγκρου μέχρι τα Εκβάτανα, -πρωτεύουσα της Μηδίας και εντυπωσιακή πόλη με αλλεπάλληλα χρωματιστά τείχη- ήταν σχετικά ομαλή.  Μετά συνεχίσαμε πάνω στα χνάρια της προελαύνουσας στρατιάς, για να είμαστε σίγουροι ότι δεν θα βρεθούμε σε τόπους μη κατακτημένους και σε περιβάλλον ανεξέλεγκτο.  Αντιμετωπίσαμε όλων των ειδών τις δυσκολίες: έρημες και άνυδρες περιοχές, δύσβατους ποταμούς, χιονοσκεπή ορεινά περάσματα, όμως ξέραμε -και δε διαψευστήκαμε- ότι ανά τακτά διαστήματα θα συναντούσαμε τις εγκατεστημένες φρουρές και τους σταθμούς επικοινωνίας και ανεφοδιασμού που ήταν απαραίτητοι για τη σύνδεση των στρατευμάτων με τα μετόπισθεν και τη διατήρηση της ζωτικής κυκλοφορίας στις νεοκατακτημένες περιοχές.

Τα Βάκτρα, όπου ήταν εγκατεστημένο αυτή την περίοδο το κέντρο των επιχειρήσεων της στρατιάς, ανταγωνίζονταν σε ιστορική διάρκεια και μεγαλείο πόλεις όπως η Βαβυλώνα ή τα Εκβάτανα. Αυτό τουλάχιστον υποστήριζαν οι γηγενείς. Η πρωτεύουσα της Βακτριανής είναι η πόλη που είχε επιλέξει ο Βήσσος -παλιός σατράπης της περιοχής- για να αναγορευτεί αυτοκράτορας, αλλά δε του βγήκε σε καλό∙ ήταν επίσης η πόλη όπου ο Αλέξανδρος είχε, πρόσφατα, παντρευτεί με την Ρωξάνη, την πριγκίπισσα από την γειτονική ακραία Σογδιανή. Είναι μια πόλη αλλιώτικη από τις άλλες που συναντήσαμε κατά την προέλαση.  Κάποιοι ντόπιοι ισχυρίζονται ότι μοιάζει περισσότερο με τις πόλεις της γειτονικής Ινδίας παρά με τις πόλεις των άλλων ιρανικών σατραπειών.  Καθώς το άλογό μου τριπόδιζε στα στενά σοκάκια  ένοιωσα μια πνοή μυστηρίου ανακατεμένη με τα αρώματα εξωτικών ανθόκηπων να μου αγγίζει το πρόσωπο.

Το κτίριο όπου είχε εγκατασταθεί η Θαίδα ήταν πολυτελές, σχεδιασμένο με ανατολίτικες καμπύλες και περίτεχνα αψιδωτά τόξα. Είχε ακόμη χαρακτηριστικές εσωτερικές θολωτές στοές και αυλές περίκλειστες και φροντισμένες.

Σε μια τέτοια αυλή μου υπόδειξαν να την περιμένω. Δεν μπορώ να πω αν περίμενα πολύ ή λίγο. Πάντως εκείνη φάνηκε σε μια στιγμή μπροστά μου, ντυμένη παράξενα, καλυμμένη με αλλεπάλληλα διάφανα πέπλα,  υποθέτω με τον τρόπο που συνηθίζεται σε αυτά τα μέρη.

Πήρα όσες απανωτές ανάσες μπορούσα για να απομακρύνω τα κύματα του αισθησιασμού που, πέρα από όλα τα άλλα ανάκατα συναισθήματα, ένοιωσα να με κυριεύουν.

.

«Να λοιπόν που είναι αλήθεια: Υπάρχει κάποιος που για χάρη του έκανες αυτό το δύσκολο ταξίδι! Και αυτός ο κάποιος δεν είμαι εγώ», είπε και με αγκάλιασε.

Είχε περάσει από το μυαλό μου να παραστήσω τον απομακρυσμένο. Θιγμένος αλλά ευγενικός. ¨Αποστασιοποιημένος¨ έτσι ώστε να τα καταφέρω να φύγω από κοντά της με αξιοπρέπεια όταν θα μου το ζητήσει και πάλι. Δεν τα κατάφερα. Την έσφιξα, ίσως παραπάνω από όσο άντεχε. Με απομάκρυνε απαλά.   

Άλλαξα γνώμη: Αυτή τη φορά είπα να είμαι ευθύς και άμεσος. Να μην αφήσω τις αμφιβολίες, που ένιωθα και πάλι να με περιζώνουν, να με εξαντλήσουν. Όχι χωρίς να ξέρω την άποψή της. Έπειτα θα μπορούσα να αφιερωθώ στη σωτηρία του Καλλισθένη απερίσπαστος.

«Αυτή τη φορά, όταν όλα τα άλλα τελειώσουν, θα έρθεις μαζί μου στην Αθήνα;» τη ρώτησα.

Δεν έδειξε έκπληξη.

Κατέβασε τα βλέφαρα σκεπάζοντας τα λαμπερά της μάτια.

Νομίζω ότι ψιθύρισε «Δεν ξέρω». Μετά πιο δυνατά είπε: «Μάλλον όχι» και καθώς εγώ προσπαθούσα να καταλάβω τις πραγματικές της προθέσεις, όσο αυτό ήταν εφικτό, συνέχισε:

 «Το πιο σημαντικό για μένα είναι να τα καταφέρουμε έτσι ώστε, όταν αυτή η ιστορία ολοκληρωθεί, εσύ να είσαι σώος και ασφαλής. Ελπίζω και ο προϊστάμενος και φίλος σου, ο Ολύνθιος. Να είναι επίσης σώο κάτι ακόμη, που ξέρω πως είναι για σένα σημαντικό, γιατί ανήκει -μου το ‘χεις πει εσύ ο ίδιος- στα ιδεώδη με τα οποία ανατράφηκες: Η ενότητα και η αλληλοκατανόηση ανάμεσα σε όλους τους Έλληνες».  

Έπιασα το πηγούνι της και το ανασήκωσα ελαφρά. Κοίταξα τα μάτια της προσπαθώντας να καταλάβω περισσότερα από όσα μου έλεγε.

«Πιστεύω κι εγώ σε αυτό το ιδεώδες» μου είπε. «Όπως πιστεύω και σε σένα. Αν δεν ήταν έτσι, δε θα σου έγραφα.   Θα σε άφηνα απερίσπαστο στην αθηναϊκή σου ζωή. Κι ας μην είχα τη χαρά να σε ξαναδώ. Έστω για λίγο».

Πείστηκα πως δεν θα μπορούσα να αποκρυπτογραφήσω τα βαθύτερα αισθήματά της. Τουλάχιστον όχι άμεσα, όχι εκείνη τη στιγμή και όχι με ρητό τρόπο.

Αναστέναξα. Πήρα το χέρι της στο δικό μου και καθίσαμε σε ένα πέτρινο παγκάκι δίπλα στο περίτεχνα διακοσμημένο πηγάδι της αυλής.

«Πες μου λοιπόν τι ακριβώς συνέβη», της είπα.

Μου αφηγήθηκε όσα κυκλοφορούσαν και όσα η ίδια είχε καταφέρει να μάθει σχετικά με την ανταρσία των νεαρών βασιλικών ακολούθων.

Σύμφωνα με την διήγησή της, εκείνος που ξεκίνησε όλη αυτή την ιστορία ήταν ο Ερμόλαος ο γιος του Σώπολι. Ένα όμορφο, αλλά και ανήσυχο παιδί, διευκρίνισε η Θαίδα, από εκείνα που θέλουν να διακριθούν και που δείχνουν από νωρίς ενδιαφέρον για τα κοινά. Ο πατέρας του, ένας επαρχιώτης μακεδόνας άρχοντας στενά δεμένος με τον Φίλιππο, έχει λάβει μέρος σε μάχες και σε διπλωματικές αποστολές, αλλά δεν είχε, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, πάρει δημόσια θέση για τα επίμαχα θέματα που δημιουργούν τριβές στην Αυλή.

Ο Ερμόλαος όμως, όπως και αρκετοί από τους βασιλικούς παίδες[1],  φαίνεται πως απορροφούσε σαν σφουγγάρι τα αισθήματα δυσαρέσκειας που   παρουσιάστηκαν ανάμεσα σε ορισμένους από τους πιο παλιούς μακεδόνες στρατιωτικούς. Προφανώς δεν είναι τυχαίο ότι οι γονείς αυτών των νεαρών ακολούθων ανήκουν στη γενιά του Φιλίππου, που αισθάνεται τώρα ¨παραγκωνισμένη¨ σε σύγκριση με τους εταίρους της στενής βασιλικής συντροφιάς.

 Έτσι η σχέση του Ερμόλαου με τον άνακτα άρχισε πλέον να χαρακτηρίζεται από αμφιθυμία: από τη μία ακραίος θαυμασμός για τον ανίκητο στρατηλάτη και από την άλλη αμφισβήτηση του ηγέτη που αρνιόταν ξαφνικά να είναι πρώτος ανάμεσα σε ίσους και επιθυμούσε να ανακηρυχτεί Θεός!

Το κακό πρωτοεκδηλώθηκε κατά τη διάρκεια μιας κυνηγετικής εξόρμησης. Το κυνήγι σε αυτή την περίπτωση δεν είναι βέβαια αναζήτηση τροφής, αλλά παιχνίδι έφιππης αναψυχής και ομαδικό άθλημα με κανόνες.  Συνήθως τα όπλα της άγρας ήταν δόρατα, δεδομένου ότι οι έλληνες δεν εκτιμούν ιδιαίτερα τα εκήβολα όπλα, όμως, η επαφή με τους Σκύθες πολεμιστές εκείνη την περίοδο και ο αξιοθαύμαστος τρόπος με τον οποίο αυτοί καταφέρνουν να χρησιμοποιούν το τόξο έφιπποι, είχε εξάψει το ενδιαφέρον για το όπλο αυτό. Έτσι, εκείνη τη φορά, το κυνήγι γινόταν με τη χρήση τόξων. Τα θηράματα λοιπόν  κυκλώνονται και η τιμή της στόχευσης και της καταβολής του σημαντικότερου ζώου ανήκει, με βάση τα ισχύοντα έθιμα, στον άνακτα.

Εκείνη τη φορά το πιο σπουδαίο θήραμα ήταν ένας μεγαλόσωμος αγριόχοιρος. Ο Αλέξανδρος όμως είχε μείνει πιο πίσω, κουβεντιάζοντας με τον Ηφαιστίωνα και τον Ευμένη για κάποιες εκκρεμότητες στον ανεφοδιασμό της στρατιάς. Όταν του είπαν ότι τα θηράματα είχαν εντοπιστεί και του τα έδειξαν κυκλωμένα εκεί παρακάτω,  χαμογέλασε,  ζήτησε να του δώσουν ένα τόξο, το πήρε, και ενώ τέντωνε τη χορδή σημαδεύοντας από μακριά το θηρίο, το είδε να διπλώνεται και να καταρρέει. Ένα άλλο βέλος ήταν καρφωμένο στα πλευρά του.

Ο Αλέξανδρος και η συντροφιά του στράφηκαν προς μια ομάδα νεαρών ιππέων που πανηγύριζε με ιαχές την επιτυχία. Ένας από αυτούς είχε σηκώσει ψηλά το τόξο του και το κουνούσε θριαμβευτικά.

Ήταν ο Ερμόλαος. Όταν είδε την έφιππη ηγετική ομάδα να πλησιάζει, με τον Αλέξανδρο να κρατάει ακόμη στο χέρι του το τόξο και το αχρησιμοποίητο βέλος, ακινητοποιήθηκε και χλόμιασε.

¨Νόμισα πως δεν ήσουν εδώ¨ ψέλλισε.

Η έκφραση στο πρόσωπο του βασιλιά ήταν σκληρή.

¨Θα έπρεπε ίσως να σε συγχαρώ για την ευστοχία, αν και από τόσο κοντά δεν πρέπει να ήταν ιδιαίτερα δύσκολο. Όμως παρέβης τους κανονισμούς. Μη ξεχνάς πως είσαι ακόλουθος και όχι προπορευόμενος. Γι αυτό ο Ηφαιστίωνας θα αναλάβει να εφαρμόσει ό, τι προβλέπεται για αυτές τις περιπτώσεις¨.

Για αυτή την περίπτωση η ποινή που μνημονεύεται είναι η δημόσια μαστίγωση. Ο Ηφαιστίωνας διάταξε τον απείθαρχο παίδα να κατεβεί από το άλογό του και έδωσε εντολή σε έναν ρωμαλέο δούλο να εκτελέσει την τιμωρία επί τόπου, αμέσως.

Τον Ερμόλαο πόνεσε περισσότερο ο δημόσιος εξευτελισμός, παρά οι δυνατές βουρδουλιές του δούλου.

Από εκείνη την ημέρα ο νεαρός ακόλουθος συγχώνευσε τις αντιρρήσεις και τις κριτικές για την πολιτική του βασιλιά με το προσωπικό του πάθος για εκδίκηση. Αισθάνθηκε ότι θα μπορούσε να είναι εκείνος που θα εξασφάλιζε μια σωτήρια αλλαγή πολιτικής, σύμφωνη με τα όσα πρέσβευαν οι παλιοί και, ταυτόχρονα, εκείνος που θα τιμωρούσε όσους, η μάλλον αυτόν  που τον προσέβαλε θανάσιμα. Πάντως δεν έκρυβε τη δυσθυμία του και έτσι υπήρξαν διάφοροι (ειλικρινείς και μη) που τον πλησίασαν για να τον διαβεβαιώσουν πως συμφωνούν μαζί του και πως είναι καιρός οι Μακεδόνες ευπατρίδες να διεκδικήσουν και πάλι την άσκηση των πατρογονικών δικαιωμάτων τους απέναντι σε έναν βασιλιά που έδειχνε τάσεις ¨θεοποιημένης¨ μονοκρατορίας.

Παρακινημένος και από αυτές τις προτροπές ο Ερμόλαος αποφάσισε να οργανώσει το φόνο του Αλέξανδρου. Στην πρόθεσή του αυτή μύησε ορισμένους από τους συνομήλικους φίλους του, γόνους σημαντικών οίκων, όπως τον Σώστρατο τον γιο του Αμύντα, τον Αντίπατρο, που ο πατέρας του ο Ασκληπιόδωρος είχε παλιότερα υπηρετήσει ως διοικητής στη Συρία,  τον Φιλώτα, γιο του Κάρση από τη Θράκη, τον Επιμένη, γιο του Αρσαίου και τον Αντικλή, γιο του Θεόκριτου.  Αποφάσισαν να θανατώσουν τον Αλέξανδρο την ώρα που θα κοιμόταν, όταν υπεύθυνος για την φύλαξή του θα ήταν ο Αντίπατρος.

«Την μάγισσα από τη Συρία, την θυμάσαι;» με ρώτησε η Θαίδα.  

«Την θυμάμαι», της απάντησα, «Τι τρέχει μ’ αυτήν;»

Θυμόμουν πράγματι αυτήν την παράξενη φυσιογνωμία που πότε κυκλοφορούσε ανάμεσα στους ανώτατους ηγέτες της εκστρατείας και πότε εξαφανιζόταν για καιρό. Απροσδιόριστης ηλικίας και αλλοπρόσαλλη μέχρι το σημείο να προκαλεί φόβο, διέθετε κατά βάθος μια σκοτεινή γοητεία και, παρά την υπόκωφη φωνή της, κατάφερνε να γίνεται πειστική. Ο Αλέξανδρος στην αρχή είχε δείξει να διασκεδάζει μαζί της, εν τέλει όμως έμοιαζε να δίνει προσοχή στα όσα ισχυριζόταν η μάγισσα. Ο μάντης  Αρίστανδρος δυσανασχετούσε και ήθελε να την απομακρύνει, αλλά ο βασιλιάς έλεγε ότι, τουλάχιστον όσον αφορά τις προβλέψεις για τα μελλούμενα, καλό είναι να υπάρχει πάντα διαθέσιμη μια δεύτερη γνώμη.

«Θα σου πω αυτά που κυκλοφόρησαν», είπε η Θαίδα. «Μια νύχτα, καθώς ο Αλέξανδρος επέστρεφε στη βασιλική σκηνή ύστερα από μια γιορτή που είχε οργανωθεί στο στρατόπεδο, μια γιορτή που συμπεριελάμβανε άκρατη οινοποσία και ενώ την ίδια στιγμή ο Ερμόλαος, επικεφαλής της ομάδας των νεαρών συνωμοτών περίμενε την έλευση του βασιλιά προκειμένου να εισβάλει και να τον σκοτώσει, η Σύρα μάγισσα εμφανίστηκε ξαφνικά μπροστά στην είσοδο της σκηνής, παρέκαμψε τους συνοδούς του Αλέξανδρου και του είπε ότι μεταφέρει ένα μήνυμα γι αυτόν. Μήνυμα που προέρχεται από τον κόσμο των Θεών: ¨Οι θεοί λένε να επιστρέψεις εκεί που ήσουν και να μην ξανάρθεις εδώ, παρά μόνον όταν το άρμα του Φοίβου ξαναφανεί ¨πλήρες φωτός¨ στον ουρανό¨».

 Ο Αλέξανδρος, από ό, τι είχε μάθει η  Θαίδα, είχε πιει και νύσταζε, παρόλα αυτά υπάκουσε στο ¨Μήνυμα των Θεών¨ και γύρισε πίσω στο συμπόσιο, όπου και παρέμεινε μέχρι το πρωί. Έτσι η απόπειρα εκείνης της νύχτας απέτυχε.  

Όλα αυτά διαδόθηκαν εκ των υστέρων, γιατί εντέλει, εκείνη τη νύχτα, προφανώς ελλείψει θύματος δεν έγινε καμία απόπειρα βασιλοκτονίας.

Οι μικροί όμως, μέσα στη διέγερση που τους είχε προκαλέσει και μόνο το γεγονός ότι είχαν βρει το κουράγιο να προετοιμάσουν μια τόσο ριψοκίνδυνη επαναστατική πράξη, δεν κράτησαν το στόμα τους κλειστό. Όχι όλοι. Κάποιος, νομίζω ο Επιμένης, εκμυστηρεύτηκε όλη αυτή την ιστορία σε έναν κολλητό του, ονόματι Χαρικλή. Εκείνος μάλλον θεώρησε ότι ο φίλος του τον δουλεύει και ότι πρόκειται για εφηβικές μεγαλοστομίες. Για να σιγουρευτεί ρώτησε τον μεγαλύτερο αδελφό του Επιμένη, τον αξιωματικό Ευρύλοχο.   Αυτός δεν ήξερε τίποτα, αλλά θεώρησε σωστό τα όσα – ανεπιβεβαίωτα-  έμαθε, έστω κι αν ενέπλεκαν και τον μικρό του αδελφό,  να τα αναφέρει αμέσως στον Πτολεμαίο του Λάγου, ο οποίος και πληροφόρησε σχετικά τον βασιλιά.

Ο Αλέξανδρος διέταξε οι εν λόγω βασιλικοί παίδες να συλληφθούν και να ανακριθούν. Η κατηγορία -σχεδιασμός φόνου του άνακτα- ήταν τέτοια που η ανάκριση συνεπαγόταν χρήση βασανιστηρίων. Οι νεαροί ομολόγησαν και ο Ερμόλαος αποδέχθηκε την κύρια ευθύνη.

Ο Αλέξανδρος θυμήθηκε το επεισόδιο με την μάγισσα. Η ημερομηνία συνέπιπτε με εκείνη της ημέρας κατά την οποία θα δρούσαν οι επίδοξοι δολοφόνοι. ¨Μήνυμα των θεών¨ ή η μάγισσα είχε μάθει με άλλο τρόπο τις προθέσεις των συνωμοτών; Οπότε είναι πιθανό να ήξερε κι άλλα. Διέταξε να την βρουν και να τη φέρουν μπροστά του, αλλά εκείνη είχε, ακόμη μια φορά, εξαφανιστεί.

Τώρα ήταν η σειρά της συνέλευσης των μακεδόνων να δικάσει την ομάδα των βασιλικών παίδων και να αποφανθεί για την τιμωρία τους.

Εν τω μεταξύ η υπόθεση είχε γίνει γνωστή και είχε ξεσηκώσει το ενδιαφέρον αυλικών, στρατιωτικών και συνακολουθούντων. Στην Αυλή ο Ανάξαρχος χρησιμοποιούσε ό, τι σόφισμα και όποιο ρητορικό σχήμα διέθετε, προκειμένου να εμπλέξει στην ¨συνωμοσία¨ εκείνους που θεωρούσε πολιτικούς του αντιπάλους, ή και προσωπικούς του εχθρούς, με πρώτο τον Καλλισθένη. Το βασικό του επιχείρημα ήταν πως οι μικροί δε θα μπορούσαν ποτέ να πάρουν τέτοιες πρωτοβουλίες χωρίς να τους υποκινεί και να τους ενθαρρύνει κάποιος μεγαλύτερος και πιο έμπειρος. Εξ άλλου, μήπως δεν είναι αλήθεια πως ο νεαρός Ερμόλαος παρακολουθούσε, και μάλιστα με αφοσίωση, τα μαθήματα που παρέδιδε από καιρού εις καιρόν ο Καλλισθένης στους βασιλικούς παίδες; Ή δεν είναι αλήθεια πως ο ακόλουθος έδειχνε να τον ενδιαφέρουν πέραν του δέοντος οι ¨ακραίες¨ φιλοσοφικές θεωρίες; Ή μήπως δεν υπάρχουν μαρτυρίες πως θαύμαζε τον συγγενή του Αριστοτέλη και τις απόψεις του;

Ο Ολύνθιος, μου είπε η Θαίδα,  βρισκόταν ήδη  σε δυσμένεια και μάλλον δίσταζε να πάρει ανοιχτά πρωτοβουλίες για τη συγκεκριμένη υπόθεση. Είναι πιθανό να καταλάβαινε ότι οι Άλλοι προσπαθούσαν να τον εμπλέξουν και μάλλον είχε στρέψει τη προσοχή του στο να αποφύγει να συμπαρασύρει μαζί του τους στενότερους φίλους του. Γι αυτό και, όσο αφορά εμένα,  επέμενε να μείνω στην Αθήνα μέχρι ότου διευκρινιστεί η κατάσταση.

Πράγματι, οι εξελίξεις ήσαν αλλεπάλληλες και δραματικές.

Οι νεαροί οδηγήθηκαν στη Συνέλευση που συνεδρίασε ως δικαστήριο και όπου δεν επιτρεπόταν η παρουσία μη Μακεδόνων (όπως ο Καλλισθένης, ο Ευμένης ή και ο Ανάξαρχος). Τα λίγα πράγματα που είχε μάθει η Θαίδα για το τι συνέβη εκεί, προέρχονταν από τον Πτολεμαίο.

Στη δίκη ο Ερμόλαος αποδέχτηκε την κατηγορία της απόπειρας φόνου για την οποία και ανέλαβε ολόκληρη την ευθύνη∙ και όχι μόνον αυτό: παρουσίασε τον εαυτό του ως ¨τυραννοκτόνο¨ που προσπάθησε να απαλλάξει τους Μακεδόνες και τους λοιπούς Έλληνες από έναν ηγέτη που είχε γίνει αλαζόνας, θαυμαστής του ασιατικού τρόπου ζωής και διοίκησης, υποστηρικτής ανελεύθερων συμπεριφορών, όπως η προσκύνηση, και που είχε διαπράξει εγκλήματα όπως η θανάτωση γενναίων Ελλήνων σαν τον Φιλώτα, τον Παρμενίωνα ή, πιο πρόσφατα, τον στρατηγό Κλείτο. Η απόφαση που πήρε η σιωπηλή και σκυθρωπή αυτή συνέλευση ήταν η αποδοχή της ενοχής των κατηγορούμενων, ενώ η ποινή ήταν θάνατος και μάλιστα όχι με ακοντισμό, αλλά με λιθοβολισμό, όπως αξίζει στους προδότες.

Η δίκη ολοκληρώθηκε σύντομα, μέσα  στις πρωινές ώρες της ημέρας εκείνης, ενώ η εκτέλεση έγινε το απόγευμα της ίδιας ημέρας. Ειπώθηκε ότι το μεσημέρι ανάμεσα στη δίκη και την εκτέλεση, ο Ερμόλαος και οι λοιποί συνωμότες συμπλήρωσαν την ομολογία, κατονομάζοντας τον Καλλισθένη ως εμπνευστή και καθοδηγητή της ομάδας. Με βάση αυτήν -την υποτιθέμενη- μαρτυρία, την επομένη μέρα ο Ολύνθιος συνελήφθη. 

……….

[1] Ορισμένοι επίλεκτοι γόνοι των μακεδόνων ευγενών υπηρετούσαν ως ¨βασιλικοί παίδες¨ από δεκατεσσάρων έως εικοσιενός ετών. Ακολουθούσαν και υπηρετούσαν τον Άνακτα, ενώ παράλληλα εκπαιδεύονταν στην στρατιωτική και τη διοικητική τέχνη.

Μέρος Η΄ 

Κεφάλαιο έβδομο: Βαβυλώνα. Στο ανάκτορο του Άρπαλου

Στην όψη δεν είχε αλλάξει ιδιαίτερα αυτά τα τρία τελευταία χρόνια που είχα να τον δω. Με αγκάλιασε, με φίλησε, μετά κάθισε στο ανάκλιντρό απέναντί μου, ύψωσε σε πρόποση την κύλικά του και μου είπε:

Ε, ναι. Αυτή τη φορά Μεγαρέα με βρίσκεις εδώ, στη μεγάλη Βαβυλώνα. Την ανυπέρβλητη. Την Αμαρτωλή. Εδώ, όπου έχει κανείς την εντύπωση πως ό, τι ήταν να γίνει, έχει ήδη συμβεί! Κι όμως, ακόμη και εδώ στην Βαβυλώνα την μυθική, την απροσδόκητη, την ετερογενή και την πολυπρόσωπη, καμιά φορά -όχι σπάνια- έτσι μου ‘ρχεται να τα κοπανίσω όλα χάμω και να φύγω. Για αλλού. Όσο το ¨αλλού¨ υπάρχει. Προτού ο κόσμος  όλος κυριευθεί από τον Αλέξανδρο και καταχωρηθεί από τον Αριστοτέλη…

Δεν ξέρω τι με πιάνει και στα λέω όλα αυτά. Ίσως είναι που σε πρωτοσυνάντησα σε ταξίδι. Θυμάσαι φαντάζομαι: στο δρόμο για την Περσέπολη. Στο χάνι όπου εξουδετερώσαμε τους αντάρτες που σου είχαν επιτεθεί. Είναι που όταν ταξιδεύω γίνομαι κάπως πιο ανοιχτός, πιο ομιλητικός. Εξομολογητικός θα έλεγα. Ανοίγομαι Μεγαρέα και έτσι γίνομαι πιο εύθραυστος. Συμβαίνει και σε άλλους από ό, τι ξέρω…

Το αστείο είναι πως την ομάδα στην οποία ανήκεις δεν την είχα ποτέ σε μεγάλη εκτίμηση. Κολλημένους, φανατικούς, έτσι θεωρούσα όλους εσάς γύρω από τον Καλλισθένη τον Ολύνθιο. Μετά τα έφερε έτσι η υφάντρα η Ειμαρμένη που άλλαξα κάπως οπτική. Τουλάχιστον όσο αφορά εσένα Μεγαρέα. Γι αυτό, σου λέω, μου προξενεί χαρά που σε ξαναβλέπω. Όσο κι αν, στο επαναλαμβάνω: θα προτιμούσα να σε συναντήσω στην Αθήνα. Να ‘ρθω εγώ ξανά εκεί. Μαζί με την Πυθιονίκη και το πλασματάκι που μου χάρισε.

Όμως, Εκείνος εξακολουθεί να με προλαβαίνει. Αφού με συγχώρεσε για όποια τάση φυγής είχα δείξει στο παρελθόν, μου είπε, -γελώντας, για να τα λέμε όλα- ότι η Βαβυλώνα, αυτός ο σκοτεινός, ο μαύρος ήλιος που τριγύρω του περιστρέφονται όλες οι πλούσιες και μυστηριώδεις πόλεις της Ανατολής, είναι ο τόπος όπου θα έπρεπε να εγκατασταθώ.  Κι αφού αγαπώ ¨έως εξαντλήσεως¨ το χρήμα -έτσι νομίζει!- από εδώ θα πρέπει να διευθύνω και πάλι τα οικονομικά της εκστρατείας.

Δεν χρειάστηκε να πω ¨ναι¨. Η συναίνεσή μου ήταν αυτονόητη. Εκείνος συνέχισε το επικό του ταξίδι προς την Ανατολή, την Δόξα, το Όριο και το Τέλος του Κόσμου και εγώ, κάτω από τα ζηλόφθονα βλέμματα των καινούργιων του τάχατες ¨φίλων¨,  τραπεζιτών, εμπόρων, κολάκων και δολοπλόκων, εγκαταστάθηκα στην αρχαία αυτή Μητρόπολη. Δεν είναι πια η Βαβυλώνα αυτή που υπήρξε κάποτε, αλλά, πού θα πάει, θα τη μπολιάσουμε με τα δικά μας και θα προκύψει σίγουρα κάτι αλλιώτικο. Ίσως ενδιαφέρον, ποιος μπορεί να ξέρει;!

Ωστόσο, Μεγαρέα, μαθαίνω τι γίνεται στην Αυλή και στο Μέτωπο. Μη ξεχνάς πως πέρα από τους συνομήλικους παλιούς εταίρους, που εγώ τους γνωρίζω και εκείνοι ισχυρίζονται πως με ξέρουν καλά, υπάρχουν και οι άκρατοι ¨αυτοκρατορικοί¨ που στήνουν τις πλεκτάνες τους στα ανάκτορα∙ αυτοί νομίζουν πως είμαι υποχείριο του ίδιου του δικού τους θεού: του Χρήματος! (Στη δική τους γλώσσα το λένε ¨Μαμωνά¨). Άρα με θεωρούν κατάλληλο και προσεγγίσιμο, και μου εκμυστηρεύονται διάφορα!

Έτσι έμαθα για τα τελευταία κατορθώματα του δικού σου. Σε ειδοποίησα: Η θέση και η εξουσία του παραπαίουν. Εκτιμώ ότι, παρά τους κινδύνους που συνεπάγεται η παρουσία σου εδώ, ήρθες να του συμπαρασταθείς. Θα σου τα πω λοιπόν αναλυτικά. Μετά θα δούμε τι μπορούμε να κάνουμε.

Ο Άρπαλος, πριν προχωρήσει στην αφήγησή του,  θέλει να μου δείξει ότι είναι σε θέση να εκτιμά και να αναλύει τις στρατιωτικές καταστάσεις, καθώς και τις επιπτώσεις τους πάνω στα λοιπά γεγονότα:

Η εκστρατεία, Μεγαρέα,  βρίσκεται πλέον κυριολεκτικά στα όριά της, τουλάχιστον τα βορειανατολικά, δηλαδή σε τόπους χωρίς μεγάλες πόλεις, δίχως ευδιάκριτα σύνορα, σε άμεση πλέον επαφή με τις νομαδικές και φιλοπόλεμες φυλές των Σκυθών.  Καθώς, παράλληλα, οι ντόπιοι λαοί της Βακτριανής και της Σογδιανής εφαρμόζουν μεθόδους ευλύγιστης αντίστασης και αποφεύγουν τις συγκρούσεις με το κύριο σώμα του στρατού, ο Αλέξανδρος αποφάσισε να αναπροσαρμόσει την τακτική  του, και χώρισε τη στρατιά σε μικρότερα, πιο ευέλικτα τμήματα. Ανάμεσά τους υπάρχει πλέον και το νεοσύστατο ¨τάγμα των ατάκτων¨, όπου καταλήγουν όσοι έχουν διατυπώσει επικρίσεις για την ηγεσία. Όμως, απ’ ό, τι  φτάνει στ’ αυτιά μου,  οι ανησυχίες και οι δυσαρέσκειες ανάμεσα στους οπλίτες δεν έχουν πάψει, αντίθετα έχουν γίνει περισσότερο ορατές από ό, τι άλλοτε.

Αλλά, τα έμαθες υποθέτω,  δεν είναι μόνον οι στρατιώτες που δυσανασχετούν: μετά τα αιματηρά γεγονότα που συνέβησαν πρόσφατα στους υψηλούς ηγετικούς κύκλους, ανήσυχοι είναι και οι στρατηγοί. Ιδιαίτερα οι παλιοί στρατηγοί του Φίλιππου. Ο δικός σου, ο Ολύνθιος, παρά το ότι δουλειά του είναι να ωραιοποιεί προς όφελος της εκστρατείας τα όσα συμβαίνουν, δείχνει να συμμερίζεται τις κριτικές τους. Τάχθηκε μάλιστα ανοιχτά με εκείνους που αμφισβητούν την ¨θεοποίηση¨ του Αλέξανδρου και την συνεπαγόμενη ¨προσκύνηση¨. Έτσι, οι εχθροί του βρήκαν την ευκαιρία να εντείνουν την πολεμική και την υπονόμευσή του.

.

Σε μια τουλάχιστον περίπτωση έτυχε να είμαι παρών. Ήταν στα Βάκτρα πριν απ’ τον γάμο, αλλά όχι πολύ καιρό πιο μπροστά, σε ένα από τα συμπόσια του ξεχειμωνιάσματος. Παρών ήταν κι αυτή η νυφίτσα ο Ανάξαρχος: ο κουτοπόνηρος σοφιστής που -σκέψου!- θέλησε να μου πουλήσει εκδούλευση, ότι δήθεν ήταν ύστερα από δική του παρέμβαση που ο Αλέξανδρος μου ανάθεσε ξανά τη διεύθυνση των οικονομικών της εκστρατείας. Ακόμη γελάω  με το θράσος του. Τέλος πάντων.

Ο Ανάξαρχος λοιπόν αγόρευε κι έλεγε: ¨Πείτε μου λοιπόν φίλοι μου, αμφιβάλλει κανείς από σας ότι ο Αλέξανδρος θα αναγορευτεί κάποτε Ήρωας άξιος να του αποδοθούν θεϊκές τιμές; Όχι βέβαια! Τέτοιες τιμές έχουν αποδοθεί και σε άλλους, που έκαναν πολύ λιγότερα απ’ αυτόν. Αλλά είναι πιθανό, τότε, εμείς να μη μπορούμε να τον δούμε ευτυχή και ικανοποιημένο από την αγάπη και την ευγνωμοσύνη μας, μια που θα βρίσκεται πλέον στον δυσδιερεύνητο κόσμο των Θεών!

Γιατί λοιπόν να μην του αποδώσουμε αυτές τις τιμές από τώρα, και έτσι να έχουμε την ευτυχία να τον δούμε ιδίοις όμμασι να τις απολαμβάνει;¨

Χαρά να δεις οι ¨προσκείμενοι¨ Πέρσες αυλικοί, που σε αυτές τις -ακροβατικές!- επικύψεις είναι μανούλες: άρχισαν να μπαίνουν στην ουρά για να ξαναπροσκυνήσουν τον Μεγάλο Αφέντη από την Δύση! Αντίθετα οι έλληνες στραβομουτσούνιασαν κάτω από τις κοντοκομμένες γενειάδες τους.

Το λόγο πήρε τότε ο δικός σου,  ο Ολύνθιος.

¨Θα σου άρεσε Ανάξαρχε¨ ρώτησε απ’ ευθείας τον σοφιστή, ¨ένας απλός ιδιώτης να απαιτήσει να του αποδίδονται οι ίδιες τιμές που όλοι εμείς επιφυλάσσουμε μόνον στον Βασιλιά μας; Θα το έβρισκες θεμιτό να εκφωνούμε βασιλικούς επαίνους και να δίνουμε βασιλικούς ασπασμούς στον οποιονδήποτε; Εάν ναι, πες το μας να το ξέρουμε. Εάν όμως όχι -όπως είναι λογικό-, τότε απάντησέ μου σε παρακαλώ: δε νομίζεις ότι οι Θεοί θα οργιστούν εάν δουν να χρησιμοποιούμε απευθυνόμενοι στον βασιλιά μας τις ενδείξεις αγάπης και σεβασμού, όπως το προσκύνημα,  που προορίζονται  μόνον και αποκλειστικά για εκείνους;

Διότι Ανάξαρχε Αβδηρίτη, απ’ όσο εγώ ξέρω, άλλες είναι οι τιμές που πρέπει να απευθύνονται στους αθάνατους Θεούς, άλλες εκείνες που προορίζονται για τους Βασιλείς και τους Ηγεμόνες και άλλες εκείνες που απευθύνουμε στους απλούς πολίτες.

Θα μου πεις ότι οι Πέρσες, καθώς και άλλοι ανατολίτες ηγέτες το κάνουν: επιχειρούν να παρουσιαστούν στους υπηκόους τους ως εάν ήσαν Θεοί και τους επιβάλλουν την Προσκύνηση. Για πες μου όμως, σε τι τους ωφέλησε αυτή η ένδειξη, όχι αγάπης αλλά υποταγής, όταν, όπως όλοι ξέρουμε, ο ¨θεός¨   Κύρος (του Καμβύση) νικήθηκε παλιότερα από τους φτωχούς αλλά ελευθερόφρονες Σκύθες, ο ¨θεός¨ Ξέρξης νικήθηκε από τους ελεύθερους πολίτες της Ελλάδας, ο ¨Θεός¨ Αρταξέρξης ταπεινώθηκε από τους Μύριους του Ξενοφώντα και του Κλέαρχου και ο πολυπροσκυνημένος Μεγάλος Βασιλέας Δαρείος νικήθηκε από τον Αλέξανδρο, που εμείς τον αγαπάμε χωρίς να χρειάζεται να τον προσκυνήσουμε για να του αποδείξουμε την αγάπη μας; Άλλωστε οι πρόγονοι του Αλέξανδρου μπορεί να μην ήταν θεοί, αλλά ξεκίνησαν από το Άργος για να φτιάξουν εκεί, ανάμεσα στους έλληνες του Βορρά ένα βασίλειο όπου να κυριαρχούν οι νόμοι και όχι η δουλοπρεπής υποταγή ανελεύθερων υπηκόων¨.

Κάτι τέτοια τολμηρά έλεγε ο δικός σου, οι στρατηγοί που παρακολουθούσαν με έντονο ενδιαφέρον την διένεξη κουνούσαν επιδοκιμαστικά τα κεφάλια τους και εγώ Μεγαρέα, εγώ που ούτε η ¨Προσκύνηση¨ ούτε τα παιχνίδια εξουσίας με συγκινούν και με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα, εγώ που την απάντηση στα ερωτήματά μου την ψάχνω αλλού κι αλλιώς, εγώ είπα να κοιτάξω με άλλο μάτι τον ίσαμε τότε αντιπαθή Καλλισθένη. Σκέφτηκα και κατάληξα ότι ακόμη κι εγώ, που έχω κάθε λόγο να αγαπώ τον Αλέξανδρο, αν με υποχρέωνε να τον προσκυνήσω, θα τον μισούσα.

Ξέρεις τι έκανα μετά; Του το είπα. Του Αλέξανδρου. ¨Σου χρωστάω πολλά¨, του είπα, ¨αλλά εάν με βάλεις να σε προσκυνήσω, θα σε μισήσω¨. Και ακόμη του είπα:  ¨Θυμάσαι τότε που πήγες κόντρα στον πατέρα σου τον Φίλιππο, εκείνος σε έδιωξε από την Αυλή και εμείς οι φίλοι σου σε ακολουθήσαμε στην εξορία; Τότε λοιπόν, να ξέρεις, σε αγαπούσαμε και σε θαυμάζαμε περισσότερο από κάθε άλλη φορά, αλλά δεν σε προσκυνούσαμε… Προτιμούσαμε να παίζουμε μαζί σου καρπαζιές και να γελάμε!¨

Εκείνος χαμογέλασε και μετά με κοίταξε σκεφτικός. ¨Λες λοιπόν ότι πρέπει να ακούσω τις συμβουλές του συγγενή του Αριστοτέλη;¨

¨Γιατί όχι. Δε μου φάνηκε τόσο φανατικός όσο τον νόμιζα. Αν κατάλαβα καλά, λέει πως με τους ντόπιους μπορείς να συμπεριφερθείς με όποιο τρόπο θεωρείς ότι τους ταιριάζει. Αν σε προτιμούν θεό, γίνε γι αυτούς θεός. Όχι όμως για τους Έλληνες.  Αυτοί, όπως ισχυριζόταν και ο Αριστοτέλης, αξίζουν διαφορετική συμπεριφορά¨.

Αυτήν τη φορά, ακούγοντας από μένα το όνομα του δασκάλου μας, ο Αλέξανδρος συννέφιασε.

 ¨Ο Αριστοτέλης! Ξέρεις τι έμαθα πρόσφατα; Ορισμένες από τις απόρρητες διδασκαλίες του, τις ¨ακροαματικές¨, εκείνες που προορίζονταν, από ό, τι ο ίδιος έλεγε, μόνο για τα αυτιά των μυημένων ηγετών, τις δημοσίευσε μαζί με τα τελευταία του συγγράμματα.  Του έστειλα επιστολή ότι εξεπλάγην και ότι διαμαρτύρομαι, αλλά ακόμη δεν έχω λάβει την απάντησή του κι αυτό δεν μ’ αρέσει¨. Έτσι μου είπε.

Έχε το κι αυτό στο νου σου  Μεγαρέα, γιατί αν τελικά συναντήσεις τον Αλέξανδρο, να ξέρεις ότι ενδέχεται  να σε ρωτήσει σχετικά.

.

Και ο Άρπαλος κατέληξε λέγοντάς μου τα εξής:

Ο Βασιλιάς για ένα διάστημα έδειξε διαλλακτικός απέναντι στους πολέμιους της προσκύνησης και απέναντι στον ίδιο τον Καλλισθένη. Αλλά μόνον για ένα διάστημα. Μετά, απ’ ό, τι έμαθα,  η συμπεριφορά του άλλαξε και πάλι.

Είναι πολύ πιθανό να συνέβη αυτό που τελευταία ψιθυριζόταν έντονα: Ο Αλέξανδρος ενδέχεται να πείστηκε ότι αξίζει το κόπο να κατευθύνει τα στρατεύματά του, ακόμη πιο ανατολικά, ενάντια στους λαούς του Ινδού ποταμού. Και προτού ξεκινήσει θέλει να κλείσει οριστικά με τα θέματα που θεωρεί ότι εκκρεμούν επικίνδυνα.

Είναι πολλά τα χρήματα που, αντί να παραμείνουν εδώ στα θησαυροφυλάκια της γηραιάς Βαβυλώνας (και αν είναι να θυσιαστούν, να θυσιαστούν για τη Χαρά της Ζωής, όπως θα πρότεινα εγώ) μεταφέρονται εσπευσμένα στο μέτωπο για να αφιερωθούν στον ανικανοποίητο θεό του πολέμου∙ έτσι η υπόθεση για την παράταση της εκστρατείας μοιάζει να επιβεβαιώνεται.  

Εν τω μεταξύ μαθαίνω πως από τον Ολύνθιο αφαιρέθηκε -άγνωστο εάν προσωρινά ή όχι- το καθήκον της συγγραφής των ¨βασιλικών εφημερίδων¨. Λέγεται επίσης πως άρθηκαν οι αρμοδιότητές του που αφορούν στην εποπτεία της συλλογής πληροφοριών και γνώσεων. Το γεγονός ότι, όπως μου είπες, δεν παίρνεις απαντήσεις στα γράμματα που του απευθύνεις, σημαίνει ή ότι οι επιστολές σου κατάσχονται, άρα πιθανότατα κινδυνεύεις με σύλληψη, ή ότι εκείνος τις λαμβάνει μεν, αλλά επιτηρείται και αδυνατεί να σου απαντήσει.

Αυτά είναι μερικά από όσα ειπώθηκαν την πρώτη μέρα της άφιξής μου στην Βαβυλώνα, ύστερα από ένα κουραστικό, αλλά χωρίς δυσάρεστες εκπλήξεις ταξίδι. Σκαρφαλώνοντας στα δασωμένα βουνά της Φοινίκης, διασχίζοντας τις ερήμους και τις οάσεις της Συρίας, και μετά πλέοντας στα ποτάμια της Μεσοποταμίας ή καλπάζοντας στις όχθες τους, καταφέραμε να φτάσουμε στην (ακόμη και σήμερα) εντυπωσιακή Βαβυλώνα. Κοιτώντας και πάλι τα τείχη και τους πύργους της αναρωτήθηκα ξανά πώς και γιατί αυτή η φαινομενικά πανίσχυρη πόλη μας παραδόθηκε αμαχητί και ποιο σκουλήκι την έτρωγε αθόρυβα από τα μέσα. Όμως εκείνες τις μέρες δεν είχα ούτε τον χρόνο ούτε τη διάθεση να διερευνήσω τέτοια θεωρητικά ζητήματα. Εδώ θα έπρεπε να συναντήσω τον Άρπαλο, να πάρουμε (εγώ και οι συνοδοί μου) μια σύντομη ανάσα, να ανεφοδιαστούμε και να συνεχίσουμε για το απομακρυσμένο μέτωπο.

Εκείνη τη νύχτα, μετά τη κουβέντα με τον Άρχοντα του Θησαυροφυλακίου,  θα είχα πολλά να σκεφτώ, αλλά δε τα κατάφερα. Ο γλυκός ασφαλής ύπνος που εξασφάλιζαν τα δροσερά υπνοδώματα του μέγαρου του Άρπαλου με κατακυρίευσε αμέσως. Αν είδα όνειρα, αυτά δεν χαράχτηκαν στη μνήμη μου. Εκείνο που θυμάμαι είναι ένα  σγουρόμαλλο κεφάλι πάνω από το δικό μου, καθώς ο Οινοκράτης έκανε ό, τι μπορούσε για να με ξεκόψει από τον απατηλό κόσμο του Μορφέα και να με επαναφέρει στο ζόρικο κόσμο της αφύπνισης.

«Ξύπνα προϊστάμενε, ξύπνα! Είναι πρωί προχωρημένο και ο Άρχοντας Άρπαλος θέλει να σε δει κατεπειγόντως. Πρέπει να έφτασαν κάποια νέα που μας αφορούν. Ξύπνα γιατί θα σου κάνω ό, τι έκανα όταν ήσουν μικρός…» Μισάνοιξα τα βλέφαρα και περισσότερο μάντεψα παρά είδα ότι κρατούσε ένα μεγάλο αγγείο με νερό, όπου τσαλαβουτούσε ένα πανί και προσπαθούσε να μου το τρίψει στο πρόσωπο. «Δεν αστειεύομαι θα το αδειάσω  όλο πάνω σου όπως έκανα όταν ήσουνα ατίθασος πιτσιρικάς!»

Υπέκυψα στον εκβιασμό και ανασηκώθηκα. Ύστερα από λίγο βρισκόμουν μπροστά στον Άρπαλο. Δίσταζα ακόμη να πω: κοντά στον ¨φίλο¨ Άρπαλο, αλλά είναι γεγονός ότι, όπως ήρθαν τα πράγματα, ήθελα δεν ήθελα, δε μπορούσα παρά να του δείξω εμπιστοσύνη.

.

Βημάτιζε πέρα δώθε μπροστά στο γραφείο, με τον ιδιόρρυθμο τρόπο που του επέβαλε το κοντύτερο πόδι του. Στο ένα χέρι κρατούσε έναν μισοτυλιγμένο πάπυρο. Τον σήκωσε ψηλά για να μου τον δείξει.

«Είναι νέα πού μόλις έφτασαν από το μέτωπο της εκστρατείας. Ελπίζω να κοιμήθηκες καλά απόψε, γιατί απ’ ότι βλέπω, αν θέλεις να προλάβεις τον Ολύνθιο ζωντανό, πρέπει να ξεκινήσεις αμέσως: Σύμφωνα με τα όσα αναγράφονται εδώ, ο Καλλισθένης συνελήφθη και φυλακίστηκε. Γιατί; Διότι εκδηλώθηκε και πάλι συνωμοσία με σκοπό τη δολοφονία του Αλέξανδρου. Και θεωρείται υποκινητής!»

Θυμήθηκα την επιστολή της Θαίδας. Μου έγραφε ότι ανάμεσα στα όσα σχεδίαζαν οι Άλλοι για τον Καλλισθένη, ήταν και το να τον αναμείξουν σε μια πλεκτάνη όπου θα συμμετείχαν, ή θα πρωτοστατούσαν, οι ¨βασιλικοί παίδες¨.

«Είναι ανακατεμένοι οι νεαροί ακόλουθοι του Αλέξανδρου;» ρώτησα.

Έμεινε ακίνητος και με κοίταξε προσεκτικά.

«Εσύ πού το ξέρεις;»

Του είπα ότι απρόσεκτοι ¨αυτοκρατορικοί¨ σχεδίαζαν να εμπλέξουν τον Καλλισθένη σε μια νεανική ανταρσία, και μιλούσαν γι αυτό μπροστά σε νεαρές αλλά καθόλου ανεγκέφαλες εταίρες. Και ότι αυτές οι προθέσεις τους είχαν φτάσει στα αυτιά μου ήδη πριν αναχωρήσω από την Αθήνα.

«Καμιά φορά ξεχνάω τις πολυσχιδείς αρμοδιότητές σου», μου είπε με μισό χαμόγελο. «Αν αυτό είναι το σχέδιο, μπήκε ήδη σε εφαρμογή. Μου ξαναέδειξε τον κύλινδρο. «Πράγματι, εδώ αναφέρεται πως κάποιοι έφηβοι ευγενείς φέρονται ως οι επίδοξοι εκτελεστές του βασιλοκτόνου κινήματος. Αλλά…», -μου έδωσε τον πάπυρο-  «κοίτα και μόνος σου, εδώ δεν υπάρχουν άλλες λεπτομέρειες».

«Εσύ όμως υπήρξες ¨βασιλικός παις¨, άρα ξέρεις εάν μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο».

Στο πρόσωπό του φάνηκε μια στάλα νοσταλγίας.

«Ναι», μου απάντησε ύστερα από λίγο. «Ναι, ήμουν ¨βασιλικός παις¨ και ναι, μια εξέγερση των νεαρών ευγενών, έστω  κι αν έχει λίγες πιθανότητες επιτυχίας, μπορεί πάντα να συμβεί. Πρώτον γιατί είναι νέοι, δικαιούνται να ονειρεύονται το απόλυτο και είναι επιρρεπείς να πιστέψουν ότι το απόλυτο είναι εφικτό. Δεύτερον, γιατί είναι παιδιά αρχόντων και στρατηγών. Αν στους οίκους τους υπάρχει δυσαρέσκεια και αμφισβήτηση, είναι αναμενόμενο να την συμμερίζονται και αυτοί, και μάλιστα με το αυξημένο πάθος της νιότης τους. Τρίτον γιατί ζουν την καθημερινή ζωή του βασιλιά, την οποία εξυπηρετούν και περιφρουρούν. Άρα είναι παρόντες εκεί όπου κανείς άλλος δεν καταφέρνει να φτάσει.

Επομένως, ναι Εύελπι Μεγαρέα. Τα παιδιά είναι δυνατό να επαναστατήσουν. Όμως τα παιδιά είναι άπειρα. Για να σταθεί η υπόθεση της ανταρσίας είναι απαραίτητη η παρουσία κάποιου έμπειρου καθοδηγητή…»

«Φεύγω…» τον διέκοψα.

«Περίμενε», μου είπε. «Ξέρεις τι έκανα μετά τη κουβέντα μου με τον Αλέξανδρο σχετικά με τον Καλλισθένη; Προμηθεύτηκα τα συγγράμματα του Ολύνθιου. Εδώ τα έχω σχεδόν όλα! Κοίτα, εδώ είναι τα ¨Αποφθέγματα¨, εδώ τα ¨Ελληνικά¨, εδώ το σύγγραμμά του για τη Φωκίδα και τον Ιερό πόλεμο, και ετούτα είναι όσα έχει εκδώσει μέχρι τώρα  από τις ¨Αλεξάνδρου Πράξεις¨.  Είμαι σίγουρος ότι ο συγγραφέας αυτών των κειμένων όχι μόνον αγαπάει τον Αλέξανδρο, αλλά και περιμένει από αυτόν πολλά και θετικά πράγματα. Ο Καλλισθένης μοιάζει να πιστεύει ότι οι Έλληνες πέρασαν σε μια νέα, ενδιαφέρουσα και χρήσιμη φάση της Ιστορίας. Και ότι μέσω του Αλέξανδρου αυτή η νέα φάση μπορεί να διαδοθεί σε πανανθρώπινη κλίμακα. Είναι επικριτικός σε ό, τι κοστίζει αίμα, και τώρα που μελέτησα τις γραφές του, δεν πιστεύω πως είναι δυνατό να συνωμοτεί για να δολοφονήσει τον Βασιλιά.  Θα μπορούσα, το πολύ, να τον πω αθεράπευτα αισιόδοξο!

Εμένα, μπορείς να με πεις περισσότερο κυνικό -ξέρεις τι εννοώ-  παρά αισιόδοξο. Αλλά τους αισιόδοξους μπορεί να μην τους πιστεύω, αλλά τους εκτιμώ -ίσως και να τους ζηλεύω μια στάλα. Για μένα ασκούν -ηθελημένα ή άθελά- μια φιλάνθρωπη παρηγορητική λειτουργία. Χαλάλι τους λοιπόν η συμπάθειά μου…»

«Φεύγω», επανέλαβα.

«Άκουσέ με Μεγαρέα. Σήμερα πρωί-πρωί διέταξα μια ειδική έρευνα και μπορώ να σε διαβεβαιώσω ότι δεν έχει εκδοθεί εναντίον σου κανένα  ένταλμα σύλληψής. Τουλάχιστον -μέχρι στιγμής-  δεν έχει φτάσει ως εδώ κάτι τέτοιο. Γι αυτό, εάν σου δώσω μια γερή ομάδα που θα σε συνοδέψει ως το μέτωπο, δεν παραβαίνω καμία ρητή εντολή της διοίκησης».

«Δεν θέλω. Σε ευχαριστώ, αλλά δεν νομίζω ότι χρειάζεται. Όπως τα καταφέραμε ως εδώ, θα τα καταφέρουμε και στο υπόλοιπο ταξίδι. Πάντως ειλικρινά σε ευχαριστώ».

«Τότε δέξου κάτι άλλο. Πιο συμπαθητικό από μια ομάδα ενόπλων. Ίσως και πιο αποτελεσματικό.

Τον Αυτιά και τον Κάνθαρο θα τους θυμάσαι υποθέτω. Είναι οι παλιοί καλοί μου σωματοφύλακες, απολύτως έμπιστοι και απαράμιλλοι στις συγκρούσεις. Επί πλέον, ιδιαίτερα ο Αυτιάς, είναι δικτυωμένος σε μέρη και σε περιβάλλοντα που δεν μπορείς να φανταστείς. Παρ’ τους μαζί σου».

Το σκέφτηκα μία δύο στιγμές.

«Εντάξει», είπα τελικά, «φώναξέ τους».

«Είναι ήδη εδώ» μου χαμογέλασε ο Άρπαλος. «Θα τους βρεις στον προθάλαμο έτοιμους για αναχώρηση μαζί με τους δύο δικούς σου».

Τον Ελευθέριο Καβαλιέρο δεν είχα ακόμη την ευκαιρία να τον γνωρίσω από κοντά. Ωστόσο, ας είμαστε ειλικρινείς, και μόνο το γεγονός ότι παρακολουθεί -εν τη γενέσει- τις περιπέτειες των μυθιστορηματικών/ιστορικών  ηρώων του ¨Κύλικες και Δόρατα¨, καθώς αυτές αναρτώνται στο παρόν Ιστολογοφόρο και έχει την καλοσύνη να μου ταχυδρομεί τις παρατηρήσεις του, μου τον κάνει ¨αυτομάτως¨ συμπαθή.

Τον ευχαριστώ λοιπόν για όλα: για το ενδιαφέρον του, τις εξαντλητικές (και διορθωτικές) θεωρήσεις των δημοσιευμένων κειμένων, αλλά και για κάτι άλλο, που το θεωρώ ακόμη πιο σημαντικό, γιατί συνεπάγεται ανταλλαγή συγκινήσεων:

Ο Λευτέρης γράφει. Και μερικές φορές, όπως συμβαίνει σε όλους μας, εμπνέεται από αυτά που ζει κι από αυτά που διαβάζει. Ακόμη κι αν πρόκειται για ακατάστατη παρουσίαση ιστορικών σκιαγραφημάτων που προορίζονται για να συνθέσουν ένα  (ερασιτεχνικό) ιστορικό μυθιστόρημα. Ήδη λοιπόν μου έχει στείλει (και έχω αναρτήσει) ποιήματά του που ¨ζουν¨ μέσα στην ¨ατμόσφαιρα¨ της ιστορικής αφήγησης που επιχειρείται εδώ. Είμαι σίγουρος ότι ο Λευτέρης, πριν ακόμη έρθει σε επαφή με τα εδώ ιστορούμενα, βρισκόταν μέσα στο κλίμα της εποχής εκείνης. Το συμπεραίνω από την ιστορικά καλλιεργημένη γλώσσα του και το γενικότερο τρόπο που διατυπώνει τα νοήματα του.

Σε κάθε περίπτωση τον ευχαριστώ (για αυτή την ανταλλαγή ¨συγκινήσεων¨) και δημοσιεύω μερικά από τα πονήματα που μου έστειλε πρόσφατα.

…

[Ας σημειώσω ότι ποιήματα ή ποιητικά κείμενα σχετικά με την ατμόσφαιρα του ιστορικού μυθιστορήματος, έχουν συνθέσει -και έχω εδώ αναρτήσει- και άλλοι αναγνώστες/επισκέπτες του Ιστολογοφόρου. Αλλά πρόκειται για παλιούς καλούς φίλους, όπως ο Νίκος (Μοσχοβάκος) με τους οποίους ¨τα λέμε¨ συχνά και προσωπικά. Εδώ παρακάτω, για παράδειγμα (λίγες αναρτήσεις πριν), θα βρείτε την εξαιρετική-ομοιοκατάληκτη Μοσχοβάκειο Φρύνη.]

.

Ελευθέριος Καβαλιέρος

            Αφροδίτη Αναδυόμενη[1]             

Στις δεκαεννέα του μηνός Βοηδρομιώνα,

τότε που τα φύλλα βάφονται με χρώμα θλιβερό,

μα τα φτερά του αέρα κουβαλούν

ελεύθερους ερωτικούς ρυθμούς του θέρους,

από τον Κεραμικό, κοντά στο Δίπυλο,

ξεκίνησε πολύχρωμο, πολύβουο,

το πλήθος των προσκυνητών.

Κι από την Ιερά Οδό,

ανάμεσα στα μνήματα του Περικλή

του Κόνωνα, του Μιλτιάδη,

και του Σοφοκλή, Σωκράτη, Πλάτωνα,

σοφών, λογίων και πολιτικών

αλλά και κι εκεί που αναγέρθηκε

για την Πυθιονίκη,[2]

εταίρας ξακουστής και δόξα της γυναίκας,

και αφού ξεπέρασαν

του Κηφισού «γεφυρισμούς»,[3]

αστεϊσμούς, και χλευασμούς

 και άπειρα πειράγματα,

το πλήθος καταφτάνει

χαρωπό μα και κατάκοπο,

στην Ελευσίνα την πλατύχωρη.

με όραμα κι ελπίδα ζωντανή

να μυηθεί στης αναγέννησης μυστήρια.

Μα πριν ο Ιεροφάντης,

την Περσεφόνη με σεμνότητα κατευοδώσει

στο μακρινό ετήσιο ταξίδι της

στου Πλούτωνα το σκοτεινό βασίλειο,

ιδού!

Τι όραμα ήταν αυτό,

τι τέρψη οφθαλμών!

Το πλήθος σύσσωμο γυρνά,

να δει τη Φρύνη,

ν’ απαλλάσσεται από ιμάτια

και ν’ αναδύεται ως νέα Αφροδίτη

από τη μαύρη θάλασσα που από την ταραχή της

άσπρισε και άφρισε

και ξεσηκώθηκε και σκέπασε

τη γήινη θεά.

Στα μάτια έφτασε του Απελλή το θέαμα

που οραματίστηκε και γέμισε τον πίνακά του

από χρώματα λευκά, γαλάζια,

ποικιλόχρωμα

και βότσαλα κι αφρούς

και ουρανούς κατάκοπους με σύννεφα

και πρόβαλε ως «Αφροδίτη Αναδυόμενη»

η εταίρα Φρύνη·[4]

μα κι ο Πραξιτέλης άναυδος

το όραμά του σμίλεψε

και μεταμόρφωσε το Πάριο μάρμαρο

σε μνήμα αιώνιο της γυναικείας ομορφιάς

που στόλισε την Κνίδο.[5]

Κι έτσι τελέστηκαν τα Ελευσίνια,

υπέρτατα μυστήρια

του Κάτω και του Πάνω Κόσμου

με της Φρύνης την αειθαλή μορφή.

Καλό σου κατευόδιο, Περσεφόνη!

Θα σε ξαναθυμηθώ αλλά ποτέ δε θα ξεχάσω

τ’ ονειρικό της Φρύνης πέρασμα

από τα αγιασμένα με μυστήριο,

νερά της Ελευσίνας.

……

[1] Αθήναιος, βιβλίο ΧΧΧΙΙΙ, 591a.

[2] ο.π, 594e, 67. Ο Άρπαλος έκτισε περίβλεπτο μνημείο (“πολυτάλαντο μνημείον κατασκεύασεν»), προς τιμήν της θανούσης εταίρας, το οποίο ευρίσκετο επί της Ιεράς Οδού και, σύμφωνα με τον Παυσανία, ήταν τεράστιο, και φαινόταν από μεγάλη απόσταση.

[3] Κατά τη διάρκεια της πορείας, πολίτες που βρίσκονταν πάνω στη γέφυρα του Ελευσινιακού Κηφισού (στο ύψος της σημερινής λίμνης Κουμουνδούρου), ενέπαιζαν τους μετέχοντες στην πομπή με άπρεπους αστεϊσμούς, τους λεγόμενους «Γεφυρισμούς». Σχετ.: https://olympia.gr/2012/09/13. ΠΑΠΑΓΓΕΛΗ Κ. 2002, ΕΛΕΥΣΙΝΑ, ΠΡΕΚΑ-ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ Κ. ΕΛΕΥΣΙΝΑ, ΥΠΠΟ-ΤΑΠ.

[4] Αθήναιος βιβλίο ΧΧΧΙΙΙ, 591a.

[5] Αθήναιος βιβλίο ΧΧΧΙΙΙ, 591a. Η Αφροδίτη της Κνίδου ήταν το πρώτο γυναικείο γυμνό και απετέλεσε από τότε, πρότυπο για όλους τους γλύπτες στον κόσμο.

Καβαλιέρος Ελευθέριος

                      Γιγνώσκεις ά Αναγιγνώσκεις;                        

Ο Αντιφάνης, ποιητής κωμωδιών,

το έργο του για βίο και για Πολιτείες των εταίρων

έγραψεν με έμπνευση και γνώση.

Έπειτα, προσκαλεσμένος του Μεγάλου Αλεξάνδρου,

μπρος στο εκλεκτό ακροατήριο

και με την αγωνία του δημιουργού

ανέγνωσε αυτό που θεωρούσε

έργο εμπειρίας[1].

Αλλά δεν απέσπασε τον έπαινο του βασιλέα,

χειροκρότημα δεν κέρδισε ο ποιητής.

Και περισσά ενοχλημένος, χολωμένος,

δίχως φόβον, πνεύμα ελεύθερο ως ήταν,

του ομίλησε:

«Εάν εγνώριζες όπως εγώ, το βίο των εταίρων,

πως αλείφονται  με νέκταρ,

και το δέρμα τους οσμίζει μύρον[2]

κι η μηριόνη[3] τους στο βάθος των μηρών τους

λάμπει ως ροδώνας που ο ζέφυρος τον σχίζει,[4]

αν δειπνούσες και συνομιλούσες, όπως πράττεις

και με την περιφλεγή Θαΐδα[5]

και ευφραίνεσαι περίσσια

απ’ τη χάρη και από την ευφράδεια της,

αλλά και αν είχες πληγωθεί από εταίρα

κι ένοιωθες βαθύ τον πόνο μες τα στήθια,

και το έργο μου θα επαινούσες και θα αγαπούσες»

«Θάπρεπε να είχ’ αγωνιστεί και με τον Αχιλλέα,

και να κάτεχα του Οδυσσέα τα τερτίπια,

θάπρεπε να τους γνωρίζω,

ή ο Όμηρος με δίδαξε πώς να τους αγαπήσω;

Θάπρεπε ο αναγνώστης

να γιγνώσκει ά αναγιγνώσκει;»,[6]

του απάντησε ο μαθητής του Αριστοτέλη.

Κι έπειτα, με πάθος που περίσσευε,

την άποψή τους υποστήριξαν οι δυό,

καθώς συνήθιζαν, ως Έλληνες που ήταν,

έως ότου η ροδοδάκτυλη Αυγή

τη γη απλόχερα τριγύρω στόλισε με χρώματα

και στάλαξε τον ύπνον το βαθύ στα μάτια τους.

…….

[1] Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί, Βιβλίον 13,1

[2] Ρουφίνου Επιγράμματα Ερωτικά, 5(18) Μετρφ. Κώστας Χωρεάνθης, Εκδ. Παττάκη 2000,

[3] Μηριόνη: Αιδοίο.

[4] Ρουφίνου Επιγράμματα Ερωτικά, 12(36)

[5] Η εταίρα Θαΐς είχε προσκληθεί από το Μέγα Αλέξανδρο, ο οποίος τη θαύμαζε, και ακολούθησε την εκστρατεία του. Προφανώς παρευρίσκετο σε συμπόσιά του αφού είχε στενή σχέση με το Πτολεμαίο το Λάγου με τον οποίον παντρεύτηκε και έκανε τρία παιδιά.

[6] Βλέπε και «Πράξεις Αποστόλων, 8,30». Ο Φίλιππος ρώτησε τον Αιθίοπα αξιωματούχο της Βασίλισσας των Αιθιόπων Κανδάκη, ο οποίός διάβαζε τις προφητείες του Ησαΐα: «Άρα γε γιγνώσκεις ά αναγιγνώσκεις;»

(Δύο ποιήματα του Νίκου Μοσχοβάκου)

 

Η ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ ΠΙΟ ΟΜΟΡΦΗ ΑΠΟ ΠΟΤΕ

Κάτω από μια αμυγδαλιά

η Μαγδαληνή στ’ άσπρα

μ’ άρωμα γιασεμιού στο στήθος

και μοναξιά στα σωθικά

άλλοτε «εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα»

υποδέχεται την άνοιξη.

Στο μυαλό της στροβιλίζουν

οι στρατιές των αγγέλων εραστών

ενώ το χτυποκάρδι της μεγαλώνει

για τις δύσκολες μέρες των Παθών

που θ’ ακολουθήσουν.

Όμως υπομένει καρτερικά γιατί έχει μάθει

πως ακολουθεί ο εξιλασμός.

Τανύζεται με νωχελική αθωότητα

λύνει τα καστανόξανθα μαλλιά της

κι όπως φυσά αεράκι πρωινό

κυματίζουν ελεύθερα.

Είναι τόσο όμορφη!

Πιο όμορφη από ποτέ.

.

ΕΥΘΡΑΥΣΤΕΣ ΠΙΑ ΟΙ ΜΕΡΕΣ

Σα γυαλικά μου φαίνονται

εύθραυστες πια οι μέρες

διάφανα χειροποίητα πρωινά

λαμπερά μεσημέρια πορσελάνης

κι απογεύματα δοξαστικών βιτρό

που αργοβυθίζονται νωχελικά

στου έαρος την ευδαιμονία.

Βαδίζω ανάλαφρος σαν φτερό

με της αμφιβολίας το γαλάζιο τρέμουλο

και σφίγγω μέσα μου την ελπίδα

ότι και σήμερα

άθραυστη θα παρέλθει η μέρα μου.