Σας έφτιαξα μια ελεύθερη (εννοείται!) προσαρμογή στα ελληνικά του ¨Si può¨ των Giorgio Gaber και Sandro Luporini, που πρωτογράφτηκε το μακρινό 1976 και συμπεριλήφθηκε -ανανεωμένο σε ενθουσιασμό και επιχειρήματα- το 2001 στο άλμπουμ La mia generazione ha perso (Η γενιά μου έχασε).

 

 

ΜΠΟΡΕΙΣ!

 

Μπορείς, να ‘σαι λεύτερος σα τον αέρα, μπορείς

Μπορείς, η Ιστορία δεν πάει παραπέρα, μπορείς

*

ΕΓΩ;

Ό, τι θέλω επάνω μου βάζω

τα ταμπού με τη μία τα σπάζω

το ριζικό μου μόνο εγώ  τo ελέγχω

 το κινητό το πιο κουλ μόνο εγώ

το κατέχω

*

Μπορείς,

στον αγροτουρισμό, αμα θέλεις, ν’ ασχοληθείς

Μπορείς,

και στο βουδισμό (άμα λάχει) να προσηλυτιστείς

Μπορείς,

σε ριάλιτι παιχνίδι να μπλέξεις

Μπορείς,

και σαν άστρο -για λίγο-  να φέξεις

*

Ένα κάτι τι μοναχά θα σου φτάσει

και κανείς δε θα μπορεί να σε πιάσει

αρκεί ένα τοκ σόου σε άγριο ρυθμό

για να  ζωντανέψει ξανά μεσ’ στο ξεφωνητό

κάτι απ’ αυτό που εσύ ονομάζεις κουλτούρα

ή και

πολιτισμό

*

Άμα θες λεφτά, σου φτιάξαμε το Λόττο

Για σένα θα ‘χει πάντα και μπαστούνι 

και καρότο

Κάτι βομβαρδισμούς (καθώς πρέπει) φτάνει μόνο ν’ ανεχτείς

και θα μπορείς μετά να λες πως είσαι Μέγας

Ειρηνιστής

*

Μπορείς,

τον κάθε μύθο πια να ξεπεράσεις

Μπορείς,

τον κάθε τραβεστί ¨αισθητικά¨ να απολαύσεις

Μπορείς,

Τζιόβενο στα εξήντα να το παίξεις

Μπορείς,

σε πορνοστάρ τη γιαγιά σου να μετατρέψεις

*

Κάποτε είχαμε και Ιστορία

αγώνες λαϊκούς, τέχνη, παιδεία

ποιος άλλος θα μπορούσε επομένως

όλα να τ’ αλλάξει με το δικό μας μένος;

(άρκεσε να πνίξουμε την Ουτοπία!)

*

Μπορείς, να ‘σαι λεύτερος σα τον αέρα, μπορείς

Μπορείς, η Ιστορία δε πάει παραπέρα, μπορείς

*

Λευτεριά, λευτεριά, λευτεριά

Λευτεριά με το ζόρι…

*

Άλλαξες, δεν έχεις πια προκαταλήψεις

δεν έχεις πια θεό, αναστολή καμία…

Μα, να σου ο φόβος, να κι οι Αποκαλύψεις

(του Ιωάννη)

να σου κι ο Ίλιγγος που γδέρνει τις αισθήσεις

να σου κι η ¨παρά φύσει¨ επιθυμία

μια κάποια Ηθική να επινοήσεις!

*

Ουτοπία, ουτοπία, ουτοπία, πία, πία, πία…

*

Μπορείς τη μύτη (κι ό, τι άλλο) να τρυπήσεις

Μπορείς πολιτική να κάνεις με δημοσκοπήσεις

Μπορείς βυζιά και κώλους να ανανεώσεις

Μπορείς ν’ αλλάξεις φύλο, με μιας ή και με δόσεις

*

Σε κάθε ταραχή της κοινωνίας

καθένας λέει το μακρύ και το κοντό του

όλοι μας μέλη της μεγάλης Χορωδίας

κι αυτό θα γίνεται τουλάχιστον ως ότου

θα ξεπουλάμε ως ¨συρμό¨ τη δυστυχία

*

Μπορείς

στα γυμναστήρια να χτυπιέσαι κάθε μέρα

Μπορεί

των πορνοσάιτ να ‘χεις πάρει τον αέρα

Μπορεί

 πριν απ’ τις εκλογές,

-μία απ’ τα ίδια-,

να ανταλλάσουμε βρισιές σαν γνήσια αρχίδια

*

Μπορείς

 να στέλνεις λόγια τώρα πέρα ως πέρα

Μπορεί

του διανοούμενου να ‘κλεψες τη μανιέρα

κι αν άλλοι, άλλοτε, ζωγράφιζαν εικόνες

εσύ μπορείς τον Πανικό

να σπέρνεις στις οθόνες

***

Εν κατακλείδει…

Ενάντια στις ιδεολογίες όλες

-που ‘ναι κατάλοιπα παλιότερων καιρών-

η επινόηση που τώρα έχει ¨δέσει¨

(και μας αρέσει),

είναι η Χούντα αυτή εδώ των Αγορών

*

Μπορείς, να ‘σαι λεύτερος σα τον αέρα, μπορείς!

Η Ιστορία στοπ∙ δε πάει παραπέρα, μπορείς!

***

Αλλά… Πού ακούστηκε…;

Με όλες αυτές τις ελευθερίες που έχετε

να θέλετε να σκέφτεστε κι ελεύθερα;;;!!!

***

*

*

Si può

Si può siamo liberi come l’aria, si può.

Si può siamo noi che facciam la storia, si può.

 

Si può io mi vesto come mi pare

Si può sono libero di creare

Si può son padrone del mio destino

Si può ho già il nuovo telefonino, si può.

 

Si può occuparsi di agriturismo

Si può fare il tifo per il buddismo

Si può con un gioco televisivo

Si può inventare ogni giorno un divo, si può.

 

Basta uno spunto qualunque

E la nostra fantasia non ha confini.

Basta un talk-show un po’ scadente

E noi perpetuiamo allegramente

La creatività dei popoli latini.

 

Si può far miliardi con l’Enalotto

Si può esser vittima di un complotto

Si può far la guerra per scopi giusti

Si può siamo autentici pacifisti, si può.

Si può trasgredire qualsiasi mito

Si può invaghirsi di un travestito

Si può fare i giovani a sessant’anni

Si può far riesplodere il sesso ai nonni, si può.

 

Con alle spalle una storia esaltante

Di invenzioni e di coraggio

È naturale che poi siamo noi

Che possiamo cambiar tutto

A patto che ogni cosa vada sempre peggio.

 

Si può siamo liberi come l’aria, si può

Si può siamo noi che facciam la storia, si può.

Libertà, libertà, libertà

Liberta obbligatoria.

 

Sono assai cambiato sono così spregiudicato

Sono infedele sono matto posso far tutto.

Viene la paura di una vertigine totale

Viene la voglia un po’ anormale

Di inventare una morale.

 

Utopia… Utopia… Utopia…pia…pia…

 

Si può ricoprirsi di gran tatuaggi

Si può far politica coi sondaggi

Si può liberarsi e cambiare ruolo

Si può rinnovarsi le tette e il culo, si può.

Per ogni assillo o rovello sociale

Sembra che la gente goda.

Tutti che dicon la loro facciamo un bel coro

Di opinioni fino a quando

Il fatto non è più di moda.

 

Si può far ginnastica un’ora al giorno

Si può collegarsi coi siti porno

Si può a ridosso delle elezioni

Si può insultarsi come coglioni, si può.

 

Si può far discorsi convenzionali

Si può con il tono da intellettuali

Si può dare al mondo un messaggio giusto

Si può a livello di Gesù Cristo si può.

 

Contro il gran numero di ideologie

Che noi abbiamo rifiutato

L’unica grande invenzione davvero efficace

E che ci piace è

Questa dittatura imposta dal mercato.

 

Si può siamo liberi come l’aria, si può

Si può siamo noi che facciam la storia, si può.

 

…ma come, con tutte le libertà che avete

Volete anche la libertà di pensare?.

(γράφει ο Νίκος Μοσχοβάκος)

                                             

Ήμουνα κάποτε μισθοφόρος των Περσών

αιώνες αργότερα πολέμησα στην Κορέα

για λογαριασμό των Αμερικάνων

στο μεταξύ είχα αποβιώσει

πάνω από τριάντα τρεις φορές

τη μια απ’αυτές σαν χρυσοχόος

κάποια άλλη σαν πειρατής

κάποτε πάλι σαν κληρικός

και τώρα τελευταία σαν τοκογλύφος.

Αισθάνομαι ανάλαφρος

γιατί έχω μνήμη ελλειπτική

καμιά ζωή μου δεν συνδέω με τις άλλες.

Εσχάτως πάντως νιώθω ευχαριστημένος

που είμαι πάλι μισθοφόρος

μ’ αποδοχές καθόλου ευκαταφρόνητες

δεν υπηρετώ πια τους Πέρσες

είμαι ντυμένος στην τρίχα

έχω τρόπους κομψούς και προσεκτικούς

μιλώ τρεις γλώσσες μ’ άψογη προφορά.

Δεν έχω μάθει τίνος είμαι μισθοφόρος

τι σημασία έχει αυτό εξάλλου

νιώθω τόσο σύγχρονος και κατασταλαγμένος

και μόνη μου φροντίδα έχω

να κάνω ό, τι μπορώ για να ξεχάσω

πως κάποτε ήμουν μισθοφόρος των Περσών.

Κόσοβο…

 (Γράφει ο Ηλίας Κουτσούκος)

 

Είμαι όρθιος με τη πλάτη στον τοίχο, δίπλα στις κολώνες της πάνω Αριστοτέλους και καπνίζω.

Απέναντι έχει στάση του ΟΑΣΘ όπου περιμένουν και μερικά πανέμορφα κορίτσια να φύγουν προς τις Δυτικές συνοικίες αφού αναστάτωσαν για τα καλά με τα κοντά τους φουστανάκια, όλους όσους είναι σαν και μένα τώρα, με τη πλάτη στον τοίχο, με τον πρώτο μεγάλο καύσωνα του Ιουλίου καταμεσήμερα.

Αριστερά μου κοιτάζω όλες αυτές τις ‘θείες’ με τα τσεμπέρια που πουλάνε παράνομα τσιγάρα. Πηγαινοέρχονται με άνεση, ρωτούν χαμηλόφωνα  τη λέξη ‘τσιγάρα’ ..τους εισερχόμενους στην Αγορά.

Πουλάνε  πάνω από δέκα διαφορετικές μάρκες. Σε απόσταση 100 μέτρων πιο κάτω είναι το Αστυνομικό Τμήμα Κέντρου και βλέπεις τους Ζητάδες -οπλισμένους πάντα- να μιλούν στα κινητά με τον φραπέ στο χέρι.

‘Ακαπνοι ,άκαπνοι, παλιοτεμπέληδες’ ακούω κάποιον γέρο να μουρμουρίζει στ’ αυτί μου. Κανείς άλλος δεν τον βλέπει. Ο πατέρας μου είναι με τη θερινή στολή του και τίγκα στο παράσημο. Ούτε ιδρώνει, ούτε φαίνεται πεθαμένος. ’Εδώ έχει άπνοια’ μουρμουρίζει, ‘αν θάρθεις πάνω με δροσερό ωραίο αεράκι είμαστε..’

Τραβώ μια βαθιά ρουφηξιά κι ο γέρος μου εξαφανίζεται. Τα τσιγάρα είναι μάρκα  Muratti –φυσικά φέηκ- κι όταν κατεβάζεις μέσα τον καπνό νιώθεις  σαν χαμένος  στο χρόνο. Λες νάμαι -σκέφτομαι- επτά αιώνες πριν Ιούνιο με καύσωνα κοιτώντας από ένα λόφο τη μάχη στο Κοσσυφοπέδιο.

Σκοτώθηκαν από τη μια ο πρίγκηπας των Χριστιανών Λάζαρος  Χρεμπερλιάνοβιτς -γαμηστερό βρίσκω το όνομα- κι από την άλλη ο σουλτάνος Μουράτ ο πρώτος.

Τραβάω ακόμα μία ρουφηξιά απ τον παράνομο καπνό γεμάτο χόρτα και κοπριά που βάζουν οι παράνομοι Βαλκάνιοι μαφιόζοι -κάτω από τη μύτη των στρατιωτών του ΟΗΕ – λίγο έξω απ την Πρίστινα, βγάζω τη πλάτη μου απ τον τοίχο, τραβάω μία ρουφηξιά  ακόμη  και νάμαι  ξαφνικά  στο Κόσοβο.

 

 

Μέρος Β΄ Κεφάλαιο πέμπτο

Αφηγείται ο  Εύελπις (συνέχεια): Μάρμαρα, άλλα κλοπιμαία και μια ένοπλη εισβολή

Προχωρώντας προς την ¨Αίθουσα των Ελλήνων¨ είχα την ευκαιρία να ρωτήσω τον Καλλισθένη για κάτι άλλο, μια απορία που μου είχε δημιουργηθεί το πρωί, αλλά δεν είχα μέχρι στιγμής την ευκαιρία να του ζητήσω να μου την διευκρινίσει.

«Γιατί είπες στη Σισύγαμβρη ότι μπορεί να φύγεις; Υπάρχει τέτοιο ενδεχόμενο;»

Κοντοστάθηκε, έριξε μια ματιά γύρω, στο διάδρομο που αυτή τη στιγμή ήταν άδειος,  με κοίταξε προσεκτικά και έμεινε για λίγο σιωπηλός.

«Σήμερα το πρωί», μου είπε τελικά, «έλαβα μια επιστολή από τον Αριστοτέλη. Απαντά σε μια προγενέστερη δική μου, όπου τον ενημέρωνα για τα τελευταία γεγονότα, την προέλαση του στρατεύματος, την πτώση των περσικών μητροπόλεων και τη γενικότερη κατάσταση που επικρατεί εδώ. Ο Αριστοτέλης κρίνει ότι οι εξελίξεις έχουν επιταχυνθεί και ότι επίκεινται επιπτώσεις στη ζωή και τηνιστορία των ελλήνων. Το να είναι οι επιπτώσεις αυτές θετικές και γόνιμες εξαρτάται από όλους εμάς.

Καταλήγοντας μου ζητάει να συναντηθούμε και ρωτάει αν θα μπορούσα να βρω κάποιο τρόπο να επισκεφτώ την Αθήνα το συντομότερο.  Να συζητήσουμε και να ανταλλάξουμε πληροφορίες και απόψεις».

«Ναι, όμως…»

«Έχεις δίκιο, με τις τρέχουσες συνθήκες δε μπορώ να μετακινηθώ, εκτός και…». Είχαμε φτάσει μπροστά σε μία ακόμη πόρτα. «Θα σου εξηγήσω», είπε και την έσπρωξε.

Βρεθήκαμε σε μια μεγάλη αίθουσα, όπου απ’ ότι φαίνεται οι τακτοποιήσεις είχαν ολοκληρωθεί, με αποτέλεσμα ο χώρος να είναι μεν γεμάτος αντικείμενα, αλλά άδειος από ανθρώπους. Άναψα μερικούς πυρσούς για να βελτιώσω την ορατότητα και πήρα μια βαθειά ανάσα. Ένα μαγικό σκηνικό που μύριζε πατρίδα αναδύθηκε μπροστά μου. Αγάλματα, κοσμήματα, κομψά κεραμικά παντός είδους, μια γωνιά της Ελλάδας φυλακισμένη μέσα στο περσικό παλάτι.

Με συνεπήρε μια γλυκόπικρη αίσθηση νοσταλγίας, την οποία ανέκοψε ο Καλλισθένης οδηγώντας με σε ένα συγκεκριμένο σημείο στο βάθος της αίθουσας. Εκεί, πάνω σε μαρμάρινα βάθρα ύψους πέντε περίπου ποδών, ήταν τοποθετημένες, πλάι πλάι, δύο ευμεγέθεις χάλκινες προτομές. Δύο άνδρες, ένας νεότερος κι ένας πρεσβύτερος. Καλαίσθητη αθηναϊκή γλυπτική, τίποτα παραπάνω.

«Τους αναγνωρίζεις;», με ρώτησε.

Κούνησα το κεφάλι μου αρνητικά.

«Αυτό σημαίνει ότι στα μεταγενέστερα αγάλματά τους, τα οποία σίγουρα γνωρίζεις, χρησιμοποιήθηκαν διαφορετικά μοντέλα, πιθανώς πιο όμορφα».

Πήρε έναν πυρσό από τον τοίχο και τον πλησίασε στις προτομές, έτσι μπόρεσα να διαβάσω τις επιγραφές στη βάση τους: ¨Αρμόδιος¨ στη μια και ¨Αριστογείτων¨ στην άλλη.

«Μη μου πεις! Οι τυραννοκτόνοι!»

«Ε, ναι! Πρόκειται για ό, τι το πιο συμβολικό από τα λάφυρα που πρόλαβε να πάρει μαζί του ο Ξέρξης, όταν τελικά έφυγε κυνηγημένος από τα μέρη μας[1]».

«Νόμιζα ότι τα αρχικά αγάλματα έμοιαζαν με εκείνα που έφτιαξαν ο Κριτίας και ο Νησιώτης μετά τη νικηφόρα ναυμαχία στη Σαλαμίνας∙ βρίσκονται σε περίοπτο σημείο της Αγοράς της Αθήνας και τα θαυμάζουν όλοι όσοι περνούν από εκεί».

«Εκείνο που είναι σίγουρο είναι ότι αυτά εδώ είναι τα αρχικά, και επομένως απεικονίζουν πιστότερα τα χαρακτηριστικά των  τιμώμενων ανδρών.

»Τα αγάλματα που ξανάφτιαξαν οι Αθηναίοι σε πείσμα του Ξέρξη και με τα οποία αντικατέστησαν αυτά εδώ, τα έχω δει. Είναι όντως εξαιρετικής ομορφιάς. Συμβολίζουν κυρίως τις νίκες επί των εισβολέων: μας τα κλέψατε; εμείς φτιάξαμε ωραιότερα και μεγαλοπρεπέστερα!

»Αυτά εδώ φιλοτεχνήθηκαν πολύ πιο παλιά για να τιμήσουν κυρίως τη νεότευκτη ή μάλλον την υπό δημιουργία, τότε, Δημοκρατία, το αγαπημένο πολίτευμα των Αθηναίων, αν και, μεταξύ  μας, πολλά και αντιφατικά λέγονται για τους πραγματικούς λόγους που δολοφονήθηκε ο εν λόγω τύραννος, πριν έρθει η εποχή του Κλεισθένη και αργότερα του Περικλή. 

«Για πες μου, τι ακριβώς έγινε;», η περιέργειά μου είχε εξαφθεί.

«Γι αυτό το θέμα υπάρχουν πολλές μαρτυρίες στη βιβλιοθήκη του Αριστοτέλη, στην Αθήνα. Όταν βρεθείς πάλι εκεί είμαι βέβαιος ότι θα χαρεί να σου επιτρέψει να ψάξεις. Όμως…»

Έγινε πάλι σκεπτικός.

«Όμως Εύελπι, νομίζω ότι αυτές οι προτομές μπορεί να μου δώσουν την ευκαιρία να υλοποιήσω το ταξίδι που λέγαμε πριν.

»Μόλις εντοπίστηκαν, πριν ο Αλέξανδρος αναχωρήσει για την Περσέπολη, έσπευσα να του τις δείξω. Αντιλήφτηκε αμέσως και σωστά ότι είχε στα χέρια του μια καλή ευκαιρία για να κάνει μια γενναιόφρονη κίνηση απέναντι στους Αθηναίους. Να τους επιστρέψει τις προτομές. Δεν έχουμε πει, άλλωστε, τόσες φορές ότι η εκστρατεία δικαιώνεται και μέσα από την αποκατάσταση των αδικιών και των ταπεινώσεων του παρελθόντος; Έδωσε λοιπόν ήδη την συγκατάθεσή του για την επιστροφή, αλλά δεν είχαμε χρόνο να αποφασίσουμε τις λεπτομέρειες. Θα μπορούσαμε να τις παραδώσουμε στους πρέσβεις των Αθηναίων που ακολουθούν την εκστρατεία, αλλά νομίζω ότι αυτό θα περιόριζε τη σημασία της χειρονομίας.

»Σκέφτομαι όμως τώρα, ότι εάν τις προτομές τις συνοδεύσει στην Αθήνα ένας ανώτερος αξιωματούχος, ο αντίκτυπος θα είναι διαφορετικός. Άσε που εάν ο αξιωματούχος αυτός διαθέτει τις κατάλληλες ικανότητες θα έχει την ευκαιρία  να ελέγξει εκ του σύνεγγυς τι κάνουν οι άνθρωποί μας στην Αθήνα, καθώς και πως λειτουργούν εκεί οι άνθρωποι των Περσών και των Λακεδαιμονίων».

Ο Καλλισθένης έχει δίκιο, οι δικές μου εμπειρίες το επιβεβαιώνουν. Τα τελευταία χρόνια, ήδη πριν φύγω, αλλά απ’ ότι μαθαίνω και μετά, η Αθήνα έχει γίνει άντρο κατασκόπων, καθώς και διεκπεραιωτών των συμφερόντων όλων των μεγάλων δυνάμεων της οικουμένης.

Παράλληλα, η ελευθερία που επικρατεί εκεί επιτρέπει στην πολιτική σκέψη να ωριμάζει με μεγαλύτερη άνεση από οπουδήποτε αλλού. Και ο πολιτικός στοχασμός δεν είναι απαραίτητος μόνον στις εποχές κρίσης και δυσπραγίας, αλλά κάθε φορά που οι συνθήκες αλλάζουν. Όπως τώρα.

Πάντως η ιδέα ότι ο Καλλισθένης ενδέχεται να φύγει, έστω για λίγο, με αφήνει κυριολεκτικά άναυδο.

«Θα ειδοποιήσεις τον Αλέξανδρο;»

«Ναι, βέβαια, μετά τα όσα μου είπες χτες για τις δολοπλοκίες των άλλων, οτιδήποτε γίνει πρέπει να έχει την ρητή έγκρισή του». 

«Να δούμε τι θα βρει να πει ο Ανάξαρχος άμα δει τον ¨μεγάλο συνωμότη¨, όπως θέλει να σε παρουσιάζει, να απομακρύνεται από το προσκήνιο οικειοθελώς».

«Δε θα δυσκολευτεί πολύ. Θα πει, να μου το θυμηθείς, ότι πάω να βρω και να συνασπίσω συμμάχους για την υποτιθέμενη ανταρσία μου.  Και να δεις ότι αν καταφέρει να δημιουργήσει τελικά το κλίμα καχυποψίας που επιδιώκει, δεν αποκλείεται να γίνει πιστευτός».

«Χτες ήσουν πιο αισιόδοξος».

«Χτες δεν περνούσε απ’ το κεφάλι μου, ούτε κατ’ ελάχιστον, η ιδέα να φύγω. Σε κάθε περίπτωση θεωρώ ότι εσύ εδώ στα Σούσα και ο Ευμένης στην Περσέπολη ή οπού αλλού θα βρίσκεται ο Αλέξανδρος, θα τα καταφέρετε μια χαρά. Αυτό άλλωστε έχω σκοπό να διαβεβαιώσω και τον Βασιλέα».

Ο Καλλισθένης παίρνει έναν πυρσό και στρέφεται προς την πόρτα. Εγώ σβήνω τους υπόλοιπους βυθίζοντάς τους στο βαρέλι με το νερό που υπάρχει εκεί γι αυτόν το σκοπό. Ο Καλλισθένης ανοίγει την πόρτα αλλά δεν προλαβαίνει να βγει. Ακούγεται ένας συγκεχυμένος ήχος, ένα επιφώνημα πόνου, ένα βογκητό.

Ο Ολύνθιος παραπατάει και κάνει αμέσως ένα βήμα πίσω, αφήνοντας τον πυρσό να πέσει στο έδαφος. Το αριστερό του χέρι βρίσκεται τώρα στο δεξί μέρος του στήθους του, όπου κάτι σκούρο εξαπλώνεται πάνω στη λευκή εσθήτα. Το δεξί ψάχνει στη ζώνη του.

Ο Καλλισθένης σπάνια οπλοφορεί. Έχει όμως πάντοτε περασμένο στη ζώνη ένα μικρό εγχειρίδιο, που τον βοηθάει συχνά ως εργαλείο γραφής. Χαράζει σημειώσεις πάνω σε πλάκες με κερί ή νωπή άργιλο, κόβει, αν χρειαστεί, τους άγραφους πάπυρους και τις περγαμηνές. Τώρα τα δάχτυλά του βρίσκουν  και αδράζουν αυτό το στιλέτο.

Από την ανοιχτή πόρτα εισβάλει στην ¨Αίθουσα των Ιώνων¨ ένας τύπος ντυμένος στα μαύρα, με ένα επίσης μαύρο κεφαλόδεσμο να του σκεπάζει ολόκληρο το πρόσωπο εκτός από τα μάτια. Κρατά και με τα δύο του χέρια μια μεγάλη ασιατική μάχαιρα. Τη σηκώνει απειλητικά πάνω από τον Καλλισθένη, που δεν έχει βρει ακόμη την ισορροπία του. Πίσω απ’ τον μαυροφορεμένο πιέζει για να μπει στην αίθουσα κι ένας δεύτερος.

Τραβώ το κοντό αθηναϊκό μου σπαθί, και ορμώ πάνω στον πρώτο. Το φως που φτάνει ως εδώ από τους φεγγίτες είναι έτσι κι αλλιώς ανεπαρκές. Ο πυρσός που καίει ακόμη πεσμένος στο πέτρινο πάτωμα σκορπά λιγοστές μίζερες ανταύγειες φωτός. Στοχεύω το στήθος του, αλλά δεν τον πετυχαίνω. Το ξίφος μου προσκρούει στη μάχαιρα που ο μελανός έχει κατεβάσει, κάνοντας ταυτόχρονα ένα βήμα αριστερά.  Εγώ παρασυρμένος από την ορμή μου προσκρούω στον απέναντι τοίχο και βρίσκομαι μισοκαθισμένος δίπλα στην ανοιχτή πόρτα, από όπου ένας δεύτερος, εξ ίσου σκοτεινός και μαυροφορεμένος εισβολέας μπαίνει τώρα με φόρα στην αίθουσα.  Ο νεοφερμένος με αγνοεί και ετοιμάζεται να χτυπήσει τον Καλλισθένη που υποχωρώντας πληγωμένος, έχει βρεθεί κι αυτός ανάσκελα στο έδαφος. Ενάντια στον Ολύνθιο στρέφεται ξανά και ο πρώτος.

Κάνω το μόνο που μπορώ να κάνω. Απλώνω το μακρύ μεγαρικό μου κανί εγκάρσια μπροστά στην πόρτα.

Συμβαίνει το μοιραίο. Ο δεύτερος εισβολέας μπουρδουκλώνεται και πέφτει, τελείως άχαρα, πάνω στον Καλλισθένη. Εκεί τον περιμένει το στιλέτο του Ολύνθιου, έχοντας πάρει την κατάλληλη για την περίσταση όρθια θέση. Αλλά του συμβαίνει και κάτι άλλο: Η μάχαιρα του πρώτου μαυροφορεμένου που κατεβαίνει αδυσώπητη στοχεύοντας το λαιμό του Καλλισθένη καταλήγει αναπόφευκτα στην πλάτη του συνεταίρου του, ανοίγοντάς τη στα δύο.

Ο μελανός που απόμεινε βγάζει μια ζωώδη κραυγή και στρέφεται προς τα ‘μένα. Εγώ όμως έχω προλάβει να ανασηκωθώ, και είμαι αυτήν τη φορά έτοιμος.

Στη μάχη σώμα με σώμα, το κοντό ελαφρό σπαθί που το χειρίζεσαι με το ένα χέρι, ενώ το άλλο σε βοηθάει να κρατήσεις την ισορροπία σου ακόμη κι αν αναγκαστείς να χορέψεις πυρρίχιο, παρουσιάζει τεράστια πλεονεκτήματα απέναντι σε μια βαριά μάχαιρα που την κραδαίνει κανείς και με τα δύο χέρια μαζί.   Αυτό όμως είναι κάτι που ο αντίπαλός μου, κατά τα φαινόμενα, δεν το έχει ακόμη πληροφορηθεί. Έτσι, αντί να παραδοθεί, -εγώ, είναι αυτονόητο ότι θα τον προτιμούσα ζωντανό- μου επιτίθεται με πρωτοφανές μένος.

Η σύγκρουση διαρκεί λίγες μόνο στιγμές. Ύστερα ο εισβολέας πάει να συναντήσει τον σύντροφό του στα τάρταρα ή σε, ποιος ξέρει ποια, άλλη, αγύριστη μεριά του σύμπαντος.

Σκύβω προς τον Καλλισθένη και τραβώ από πάνω του το μαυριδερό κουφάρι. Ένα στωικό χαμόγελο έχει ανασηκώσει τις άκρες των χειλιών του. Βλέπω ότι εκτός από την πληγή στο στήθος, η μάχαιρα του έχει σακατέψει τον μηρό.

Επιστρέφω στον Καλλισθένη μια γκριμάτσα που μοιάζει με χαμόγελο και βάζω τις φωνές. Σε λίγο φαίνεται στην πόρτα το πρόσωπο ενός δικού μας καταγραφέα. Πίσω του καταφθάνουν κι άλλοι.

«Τον Φίλιππο, τον γιατρό, αμέσως!» τους φωνάζω.

[1] Μετά την μάχη των Θερμοπυλών και πριν την ήττα του στη Σαλαμίνα, ο Ξέρξης πρόλαβε να λεηλατήσει την Αθήνα και να πάρει μαζί του, μεταξύ άλλων, τα ολόσωμα αγάλματα ή προτομές (δεν έχουν διασωθεί ούτε τα πρωτότυπα ούτε τυχόν αντίγραφά τους) των ¨τυραννοκτόνων¨ Αριστογείτονα και Αρμόδιου, φονέων του παλαιότερου τύραννου Ίππαρχου. Οι Αθηναίοι στη θέση τους τοποθέτησαν νέα αγάλματα των οποίων έχουν διασωθεί ρωμαϊκά αντίγραφα. Για την ανεύρεση των αρχικών γλυπτών από τον Αλέξανδρο στα Σούσα, ο Αρριανός γράφει: ¨πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα κατελήφθη αὐτοῦ, ὅσα Ξέρξης ἀπὸ τῆς Ἑλλάδος ἄγων ἦλθε, τά τε ἄλλα καὶ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονος χαλκαῖ εἰκόνες. καὶ ταύτας Ἀθηναίοις ὀπίσω πέμπει Ἀλέξανδρος, καὶ νῦν κεῖνται Ἀθήνησιν ἐν Κεραμεικῷ αἱ εἰκόνες, ἧ ἄνιμεν ἐς πόλιν, καταντικρὺ μάλιστα τοῦ Μητρῴου, μακρὰν τῶν Εὐδανέμων τοῦ βωμοῦ. [Αρριανός, Αλεξάνδρου ανάβασις (3. 16.8.)]

(συνεχίζεται… Στο επόμενο: Μέρος Β Κεφάλαιο έκτο.  Μια ακόμη άμαξα φτάνει στα Σούσα. Άρπαλος)

Το κείμενο γράφτηκε από τον Τζόρτζιο Γκάμπερ το μακρινό 1975 και είναι τμήμα του άλμπουμ «Ελευθερία υποχρεωτική». Θα μπορούσε να πει κανείς ότι τότε, ήδη, ήταν κάπως προφητικό, αλλά και σήμερα, όπως και να το κάνουμε, διατηρεί μια γοητευτική επικαιρότητα.

Η μετάφραση είναι, ως επί το πλείστον, πιστή. Άλλαξα μόνο τον τόπο του ονείρου για την πιο εύκολη εξοικείωση του έλληνα αναγνώστη: αντί για Μιλάνο, Αθήνα.

Il Sogno Di Marx

Όταν είναι κανείς φιλόσοφος δεν ονειρεύεται ποτέ στην τύχη.

Ήμουνα, λέει, ένα είδος Διογένη, με ένα φανάρι δυο χιλιάδες βατ, μια φωτογραφική μηχανή, και κάτι έψαχνα σε μια πόλη που, αν δεν είχε ομίχλη, θα μπορούσε να ‘ναι κι η Αθήνα. Ακούω μια φωνή από την καταχνιά, που μου λέει:

«Έτσι δεν πρόκειται να φωτογραφίσεις τίποτα, ποτέ!»

«Ποιος είστε κύριε;»

Εκείνος: «Ένας Γερμανός, περαστικός».

Σκέφτομαι εγώ: ¨Ο συνηθισμένος απαισιόδοξος της Σχολής της Φρανκφούρτης!¨. Αλλά, μπα!

Βγαίνει απ’ την ομίχλη ένας καλοβαλμένος κύριος με γένια και παρουσιάζεται: «Χαίρω πολύ, Κάρολος Μάρξ».

Ωωωω!… (έκπληξη)

«Βλέπεις παιδί μου…»

Πώς ¨παιδί μου;¨… Όλοι με φωνάζουνε σύντροφο κι έρχεται αυτός… κι αλλάζει ακόμη μια φορά το λεξιλόγιο;

«…δεν φτάνει μια φωτογραφική μηχανή και ο σωστός φακός… Κάνεις λάθος τους χρόνους, πίστεψέ με. Εγώ έχω κάποια εμπειρία με ό, τι κινείται!»

Κι εδώ που τα λέμε, αυτό είναι αλήθεια.

«Λοιπόν, να πως εκινείτο το όλον την εποχή μου: Κοίτα, εδώ ήταν το κεφάλαιο, εδώ οι τάξεις, η μπουρζουαζία, και τα λοιπά και τα λοιπά». Κι εγώ: φλάς!

Έχει γούστο ο Μαρξ όταν ζεσταίνεται… ε;  Μοιάζει με παπαράτσο! Όμως παίρνω κουράγιο και του λέω: «Κι εμείς, κι εμείς τα ίδια, κεφάλαιο, τάξεις, μπουρζουάδες… φλας!»

«Ωραίοι!»

«Ευχαριστώ!»

Ύστερα κατάλαβα ότι με το ¨ωραίοι¨ ήθελε να πει ¨μαλάκες¨… Με τρυφερότητα, εννοείται.

¨Είστε ωραίοι. Η μπουρζουαζία… δεν υπάρχει πια. Ή μάλλον, δε μετράει, θρυμματίστηκε!»

Α, όχι…, εδώ τσαντίζομαι… Ω θεέ μου, εξαφανίστηκαν οι αστοίκαι δεν το πήρα πρέφα;!… Και μάλιστα ειπωμένο απ’ αυτόν εδώ σε εξοργίζει, γιατί λέει ο άλλος: μας δούλευε ψιλό γαζί τόσα χρόνια τώρα.

Κι εγώ: «Συγγνώμη Μαρξ… Και τα αφεντικά, οι καπιταλιστές;»

Εκείνος με κοιτάζει, ωραίος, μ’ εκείνα τα μάτια που τα βλέπουν όλα: «Τα αφεντικά, τους καπιταλιστές… δεν τους βλέπω… με την έννοια ότι… γίνονται όλο και πιο πολύ απρόσωποι.»

«Φτου σου γκίνια! Μα εγώ έχω ανάγκη να πιαστώ από κάτι, έχω ανάγκη από σταθερά σημεία αναφοράς!»

«Μα τότε έπρεπε να ονειρευτείς τον Ιησού!»

«Δώσαμε, δώσαμε, ευχαριστώ… Μα πες μου δάσκαλε… η πάλη των τάξεων; … άσε μου τουλάχιστον την ταξική πάλη!»

Εκείνος, ατάραχος: «Η πάλη των τάξεων…»

«Πιο γρήγορα δάσκαλε!…»

«Η πάλη των τάξεων θα μπορούσε να είναι ακόμη σωστή…»

«¨Ωωω!»

«…εάν ήταν ξεκάθαρες οι τάξεις!»

«Μα πώς, δεν είναι ξεκάθαρες οι τάξεις;… Τότε δεν είσαι μαρξιστής! Συγνώμη που τ’ άρπαξα, Μαρξ, μου φαίνεσαι λιγάκι πολτός. Και ο ιμπεριαλισμός, ο ιμπεριαλισμός;»

«Τέλος πάντων…»

Πολύ ατάραχος το παίζει ο Μαρξ!

«Πες μου, ο ιμπεριαλισμός;»

«Άκου να δεις, το συζητούσα με τον Λένιν, τις προάλλες. Είναι εκεί πάνω και τον παρατηρεί… Είναι κάπως κολλημένος! Λέει πως η εικόνα είναι λίγο ασαφής και θέλει καλύτερη εστίαση. Μιλάει για Pax… για  Pax Americana… Λέει ότι η Ειρήνη κατάντησε χειρότερη από τον πόλεμο».

«Ναι, αυτό το είπε κι ο τρελός του χωριού. Κι έπειτα;, κι ύστερα;… δεν βλέπετε τίποτα άλλο; Τι κοιτάζεις τώρα; τι κοιτάζεις, αφού δεν υπάρχει πια τίποτα;»

«Δεν είναι αλήθεια, ο αγώνας υπάρχει ακόμα. Και μάλιστα οι εχθροί είναι πιο πολλοί από πριν. Αλλά παρουσιάζονται με άλλο τρόπο. Όλα είναι πιο… Τη βλέπεις την παραγωγή; Ήταν τόση δα… ένα κοριτσάκι. Πώς μεγάλωσε! Τι υγεία! Την θυμάμαι, εγώ… ένα κοριτσάκι, κι οι γονιοί της… κάνε αυτό, κάνε εκείνο!… Να τρελαίνεσαι.  Μία γυναίκα, αυτόνομη!, εννοείται, εννοείται. Πρέπει κάτι να κάνουμε…» Βγάζει έξω τη Λέϊκα… «…να κάνουμε κάτι, φλάς! Είναι όλα πιο… φλας!… ναι, σίγουρα… φλας! Ενδιαφέρον…φλας! κατάλαβα… Είναι όλα πιο…»

Και ο γέρος απομακρύνεται σεινάμενος  κουνάμενος αφήνοντάς με στη πιο μαύρη απελπισία.

«Το φιλμ, το φιλμ!… Μη φεύγεις!… Το φιλμ… να μου το στείλεις!»

Καταραμένος ξεροκέφαλος, κολλημένος,  με την αρτηριοσκλήρωσή του, να μου έρχεται εδώ να δει άν όλα κινούνται, να τραβάει στο ένα πεντηκοστό… πρόκειται για μανία, για μανία! Κι εγώ, που είχα καθαρές ιδέες, ακριβείς…

«Γράψε μου! Ναι, γράψε μου κάτι!»

*

Τι να πω, μπορεί να γίνει κι αυτό, μετά από δέκα χρόνια να πούμε, κάποιος να σηκώνεται το πρωί και, χωρίς να το πάρει χαμπάρι, να βρίσκεται στ’ αλήθεια χωρίς μπουρζουαζία, χωρίς τάξεις, χωρίς αφεντικά… αλλά μέσα στα σκατά πιο πολύ από πριν!

(γραφει ο Νίκος Μοσχοβάκος)

ΤΑΞΙΔΕΨΑ ΜΕ ΠΟΙΗΤΕΣ ΚΑΙ ΜΑΓΟΥΣ

Μικρές λιμνούλες σα γαλάζια μάτια

συνάντησα στο δρόμο προς τη δύση

άγγελοι παίζανε εκεί χωρίς ιμάτια

και μια νεράιδα τα μαλλιά της είχε λύσει.

 *

Σύννεφα πορφυρά και χρυσαφένια

που ο άνεμος τα σκόρπιζε και πάλι

μαζεύονταν κι εμοιάζανε με χτένια

που στόλιζαν του ήλιου το κεφάλι.

* 

Ταξίδεψα με ποιητές και μάγους

μαζί μας και πουλιά που τραγουδούσαν

με τα αθώα μάτια τους κοιτούσαν

και βλέπανε στην άκρη του πελάγους

άσπρη χαρά το κύμα να σκεπάζει

τη μοναξιά τη φτώχια το μαράζι.

(από τον Νίκο Μοσχοβάκο)

ΣΒΗΣΜΕΝΗ ΦΛΟΓΑ

 

Είναι δύσκολοι οι καιροί που ζούμε

οι καθρέφτες σπασμένοι

ή ραϊσμένοι παντού

δεν μας επιτρέπουν να δούμε

στα μάτια το είδωλό μας.

Έτσι περιφερόμαστε στους δρόμους

της ολέθριας ξηρασίας

αναζητώντας μια κάποια ανάσα

σαν άλλοθι σωτηρίας.

Πιο μόνοι από ποτέ

ψάχνουμε βήματα δικαιολογίας

και παρότι πονάμε βαθιά

δεν παραδεχόμαστε καθώς πρέπει

πως επιτέλους έφτασε η ώρα

της ενοχής μας.

Είναι δύσκολοι οι καιροί που ζούμε

οι μέρες είναι δύσβατες

κι οι νύχτες μας

γεμάτες όνειρα ασαφή κι εν περιλήψει.

Η σβησμένη φλόγα μας

κρύβει απελπιστικά

το δρόμο του μέλλοντος.

Σας υπενθυμίζω ότι, σύμφωνα με τα όσα έχουμε ήδη πει, στη μικρή εκπαιδευόμενη εταίρα Πουλχερία (αποκαλούμενη χαϊδευτικά και Πουλχερίδιον) έχει ανατεθεί από την κυρία της, την Θαΐδα, να μεταφέρει στα Σούσα δύο επιστολές. Η μία απευθύνεται στην Ωραία των Αθηνών Φρύνη (μέσω του επαναπατριζόμενου αθηναίου πολεμιστή Παλαμήδη) και η άλλη, πιο επείγουσα, ενημερώνει τον Εύελπι για τις δολοπλοκίες που εξυφαίνονται στην αυλή κατά του Καλλισθένη και της ομάδας του. Ωστόσο, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του Ευρυμέδοντα (του Θεσσαλού αξιωματικού που έχει πάρει μαζί του το Πουλχερίδιο, καθώς μεταφέρει στα Σούσα βιβλία που πρέπει να περισωθούν από τις φλόγες της προέλασης), η αρμάμαξα καθυστερεί…

Μέρος Β΄ Κεφάλαιο τέταρτο

Πρωί. Αφηγείται το Πουλχερίδιον, καθώς η αρμάμαξα του Ευρυμέδοντα πλησιάζει στα τείχη των Σούσων

Θα ’πρεπε να φτάσουμε στα Σούσα χτες το βράδυ, αλλά μια ξαφνική δυνατή βροχή μας αναχαίτισε. Ο Ευρυμέδοντας ήθελε να συνεχίσει, αλλά κατάφερα να τον πείσω ότι τάχα δεν αισθανόμουν καλά και ότι θα έπρεπε να σταματήσουμε έστω για λίγο. Τελικά περάσαμε τη νύχτα στριμωγμένοι ο ένας πλάι στον άλλον μέσα στο όχημα. Η απρόβλεπτη καθυστέρηση είχε τα καλά της. Η βροχή να χτυπάει στο καραβόπανο της άμαξας και η ζεστή αγκαλιά του Θεσσαλού λοχαγού αρκούν για να φτιάξουν μια απολύτως υπέροχη νύχτα!

Ο Ευρυμέδοντας όμως θέλει να εκπληρώσει την αποστολή του το συντομότερο. Τώρα τον βλέπω συγκεντρωμένο και μάλλον τεντωμένο να τινάζει τα ηνία και να παροτρύνει τα άλογα να επιταχύνουν μεσ’ στις λάσπες. Στο βάθος της πεδιάδας, αχνά στη πρωινή  αχλή διακρίνονται πια τα χαμηλά τείχη των Σούσων και η νοτιοανατολική τους πύλη.

Λέω να του πιάσω κουβέντα μπας και χαλαρώσει λίγο.

«Αν έβαζα με τη σειρά τις τρείς μεγάλες πόλεις της Ασίας που γνωρίσαμε τελευταία» του λέω, «όχι όμως με βάση το μέγεθος, ούτε τον πλούτο…»

«Αλλά;» με ρωτάει καθώς τινάζει το καμτσίκι στον αέρα.

«Με βάση την λαγνεία που εκπέμπουν», του απαντώ γελώντας. Πρώτη θα έβαζα τη Βαβυλώνα, μετά τα Σούσα και τελευταία θα άφηνα την Περσέπολη. Καλά δε τα λέω Δάκη μου; Δεν συμφωνείς κι εσύ; »

«Τι θες να πεις;» μου λέει, γιατί σε αυτά τα θέματα είναι λιγάκι στουρνάρι.

«Να», τα γυρίζω, «αυτή η Περσέπολη δε μου πολυάρεσε».

«Μη κάνεις συγκρίσεις. Την Περσέπολη την λεηλατήσαμε.  Πάλι καλά που το παλάτι στέκει ακόμη στα πόδια του. Έπειτα, οι Πέρσες είναι αλλιώτικοι από τους Μεσοποτάμιους».

Βλέπω πως το θέμα δεν τον χαλαρώνει, γι αυτό το αφήνω και τον ρωτάω κάτι άλλο.

«Ξέρεις σε ποιο σημείο των Σούσων βρίσκονται οι τραυματισμένοι αξιωματικοί που πρόκειται να επιστρέψουν στην Ελλάδα;  Πρέπει να βρω κάποιον εκεί».

«Ναι, ξέρω. Έχω καναδυό φίλους ανάμεσά τους. Νομίζω ότι δεν μένουν πια στο στρατόπεδο της φρουράς, πρέπει να στεγάζονται όλοι μαζί σε ένα δημόσιο οίκημα στο κέντρο. Μόλις ο καιρός καλυτερέψει για τα καλά, αφού πρώτα γίνει γιορτή και τελετή προς τιμήν τους, θα ξεκινήσουν για την Τύρο όπου και θα επιβιβαστούν σε πλοία, ο καθένας για την πόλη του».

Τον κοιτάζω με τον κατάλληλο τρόπο, ξέρω εγώ!

«Εντάξει», μου λέει. «Θα σε συνοδεύσω εγώ ως τους επαναπατριζόμενους. Όμως θα περιμένεις μέχρι να παραδώσω τα βιβλία στην υπηρεσία του Καλλισθένη».

«Ω, μην ανησυχείς» του απαντώ, «έχω κι εγώ να κάνω μια δουλειά εκεί».

(συνεχίζεται…)

Στο επόμενο: Κεφάλαιο πέμπτο. Αφηγείται ο  Εύελπις (συνέχεια): Μάρμαρα, άλλα κλοπιμαία και μια ένοπλη εισβολή.

Μέρος Β΄ Κεφάλαιο τρίτο  

Οι σημειώσεις του Εύελπι (συνέχεια). Οι νόμοι του αρχαίου Βασιλιά

 

Περιδιαβαίνοντας στους δαιδαλώδεις διαδρόμους της ¨παλιάς¨ πτέρυγας της θησαυραποθήκης, ο Καλλισθένης μου εξήγησε ότι επειδή ο θησαυρός των Σούσων δεν έχει μετακινηθεί, τα προβλήματα εδώ, περισσότερο από την καταγραφή, αφορούν στην αποτίμηση.

Εντάξει, τα ατόφια πολύτιμα μέταλλα και οι πολύτιμοι λίθοι δεν είναι πρόβλημα, ούτε και τα νομίσματα που πρέπει απλώς να ελεγχθούν όσον αφορά στην περιεκτικότητά τους σε χρυσό και ασήμι και να καταγραφούν με βάση την τοπική τους αξία και τις τρέχουσες ισοτιμίες.

Με τα καλλιτεχνήματα και τα τιμαλφή η κατάσταση είναι  λίγο πιο περίπλοκη. Σ’ αυτά, πέρα από την αξία του υλικού από το οποίο είναι κατασκευασμένα, πρέπει να συνυπολογιστεί και η επιδεξιότητα και η τέχνη που έχει επενδυθεί πάνω τους. Δε θα πρέπει όμως, επέμενε ο Ολύνθιος, να τα αποτιμούμε βασιζόμενοι στο δικό μας δυτικό γούστο, όπως συχνά κάνουμε. Ενδέχεται, πράγματα που σε μας φαίνονται τερατώδη να αποτελούν για τους Πέρσες το άκρον άωτον της ομορφιάς και, γιατί όχι, το αντίστροφο. Για τα σημαντικότερα απ’ αυτά, καλό θα είναι να χρησιμοποιηθούν εκτός από τους δικούς μας και ντόπιοι ειδικοί εκτιμητές και μάλιστα ει δυνατόν δύο, οι οποίοι να αποφαίνονται χώρια ο ένας απ’ τον άλλο. Συγκρίνοντας περισσότερες γνώμες θα ξέρουμε καλύτερα τι έχουμε στα χέρια μας.

 «Τέλος», κατάληξε ο Καλλισθένης και κοντοστάθηκε μπροστά σε μια πόρτα από τις πολλές που έβλεπαν στον διάδρομο, «υπάρχουν και πράγματα που μπορεί να μην είναι φτιαγμένα από χρυσό ή πολύτιμες πέτρες ούτε και να δηλώνουν άμεσα κάποια υψηλή αισθητική, πράγματα που, εάν δεν έχεις την κατάλληλη παιδεία ή εάν δεν προσέξεις αρκετά, μπορεί να τα προσπεράσεις χωρίς να τους δώσεις καμιά σημασία, αλλά παρά ταύτα είναι κατά βάθος ανεκτίμητα.

 Πρόκειται, Εύελπι, για αυτά που αποκαλούμε ¨κειμήλια¨ ή ¨σύμβολᨻ.

Έσπρωξε την πόρτα και συμπλήρωσε, «Εύχομαι να βρεις τέτοια και στην άλλη πτέρυγα. Εγώ θέλω να σου δείξω δύο από αυτά.  Εδώ βρίσκεται το αρχαιότερο».

Βρεθήκαμε σε μια αίθουσα περιορισμένων διαστάσεων που φωτιζόταν από έναν φεγγίτη ψηλά, κοντά στην οροφή, από συμπληρωματικούς φανούς αναρτημένους στους τοίχους και από ένα λυχνάρι  που δε ξέρω τι στην ευχή έκαιγε, αλλά φώτιζε έντονα έναν μικρό κύκλο γύρω του. Το κρατούσε ένας Πέρσης που, μόλις μας είδε το τοποθέτησε σ’ ένα τραπέζι, όπου βρίσκονταν ανοικτοί πάπυροι και γραφίδες, προκειμένου να εκτελέσει τη χορογραφική του χαιρετούρα.

«Χαίρε Καλλισθένη, χαίρε Εύελπι», μας προσφώνησε ο μεσήλικας έλληνας λόγιος που ήταν επίσης εκεί. Τον ήξερα, τον έλεγαν Ηρακλείδη, ήταν γνώστης γλωσσών και καταγόταν από την Αμφίπολη. Στεκόταν όρθιος μπροστά σε μια στήλη από μελανή πέτρα που τράβηξε αμέσως την προσοχή μου, τοποθετημένη καθώς ήταν στο κέντρο της μικρής αίθουσας. Δυο κεφάλια πιο ψηλή από τον Ηρακλείδη, ίσως δεν έφτανε την άκαινα[1], αλλά σίγουρα έπιανε τα οκτώ πόδια, ενώ το  ημικυλινδρικό της σχήμα πρέπει να ήταν περί τα δύο πόδια φαρδύ. Στο πάνω μέρος ήταν σκαλισμένο το περίγραμμα ενός ασιάτη μονάρχη που έδινε κάτι σε έναν υποτακτικό  του, κι εκείνος το σκεφτόταν, να το πάρω, να μη το πάρω∙ έτσι μου φάνηκε, αλλά μπορεί να κάνω λάθος. Ο φωτισμός δεν βόηθαγε πολύ. Η υπόλοιπη σκούρα πέτρα ήταν γεμάτη ανατολίτικα γράμματα, απ’ αυτά που μοιάζουν με αποτύπωμα σφήνας -ή με ίχνη όρνιθας πάνω σε μαλακό χώμα.

 

«Χαίρετε» απάντησε χαμογελώντας ο Καλλισθένης, «Πώς πάει η μετάφραση; Τα καταφέρνετε; Προχωράει;»

«Χάρη στον ιερέα Μαρτούκη» απάντησε ο Ηρακλείδης, «ή μάλλον χάρη στην ευφυή ιδέα σου να τον φέρεις εδώ από την Βαβυλώνα, έχουμε ξεσκαλώσει και όπου να ’ναι το κείμενο θα είναι ολόκληρο στη διάθεσή σου».

«Βλέπεις Εύελπι», συνέχισε ο λόγιος απευθυνόμενος σ’ εμένα, «οι εγγραφές πάνω στον βασάλτη δεν είναι γραμμένες ούτε στη γνήσια γλώσσα των Περσών ούτε στην Ελαμική που είναι η ντόπια  γλώσσα των Σουσιανών, ούτε καν στην σύγχρονη Ακκαδική που είναι κι αυτή μια από τις τρεις επίσημες γλώσσες της Αυτοκρατορίας. Είναι γραμμένες στην Αρχαία Ακκαδική. Ευτυχώς υπάρχουν ακόμη κάποιοι που τη γνωρίζουν ικανοποιητικά  στη Βαβυλώνα, όπως ο ιερέας Μαρτούκης αποδώ. Μου μεταφράζει στα περσικά, οπότε μπορώ να βρω την ελληνική εκδοχή. Άσε που ο ιερέας ξέρει και λίγα ελληνικά».

Ο Καλλισθένης χαμογέλασε στον Πέρση  και αυτός βρήκε την ευκαιρία, παρά την στενότητα του χώρου, να επιχειρήσει ακόμη μια ακροβατική υπόκλιση.

Ευτυχώς, σκέφτηκα, που ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε ο Αλέξανδρος με το που μπήκαμε στην Βαβυλώνα, ήταν να άρει την απαγόρευση της λατρείας των γηγενών θεών που είχαν επιβάλει οι Πέρσες. Αυτό μας εξασφάλισε την συμπάθεια και τη συνεργασιμότητα του παλιού κλήρου, ο οποίος, συσπειρωμένος γύρω από τον αρχαίο θεό Μαρντούκ, είναι ακόμη ισχυρός σε όλη τη Μεσοποταμία.

Τώρα που, καθώς καταγράφω τα γεγονότα της σημερινής μέρας, το ξανασκέφτομαι, όταν μιλάμε για ιερατείο εδώ, στην πεδιάδα των δίδυμων ποταμών, μιλάμε για κάτι που διαφέρει αρκετά από τους δικούς μας ιερωμένους.

Οι δικοί μας, στις περισσότερες περιπτώσεις εξαρτώνται από τις πόλεις και τις εξουσίες που διαμορφώνονται σε αυτές. Σε μας, αυτοί που  ασχολούνται με τους θεούς και τα θρησκευτικά θέματα, είναι είτε αιρετοί άρχοντες είτε περιφερόμενοι, αλλά ανοργάνωτοι μάντεις, ή, στην πιο ακραία περίπτωση, μαντεία και ναοί σε διαρκή διαπραγμάτευση με τις  αρχές των ισχυρών πόλεων.

Στο μυαλό μου έρχεται ο Φίλιππος, που για να μην τον ενοχλούν οι νότιοι με τους Δελφούς τους, ενίσχυσε σε αντιπερισπασμό το Δίον, την μακεδονική πόλη που είχε ήδη μετατρέψει σε πνευματικό και θρησκευτικό κέντρο ο παλιότερος βασιλιάς Αρχέλαος.  Έτσι μπορούσε να έχει αμεσότερη σχέση με θεούς και προγόνους, και, εδώ που τα λέμε, του στοίχιζε και πολύ φθηνότερα. Αντίθετα εδώ, όπως εξάλλου και στην Αίγυπτο, φαίνεται πως ο μόνος τρόπος για να ελέγξεις τους οργανωμένους ιερείς είναι να τους καταφέρεις να σε ανακηρύξουν ως θεό εσένα τον ίδιο!

Ο Καλλισθένης μου έχει εκμυστηρευτεί ότι κατά την άποψή του το γεγονός ότι εμείς οι Έλληνες δημιουργήσαμε φιλοσόφους, ρήτορες, επιστήμονες, καλλιτέχνες και διάσημους ποιητές, οφείλεται μεταξύ άλλων στο ότι δεν υπάρχει ισχυρός και επίφοβος ανταγωνισμός ανάμεσα στους πολίτες που νοούνται και έχουν κάτι να πουν -θα μπορούσα να τους πω και διανοούμενους-  και τους επικοινωνητές που μιλούν αποκλειστικά στο όνομα των Θεών.

Αν προσέξεις, μου είπε, θα δεις πως όλα αυτά που εμείς, οι λόγιοι, διερευνούμε στο όνομα του ¨κοινού των ανθρώπων¨ και του ¨ανθρώπινου νου¨, εκεί όπου υπάρχει οργανωμένο ιερατείο, τα έχουν αναλάβει μονοπωλιακά οι ιερείς. Απόψεις πάνω στα ήθη, την οργάνωση της κοινωνίας και της πολιτείας,  την από κοινού και την προσωπική αναζήτηση της ευτυχίας, τα κοσμογονικά ερωτήματα, την εσχατολογία, όλα αυτά που τυραννάνε εμάς, αυτοί τα αντιμετωπίζουν φτιάχνοντας πειστικά αφηγήματα με πρωταγωνιστές δημοφιλείς θεούς και δαίμονες. Δεν είναι ότι δεν ασχολούνται και με την έρευνα του φυσικού κόσμου∙ ασχολούνται. Όμως κατά κανόνα το πράττουν για τη δόξα και την αέναη εξουσία του ιερατείου, συντρίβοντας κάθε προσπάθεια που γίνεται έξω από τα επτασφράγιστα τείχη των ναών και των ανακτόρων.

Όχι βέβαια πως στην Ελλάδα, οι δικοί μας ιερείς, δεν αντιδρούν στον ανταγωνισμό που τους κάνουμε εμείς οι φιλοσοφούντες∙ όποτε μπορούν, αντιδρούν. Η περίπτωση του Σωκράτη, του Πρωταγόρα και άλλων το αποδεικνύει. Όμως οι δικοί μας, για να τα καταφέρουν, πρέπει να επικαλεστούν τους ανθρώπινους νόμους των πόλεων και όχι αποκλειστικά τους θείους νόμους, των οποίων εκείνοι οι ίδιοι είναι εισηγητές και ερμηνευτές. Κι αυτή είναι μια διαφορά που μετράει.

*

Ξέφυγα! Η νύστα έχει υποχωρήσει, αλλά η νύχτα προχωράει και καλό θα είναι να επικεντρωθώ στα σημερινά. Μιλούσα για τη στήλη.

Στη μελανή στήλη λοιπόν, η οποία έχει ενθουσιάσει τον Καλλισθένη, είναι χαραγμένοι οι νόμοι ενός βασιλιά και νομοθέτη της Βαβυλώνας που έζησε παλιά, πολύ παλιά και τον αποκαλούσαν Χαμουραμπί. Η φήμη του, σύμφωνα με τον Μαρτούκη, είναι ακόμη ζωντανή ανάμεσα στους κατοίκους της Μεσοποταμίας. Και όταν μιλάμε για παλιά, εννοούμε, σύμφωνα πάντα με τον Βαβυλώνιο, πάνω από χίλια χρόνια πριν από σήμερα, ίσως και χίλια πεντακόσια.

Κρίνω, βέβαια, κάπως υπερβολικούς τους ισχυρισμούς του, πολύ περισσότερο που, όπως ο ίδιος λέει, κάποιοι από τους νόμους του Χαμουραμπί που έχει ήδη μεταφράσει, ισχύουν στη πόλη του ακόμη και σήμερα.

Πάντως, οι δύο λόγιοι έχουν ακόμη να μεταγλωττίσουν ένα μεγάλο μέρος του κειμένου. Ουσιαστικά έχουν ολοκληρώσει τη μετάφραση μόνον του προοιμίου και λίγων από τους πρώτους νόμους.

Στην εισαγωγή, ο αρχαίος βασιλιάς αυτοπαρουσιάζεται και αυτοκολακεύεται με χαρακτηρισμούς όπως, Εγώ – ο εκλεκτός των θεών, Εγώ – ο προστάτης του λαού, Εγώ – ο εγγυητής της δικαιοσύνης, Εγώ – ο φόβος και τρόμος των εχθρών μου και άλλα τέτοια.

Ο Καλλισθένης δεν αποφεύγει να σχολιάσει: «Αυτές οι διατυπώσεις σε πρώτο πρόσωπο είναι ενδιαφέρουσες. Αυτός ο τύπος δε φοβόταν να χειριστεί προσωπικά  το ρίσκο της φήμης και της υστεροφημίας του. Πάντως, προσέξτε ότι διατείνεται ότι είναι απ’ όλα, εκτός από Θεός».

¨…Και ο νοών νοείτω¨ σκέφτηκα εγώ.

Ήξερα ότι, όντας πεισμένος ότι η θεοποίηση του Αλέξανδρου θα μπορούσε να είναι καταστροφική για τους απώτερους στόχους της εκστρατείας, ο Καλλισθένης αναζητεί επιχειρήματα που θα μπορούσαν να πείσουν για την ορθότητα της άποψής του και όλους τους άλλους. Ο αρχαίος βασιλιάς, ο περιβεβλημένος με τη φήμη του ¨δίκαιου¨ και του ¨δικαιωμένου από την Ιστορία¨, ο οποίος όμως δεν διανοείται να ανακηρυχθεί Θεός, θα μπορούσε να του δώσει μερικά.

«Σε κάθε περίπτωση» προσθέτει ο Ολύνθιος, «η στήλη θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα την ιστορία και τη νοοτροπία αυτών των λαών. Έτσι η επικοινωνία μας μαζί τους θα είναι ευχερέστερη και αποτελεσματικότερη».

*

Αφήσαμε τους δύο γλωσσομαθείς να συνεχίσουν απερίσπαστοι τη δουλειά τους και ξαναβρεθήκαμε στους διαδρόμους κατευθυνόμενοι αυτή τη φορά στον τομέα που είναι αφιερωμένος στα λάφυρα τα αρπαγμένα από τους λαούς των Γιουνάν∙  αυτή είναι η λανθασμένη ονομασία που οι ασιάτες, έχοντας γνωρίσει πρώτα τους Ίωνες, χρησιμοποιούν για όλους εμάς τους Έλληνες.

Το δεύτερο σημαντικό αντικείμενο που θέλει να μου δείξει ο Καλλισθένης προέρχεται από την Ελλάδα.

[1] Ο αρχαιοελληνικός πους ήταν ίσος με 0,3083μ. Η Άκαινα ήταν ίση με 10 πόδες (η οργιά 6 πόδες). Η συγκεκριμένη στήλη, που  σήμερα βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι, έχει ύψος 2,25μ και πλάτος 55εκατοστά.

από τον Κώστα Σώκο

Υπολείμματα ναυαγίου

Δε σε γνωρίζω, δε θυμάμαι να σε είδα.

Μες στ’  άγρια κύματα, στ’  ανέμου τη βοή,

σού ‘δωσα ,λες, την άλλη άκρη απ’ τη σανίδα

και μείναμ’  έτσι γαντζωμένοι στη ζωή.

*

Νύχτα, αντίκρυ στις στεριές και στο ναυάγιο.

Είχε σε ύφαλο το πλοίο καρφωθεί.

Μου λες, πως μοίραζα σωσίβια και κουράγιο,

όταν στην τύχη όλα είχαν αφεθεί.

*

Δε σε θυμάμαι και συμπάθαμε κυρά μου.

Θολές εικόνες, ταραγμένο το μυαλό.

Οικτρές φιγούρες, θλιβερές, ολόγυρά μου,

θρηνούσαν ψάχνοντας τον άφαντο γιαλό.

*

Ήταν ο άντρας σου, μαζί και η μνηστή μου

στων αγνοούμενων τη λίστα. Υποκριταί!

Το ξέρεις χρόνε, σιωπηλέ βασανιστή μου,

οι αγνοούμενοι δε βρίσκονται ποτέ.

*

Σκηνές θυμίζει αλγεινές , η άφιξή σου.

Πλώρη κατάσχιστη, γερμένη κουπαστή.

Με χαιρετά σφιχτά το χέρι το δεξί σου

κι’  αποζητά πάλι σανίδα να πιαστεί…

*

Μέσα στα μάτια σου γυναίκα  άγνωστή μου

κείνο το πέλαγο προβάλλει και ριγώ.

Βαθιά τους, βλέπω αμυδρά και τη μνηστή μου.

ίσως να μοιάζω με τον άντρα σου κι’  εγώ!

Κυνών Συμβούλιο     

από τον Ελευθέριο Καβαλιέρο 

Ενδεδυμένοι ευπρεπώς, ως σύγχρονοι, πολιτισμένοι,

Με χάρη, δίχως έπαρση και μάσκες φέροντες,

Οι Ευρωπαίοι, ωραίον θέατρον εμφάνισαν.

Σοφών ανθρώπων  κοινοβούλιο ενός λαού,

Μιας οικογένειας αγαπημένης, ενωμένης.

Μα όταν μίλησαν, στη μνήμη τους ανέσυραν

Τις μάγισσες, αθώες του λαού γυναίκες,

Που λαμπάδιαζαν, προς γνώσιν και συμμόρφωσιν,

Των παρευρισκομένων, επευφημούντων θεατών.

Και τις σταυροφορίες που κατέλυσαν,

Για χάρη του σταυρού, χριστιανικούς λαούς.

Και πόλεμους που διεξήγαγαν με ιπποτικούς κανόνες,

-Τ’ αέρια που έκαναν τους στρατιώτες,

Σαν τις κατσαρίδες ν’ αλαφιάζουν,

Και οι θάλαμοι καθαριότητας στο Άουσβιτς,

Αυτά από τη μνήμη τους τ’ αφαίρεσαν,

Με τρόπο που ο Γκαίμπελ θαύμασε-

Παιδί δικό τους, δάσκαλος καλός.

Κι έτσι, αφού απολυμάνθηκαν στης λήθης το νερό,

Παρθένο εμφάνισαν το παρελθόν τους,

Κι ανέβασαν σε ικρίωμα τη δύστυχη Ελλάδα

-Μια ακόμα μάγισσα εν τη πυρά, δε θα τους σπίλωνε-

Και από κάτω φωνασκούσαν και ωρύονταν,

«Στο Πύρ, στο πύρ το εξώτερον».

Και την κατεύκασαν, οι ευρωβουλευτές,

Μιας οικογένειας αγαπημένης,

Ενωμένης στον κοινό σκοπό.

Ωραίο των Κυνών Συμβούλιο.

      

(από τον Νίκο Μοσχοβάκο)

 

Έχει κι η μοίρα των θεών

τις αβεβαιότητές της

τι είναι προτιμότερο

 απ’τους Τιτάνες να φυλαχτούν

ή απ’τους ανθρώπους ;

 

Θύμωσα.

Δε θα έπρεπε, μια που είμαι ένας τέως πανεπιστημιακός δάσκαλος, ο οποίος οφείλει να μην εκπλήττεται όταν βλέπει να επιβεβαιώνεται η παρουσία εκφυλιστικών παραγόντων στο χώρο της κοινωνικής/μαζικής επικοινωνίας, παραγόντων που δεν είναι άγνωστοι στην επιστημονική βιβλιογραφία και για τους οποίους έχει ήδη μιλήσει και ήδη αναλύσει με τους φοιτητές του, σε καιρούς πρόσφατους. 

Και όμως θύμωσα και ομολογώ ότι, ενώ θεωρώ τον εαυτό μου ικανό να συγκρατηθεί ακόμη και όταν βρίσκεται στον ιδιωτικό χώρο του σπιτιού του και να μην επιδοθεί σε αφοριστικές εξάρσεις από εκείνες που δεν γράφονται, το έκανα, χτες, παρακολουθώντας την δήθεν ¨αντικειμενική¨, τάχα ¨μη προκατειλημμένη¨  και υποτίθεται ¨μη υποβολιμιαία¨ παρουσίαση των γεγονότων και των απόψεων στις εκπομπές που έστησαν τα ιδιωτικά κανάλια για την περιγραφή της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος.

Έβρισα σωρηδόν και με ελάχιστες διακρίσεις τους υποτιθέμενους ενημερωτές (στην ουσία διαστρεβλωτές) της κοινής γνώμης, οι οποίοι χρησιμοποιώντας ανεπαίσχυντα ως άλλοθι το φλάμπουρο της ελευθερίας της έκφρασης (της δικής τους, που όλως τυχαίως προκύπτει ανεπανόρθωτα διαπλεγμένη με τις επιθυμίες των εργοδοτών τους), εμπόδιζαν συστηματικά τους ελάχιστους καλεσμένους τους που είχαν διαφορετική άποψη να εκφραστούν χωρίς διακοπές, χωρίς ειρωνικά χαχανητά, χωρίς ξαφνικές παρακάμψεις, χωρίς -στην καλύτερη περίπτωση – την αφ’ υψηλού συγκατάβασή τους, ως των ιερέων του ¨Τηλε-Ευαγγελίου¨ (που στηρίζεται συνήθως στο αλάθητο των χειροποίητων -αν και στο πόδι- ρεπορτάζ).

¨Δε θα μας στερήσετε την ελευθερία της έκφρασης¨ έκρωξε μια απερίγραπτη ιέρεια, όταν κάποιος (ένας στους εννιά ή δέκα που ¨έτυχε¨ να έχει άποψη διαφορετική από τη δική της) απαίτησε να ολοκληρώσει την απάντησή του στις απανωτές τάχα ερωτήσεις, στην ουσία αγορεύσεις της.

Λες και οι προσκεκλημένοι δεν παραβρίσκονται στις τηλεοπτικές συζητήσεις για να απαντούν στις αιτιάσεις και τα ερωτήματα των ¨παρουσιαστών¨, αλλά για να ενισχύουν με τη βουβή παρουσία τους τις αυτάρεσκες αγορεύσεις (επί παντός του επιστητού και μη) των αδρά πληρωμένων τηλεοπτικών ¨καθοδηγητών¨.

Ίσως θα μου πέρναγε (με την εκτόνωση/βοήθεια μερικών κατάλληλων επιθετικών προσδιορισμών) αν δεν παρατηρούσα, ανάμεσα στους μη διακοπτόμενους συνομιλητές, μια γνωστή φάτσα πανεπιστημιακού(!) που ισχυρίστηκε εξ ίσου ανεπαίσχυντα ότι ούτε λίγο ούτε πολύ ¨οι ελίτ έχουν πάντα δίκιο¨, καθώς και άλλα χονδροειδώς βλακώδη… Οπότε αναλογίστηκα με θλίψη ότι με πανεπιστημιακούς τέτοιων αντιλήψεων πάλι καλά πάμε, τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι τρισχειρότερα.

ΥΓ. Πάντως εν τέλει, η οργή ξεπεράστηκε και η ιστορική χθεσινή μέρα τέλειωσε με ανάταση και ελπίδα.

[1] Όρος που εισήγαγε, στην ουσία,  ο Β. Γιαννόπουλος για τις παρουσιάστριες που στάζουν δηλητήριο (τσούγδω).

[2] (Από το Βικιλεξικό) Πομφόλυξ, στην καθομιλούμενη  πομφόλυγα : φουσκάλα στο δέρμα γεμάτη υγρό, λόγος χωρίς ουσία, μπούρδες.

Ήμουν στην Φλωρεντία μέχρι χτες. Ο αδελφός μου βάφτισε την εγγονή του, ο γιος μου ήταν ανάδοχος. Επέστρεψα άρον άρον για να ψηφίσω. Για την Ελλάδα και, ακόμη περισσότερο, για μια Ευρώπη αντάξια της ιστορίας της και του κοινού μας πολιτισμού: ΟΧΙ

(και, ακόμη, στη μνήμη του πατέρα μας Θανάση Νόττα, που θα έλεγε σίγουρα ΟΧΙ)

(Ο Θάνος επιστρέφει με τη μηχανή. Αύριο είναι δικαστικός αντιπρόσωπος σ’ ένα χωριουδάκι στη λίμνη Πλαστήρα)